Toearegs, vriend of vijand (van de Fransen)

Toearegs staan bekend als een nomadisch volk dat rondtrekt in een gebied dat tegenwoordig wordt gevormd door Mali, Niger, delen van Algerije en Libië.

Eeuwenlang beheersten ze de karavaanroutes door de Sahara waarbij de slavenhandel een belangrijke rol speelde naast het vervoer van zout, goud, dadels en aardewerk.

De mannen zijn, in tegenstelling tot de vrouwen gesluierd ,een door de indigo kleurige hoofddracht wordt ook hun gezicht blauwachtig getint. Ze bewegen zich op dromedarissen en weten zich in de droge en hete omgeving met hun vee te handhaven.

Door kolonisatie van Noord Afrika door Frankrijk hebben de Toearegs zich aan de Franse overheid moeten onderwerpen.. Droogte, modern vervoer en inperking van het leefgebied hebben ertoe geleid dat de Toearegs hun traditionele leefwijze grotendeels hebben moeten opgeven.

Smokkelhandel, het vervoer door de Sahara van asielzoekers naar de Middellandse zeekust en optreden als huurlingen in legergroepen ( o.a Libische leger onder Ghadaffi) biedt het woestijnvolk een onzeker, moeilijk bestaan. Er zijn bewegingen geweest een onafhankelijk eigen gebied te verkrijgen, maar pogingen daartoe zijn mislukt.

Toearegs hebben de naam een trots en krijgshaftig volk te zijn. Hun plotseling verschijnen in de woestijn heeft menig reiziger angst ingeboezemd. Verhalen over roof, moord en doodslag begaan door de Blauwe mannen lagen daaraan ten grondslag.

Interessant daarbij is het noemen van twee voorvallen.

Het eerste voorval betreft de moord op de Nederlandse Alexandrine Tinne. ( 1835-1869)

Deze excentrieke freule behoorde tot de Haute Volée van de Haag. Haar moeder was van adel en hofdame onder koningin Sophie, de vader was een vermogend handelaar . De familie bewoonde een voornaam patriciërshuis aan de Lange Voorhout.. Alexandrine Tinne was een avontuurlijke, onverschrokken ontdekkingsreizigster, die dankzij het vermogen van haar vader, expedities organiseerde.

Opmerkelijk is dat ze wordt beschouwd als de eerste vrouwelijke fotografe in Nederland.

Het credo “travel light”was niet aan haar besteed en zij reisde met veel spullen en een enorme groep dragers en lastdieren in een bonte entourage.

Wellicht heeft dat bijgedragen aan haar ondergang .

In een poging de Sahara te verkennen ( zij was de eerste vrouw die dat durfde) en kennis te maken met een belangrijke leider van de Toearegs werd het expeditiegezelschap overvallen!

Een groep bestaande uit Toearegs en Arabieren viel de leden van de expeditie aan omdat men meende, dat de vrouw bijzonder rijk was, en dus ook goud vervoerde. Alexandrine stierf aan de gevolgen van enkele slagen van een Toeareg zwaard en een geweerschot. Daarmee stierf een moedige, excentrieke Nederlandse avonturierster en fotografe.

Een ander voorval betrof een deel van de overlevenden van het berucht geworden fregat 'de Meduse'.

Nadat het Franse fregat, door navigatiefouten voor de kust van Mauritanië op een zandbank was gelopen en reddeloos verloren was, wist een klein deel van de bemanning met een sloepje de kust van Afrika te bereiken. Een moordende tocht door het hete, droge gebied volgde op weg naar Senegal. Onderweg werd de groep lastiggevallen door Toearegs die tegen betaling van astronomische bedragen vuil water en smerig voedsel aanboden.

Later zouden de Legionairs van het Franse vreemdelingen legioen het gebied 'pacificeren' en de onbetrouwbare Toeareggroepen tot de orde dwingen. Niet met zwaarden maar met kogels !

Enige jaren geleden las ik in een blad dat er in de Lot een Toeareg-happening zou plaatsvinden.

Dat was een uitgelezen moment om leden van deze bevolkingsgroep eens in levende lijve te ontmoeten. Het bleek in interessante bijeenkomst te zijn met zang en dans en tevens de verkoop van traditionele volkskunst van de Toearegs zoals het befaamde Croix d'Agadez , een hanger in de vorm van een meer-armig kruis, veelal van zilver, waarmee verschillende stammen zich onderscheiden.

Het bleef bij een onvergetelijke. vrolijke en vreedzame ( !) ontmoeting(zie fig) .

Geheel voldaan na alle ontmoetingen en met een paar mooie souvenirs zoals een fotoserie en een croix d'Agadez keerde wij terug naar onze residence secundair.