Het verhaal achter de naam (36) : Somme-Suippe

Langs het oostelijke gedeelte van de voormalige N31, tegenwoordig de D931, ligt in de Marne tussen Suippes en Valmy een rijtje van drie dorpen waarvan een gedeelte van de naam identiek is: Somme-Suippe, Somme-Tourbe en Somme-Bionne.

Was het oorspronkelijk één en dezelfde leefgemeenschap, die vervolgens is opgesplitst? Dat komt vaker voor, bijvoorbeeld in Marizy-Saint-Mard en Marizy-Sainte-Geneviève (Aisne). Dat was oorspronkelijk één gemeenschap, vervolgens opgesplitst in twee parochies, waarvan de parochieheiligen voor onderscheiding in de naam zorgen - 'Mard' duidt op de heilige Medardus. Datzelfde is ook gebeurd in Saint-Aubin-de-Terregattte en Saint-Laurent-de-Terregatte, ooit één Terregatte (terra vasta, 'braakliggend land').

Nee, hier is iets anders aan de hand - het is slechts een identieke reden tot naamgeving, die in de Champagnestreek vrij vaak voorkomt. In de Champagnestreek heten veel bronnen somme, afgeleid van het Latijnse woord summa, 'het hoogste punt' – inderdaad ligt de bron van een rivier altijd op het hoogste punt van die rivier. Ook het woord sommet uit de standaardtaal ('top'), heeft diezelfde herkomst. De plaatsnamen die op summa/somme gebaseerd zijn hebben meestal de vorm Somm(e)- gevolgd door de naam van de rivier. De naam van de rivier de Somme heeft hier echter niets mee te maken; die naam stamt af van een Gallische vorm Samara, later Somena, die nog niet afdoende verklaard is.

In Somme-Suippe, Somme-Tourbe en Somme-Bionne ontspringen inderdaad de Suippe, de Tourbe en de Bionne, drie bronnen op slechts enkele kilometers afstand. De Aisne ontspringt in Sommaisne (Meuse), de Yèvre in Somme-Yèvre (Marne) en de Vesle in Somme-Vesle (Marne). Even ten noordwesten vande drie dorpen uit de inleiding ligt Sommepy-Tahure aan de bron van de Py. Tahure is een voormalige gemeente, compleet verwoest tijdens de Eerste Wereldoorlog, waarvan de naam voortleeft in deze recente gemeentenaam. De toevoeging van Souain-Perthes-lès-Hurlus (Marne) heeft een vergelijkbare oorsprong, met het verdwenen dorp Perthes-lès-Hurlus. Dat Souain is overigens ook een verborgen somme: het is de bron van de Ain (niet die van het gelijknamige departement, maar een naamgenoot).

We kunnen het rijtje makkelijk uitbreiden. Met Sommelans (Aisne), bijvoorbeeld, waar een beekje ontspringt dat op de kaart de Ru d’Allan heet. Sommauthe (Ardennes) ligt aan het begin van een beek die ook door Authe (Ardennes) stroomt, zijn naam aan beide dorpen heeft verleend, maar inmiddels andere namen draagt, waaronder de ruisseau de Saint-Pierremont. In het nabijgelegen Autruche (Ardennes) is wel een struisvogelsfokkerij, maar daar komt de naam (autruche = struisvogel) niet vandaan: ook dat is oorspronkelijk een waternaam, verwant aan Authe. In Sommelonne (Meuse) ontspringt de Ornel en de Voire wordt midden in Sommevoire (Haute-Marne) geboren. Sommerance (Ardennes) herinnert aan de oude naam van de ruisseau des Aviaux, die ooit Rance geheten moet hebben.

Ook buiten het noordoosten van Frankrijk komt de naam voor: in de Cher ligt het kasteel Sommerère bij de bron van de Rère. Somloire (Maine-et-Loire) doet je misschien aan de Loire denken, maar de rivier die hier haar ‘hoogste punt’ heeft is de Ouère; de tussen-l is in feite het lidwoord van l’Ouère.

---

Nog veel meer plaatsnamen, verklaringen, verbanden en verhalen vind je in Waarom Lyon geen Dijon heet, De herkomst van Franse plaatsnamen, dit jaar verschenen bij Batavia Publishers. Een aanrader voor wie geïntrigeerd is door Franse plaatsnamen en de namenwereld om ons heen.

De kaartjes ter illustratie komen van geoportail.fr (C) IGN.