In de schijnwerpers (777)

Het Latijn kende de woord leuca of leuga, overgenomen uit het Gallisch. Het was daar een oude afstandsmaat, van ongeveer 2,3 à 2,4 kilometer – al kan de precieze afstand per streek verschillen. In het Frans heeft dit leuga het woord lieue opgeleverd, ook een oude afstandsmaat die niet meer gebruikt wordt. Je vindt het woord lieue wel terug in de banlieues die zich om de meeste grote steden heen bevinden, en ook de beroemde…

In Noord-Frankrijk, vlakbij Calais, ligt het plaatsje Wissant (62). In dit gebied, waar lang Nederlands is gesproken, en zelfs een tijdje Engels (toen Calais in handen was van de Engelsen), is het verleidelijk om deze naam als Witzand te lezen. En inderdaad… dat is de etymologische uitleg van dit van oorsprong Saksische toponiem. Een heel eind verder langs de kust, in het uiterste westen van Bretagne ligt het eiland Ouessant (29). Zou het…? Westzand…? Het is wel…

Wy-dit-Joli-Village : De naam van dit dorp in de Val-d’Oise hoort thuis in een lange reeks plaatsnamen Vy en Vic. Deze reeks namen is gebaseerd op het Latijnse woord vicus, dat bij de Gallo-Romeinen zoveel was gaan betekenen als groep woningen, dorp, woonplaats, een kleine(re) agglomeratie zonder stadsrechten,…

Twintig enthousiaste klarinettisten, één bevlogen dirigent, elf muziekstukken, een lange reis vanuit Nederland: ze hebben er zin in, onze muzikale vrienden uit Breda. Morgen pakken ze hun spullen in, inclusief de wasknijpers voor het buitenconcerten, en maandag zijn ze onderweg. Ze logeren de hele komende week in Hoog-Bretagne, en geven ze een viertal concerten met gevarieerde muziek. Alles is gratis, en het belooft een geweldige tournee te worden.…

Sancerre. Bij het horen van deze naam grijpen jullie waarschijnlijk meteen al naar de wijnglazen. Maar voordat het de naam van een wijn was, was het – en is het nog steeds – de naam van een stadje in de Cher, aan de Loire, omringd door wijngaarden.

De naam Sancerre verbergt een heiligennaam. De hoeveelheid heiligennamen in Franse…

Op zomerse zondagmiddagen hoor je hier in de Ille-et-Vilaine vaak een typisch geluid uit achtertuinen komen, alsof men ijzer op hout gooit. Wat is dat toch? Nou, dat zijn mensen die gietijzeren schijven op grote houten borden gooien. He? Een kennismaking met het spel palets, wereldberoemd in heel…

Misschien heeft u de cover van het boek Haute Bretagne al gezien, misschien ook niet. Hiernaast staat ie ... en mocht u zich afvragen waar de foto gemaakt is, dat is in Châteaugiron (Ille-et-Vilaine), waar het stadhuis een gedeelte van het oude machtige kasteel inneemt.

Aan het begin van de 11^e eeuw geeft de hertog van Bretagne een stuk land aan…

Saint-Suliac (Ille-et-Vilaine) ligt op een schiereiland in de Rance. Het kleine vissersdorpje is zonder twijfel een van de mooiste dorpen van Bretagne; het mag zich zelfs tot de 'Plus beaux villages de France' rekenen. Het is daarom een goed idee om het op zondag te mijden, dan is het hier vaak erg druk. Het ligt daar ook zo schitterend te liggen, aan de rechteroever van de Ran…

Wij, dat zijn Melaine, Bertrand en Marie. Wij zijn elkaar nooit in het echt tegengekomen: vele eeuwen scheiden ons. We hadden ook niet echt dezelfde dagelijkse bezigheden. Toch hebben we één ding gemeen: we hebben alle drie een grote rol gespeeld in de geschiedenis van Haute-Bretagne.

Laten we ons even voorstellen: Melaine, geboren op het onooglijke riviereilandje…

Tja, het woord cercueil ‘doodskist’ in de naam van je woonplaats wordt niet door iedereen als plezierig ervaren. Toen Saint-Aubin-des-Cercueils in 1823 fuseerde met Routot en Beaucamp verdwenen de doodskisten snel in de officiële vergetelheid van Saint-Aubin-Routot (Seine-Maritime). In 1924 kreeg het…

De Tweede Wereldoorlog heeft enkele sporen nagelaten in Franse gemeentenamen. Zo is Colleville-Montgomery (Calvados) vernoemd naar de Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery. Hij leidde op D-Day (6 juni 1944) de Britse strijdtroepen in de sector bij Colleville-sur-Orne en maakte deel uit van de bevrijders van…

Mansionile is een relatief jonge term in de toponymie; nederzettingen die deze naam dragen zijn meestal pas na de 7^e eeuw gesticht. Vervolgens is het woord zeker vijf eeuwen actief geweest in de naamgeving. De Romeinen kenden dit Laatlatijnse woord niet; het is een Middeleeuwse afleiding van mansione, dat 'huis' betekende…

Meerdere kleine thermale stadjes zijn gebouwd op plaatsen die gewijd waren aan de lokale Gallische godheden Bormo, Borvo of Borbanus – drie namen die dezelfde godheid betroffen en waarvan de basis op het Gallische woord *bormo- ‘modder’ berust. De Galliërs kenden al de geneeskrachtige eigenschappen van (warme) minerale…

Het woord paroisse ('parochie') komt niet vaak voor in plaatsnamen, wellicht omdat het te weinig onderscheidend was: het hele land was immers opgedeeld in parochies. Toch is er een streek waar het begrip parochie veelvuldig in de plaatsnamen terugkomt: Bretagne. Vraag aan een willekeurige Fransman wat voor hem een typische Bretonse plaatsnaam is, en hij zal een naam citeren die begint met Plou-, of één van de fonetische varianten daarop. Het is een karakteristieke…

Het Latijnse woord limes betekent 'grens'; deze term verklaart de naam van Linthes (Marne), dat op de grens ligt van de Gallische stammen Tricasses en Catalauni, die respectievelijk voor de namen van Troyes en Châlons-en-Champagne hebben gezorgd. Buurdorp Linthelles, eveneens in de…

Wanneer je bijna blut bent, bijvoorbeeld doordat je te veel belasting hebt moeten betalen, kun je in het Frans zeggen 'Je suis fauché'. Net als het koren dat gemaaid (fauché) is, is er weinig meer van over. Zou die betekenis invloed hebben gehad op de huidige vorm van Lafauche (Haute-Marne)? De woorden hebben niet dezelfde…

'Ik zou graag de clausule van het testament van Adam willen zien waaruit blijkt dat ik uitgesloten zou zijn bij de verdeling van de wereld.' Het citaat van Frans I (1494-1547), koning van Frankrijk van 1515 tot aan zijn dood, zet direct de toon. Niets is deze emblematische Franse koning te groot, te mooi, te veel. Gedurende zijn koningschap maakt…

Naast de vele plaatsnamen waarin je het woord Moulin herkent als een molen - meestal watermolens, slechts zelden een windmolen - zijn er ook een groot aantal verborgen (water)molens in het Franse landschap te vinden. Namen als Choisel, Bécherel, Coquerel, Quincampoix: ze duiden zo goed als altijd op een watermolen, verdwenen of nog bestaand. Meestal…

Met de opkomst van het christendom ontstaat er vanaf de zesde eeuw in Frankrijk een nieuwe 'trend' in plaatsnamen, met het gebruik van heiligennamen. Bij de oudste namen wordt nog de term dominus ('heer') gebruikt, die ten grondslag ligt aan plaatsnamen als Dompierre en Dommartin, die in feite dus overeenkomen met…

In de vorige aflevering van Het verhaal achter de naam vermeldde ik terloops de plaatsnaam Cinq-Mars-la-Pile (Indre-et-Loire), een dorp aan de Loire. Wat is daar ooit op vijf maart (cinq mars) gebeurd? Niets! Helemaal niets! De naam heeft niets te maken met het cijfer cinq, en nog veel minder met de maandnaam…