Bernard Buffet

Zijn werk bevindt zich in vele prestigieuze collecties over de hele wereld. Van het Vaticaan tot het Centre George Pompidou, het National Museum of Modern Art in Parijs, het MOMA New York, het National Museum of Western Art Tokyo, de Tate Gallery, Londen en in 1973 werd er zelfs een museum geopend in Surugadaira Japan dat zijn naam draagt.

“We praten niet over schilderen,

we analyseren het niet,

we voelen het”.

Bernard Buffet

Bernard Buffet werd op 10 juli 1928 in de Parijse wijk Batignolles geboren waar hij een groot deel van zijn kinderjaren doorbracht. Daarna op de heuvel van Montmartre, waar hij een huis had op nummer 20 van de rue Cortot, niet ver van het Musée de Montmartre en de ateliers van Lacourière en Frélaut, waar hij zijn meest strenge prenten produceerde. Het Atelier Lacourière-Frélaut was een drukker gespecialiseerd in fijne prentkunst.

Bernard Buffet, 'Zelfportret op een zwarte achtergrond', 1956, collectie Pierre Bergé (l) - Zelfportret 1949 (r)

De familie Buffet was een voorbeeld van de Parijs bourgeoisie van de jaren twintig. Zijn vader Charles, werkte als manager voor de spiegel- en glasfabriek Guenne et Gilquin en zijn moeder Blanche hield toezicht op het huishouden en de opvoeding van beide zoons. Buffet’s onderwijservaringen op de jezuïetenschool aan de rue de Madrid, net ten zuiden van het ouderlijk huis aan de rue Batignolles, waren aanzienlijk minder positief. De kleine Bernard was zwak en ogenschijnlijk weinig communicatief in de klas, hoewel hij vanaf zijn zevende jaar wel blijk gaf van aanleg voor tekenen. De brief van het schoolhoofd aan zijn moeder luidde: “…de jonge Bernard is in geen enkel vak begaafd, behalve misschien in tekenen”.

De volgende poging tot onderwijs was een avondtekenles op een gemeentelijke school aan de Place des Vosges. Daar liet professor Victor Sacha Darbefeuille Buffet kennismaken met de traditie van het tekenen naar antieke gipsen afgietsels. Binnen enkele maanden werd Buffet toegelaten tot de École Nationale Supérieure des Beaux-Arts, waar hij een speciale dispensatie moest verkrijgen omdat hij nog maar vijftien jaar oud was. Hier krijgt hij les van Eugène Narbonne. In 1947, op 17-jarige leeftijd, heeft hij zijn eerste solotentoonstelling in een Parijse galerie en wordt zijn werk positief ontvangen. Zeker in de beginjaren is Buffet internationaal succesvol. Zijn stillevens en Parijse stadsgezichten kunnen worden beschouwd als typisch naoorlogs met het thema armoede en hun indringende uitstraling. Met de duidelijk aanwezige zwarte lijnen en de grijze waas die over de kleuren heen lijkt te hangen sluiten de schilderijen aan bij het existentialisme uit die tijd.

Bernard Buffet, trap in zijn atelier in de wijk Batignolles 1956

In die tijd wordt hij ook lid van de anti-abstracte kunstgroep l’Homme-Témoin. Een groep bestaande uit overwegend jonge Franse schilders die in 1948 in Parijs werd gevormd om een stijl van expressief sociaal realisme te promoten, in tegenstelling tot de toen heersende smaak voor abstractie. Een manifest dat de criticus Jean Bouret voor hen opstelde, bevestigde dat 'Schilderkunst bestaat om te getuigen, en niets menselijks kan daaraan vreemd blijven’. De oorspronkelijke groep telde vijf leden, waaronder Bernard Lorjou en Paul Rebeyrolle, en exposeerde voor het eerst in de Galerie du Bac, Parijs, in 1948. In 1949 exposeerden ze in de Galerie Claude, aangevuld met andere kunstenaars, waaronder Bernard Buffet en André Minaux (1923-1986). Hun schilderijen gaven het dagelijks leven op een sombere, pessimistische manier weer.

  ‘Deux hommes dans une chambre’

Op 19-jarige leeftijd won Bernard Buffet de Prix de la Critique met zijn schilderij  ‘Deux hommes dans une chambre’, waarbij de ene man zich uitkleedt en de andere naakt op een stoel zit. Een weergave van de intimiteit en seksualiteit van de kunstenaar, die destijds zo schokkend was. Buffets privéleven zou, in 1950, toen hij een jonge journalist ontmoette die onlangs in Parijs was aangekomen radicaal veranderen. Piere Bergé was in 1949 naar de Franse hoofdstad verhuisd en kreeg een baan bij een links tijdschrift. Hoewel het tijdschrift geen lang leven beschoren was ontmoette Bergé via zijn redactionele werk individuen waaronder; Jean Cocteau, Christian Dior en Bernard Buffet. Voordat het jaar voorbij was waren Buffet en Bergé geliefden geworden. Pierre Bergé schreef hierover in zijn roman ‘Les jours s’en vont je demeure’ het volgende:

Affiche van galerie David Garnier 1957 - Bernard Buffet Sacré Coeur

“Zoals bij alle gevallen van liefde op het eerste gezicht, waren wij ook meteen verliefd. We ontmoetten elkaar in een café aan de Rue de la Seine … Hij dronk cognac en leerde me 421 (dobbelspel)  spelen. … Hij nam me mee naar een bokswedstrijd in Le Central aan de Rue du Faubourg-Saint-Denis. …

Bernard zette er snel vaart achter en zei dat we Parijs moesten verlaten en naar de Provence moesten gaan – waar zijn kunsthandelaar een huis voor hem had gevonden – en dat we moesten samenwonen. ...

In die acht jaar zijn we geen dag uit elkaar geweest. Ons leven draaide om het werk van Bernard. Dat was mijn stage. Wat er daarna ook met mij gebeurde, ik ben nooit de jeugd vergeten die de onze was, de ambitie die ons verteerde, het gebrek aan zelfbewustzijn waardoor we elk gevaar het hoofd konden bieden, en de passie die ons bezielde”.

Bernard Buffet, ‘La Seine et la Tour Saint Jacques’, 1960 - Opera Gallery

Hun liefde zou acht jaar duren. In januari 1958 werkte Buffet samen met Pierre Bergé om een jonge modeontwerper te helpen bij de voorbereiding van zijn eerste soloshow in het Huis van Dior; die ontwerper was Yves Saint Laurent. Het werd een jaar vol diepgaande veranderingen op persoonlijk vlak. Buffets relatie met Bergé begon uiteen te vallen, grotendeels vanwege de aanwezigheid van Yves Saint Laurent. In latere jaren zou Bergé zelf zeggen dat de ontmoeting met Saint Laurent een beslissend moment in zijn leven was. Buffet was niet bepaald enthousiast over deze ontwikkeling en hun achtjarige relatie stortte al snel in. Bergé en Saint Laurent werden onmiddellijk een stel en Buffet begon te daten met een jonge schrijfster genaamd Annabel Schob die hij in december van het zelfde jaar huwde. Een huwelijk dat standhield tot de dood van de kunstenaar in 1999.

 Bernard Buffet, ‘Deux Femmes-déshabillées, 1965

Buffet had ook de gewoonte om woningen te kopen en verkopen. In 1971 kocht hij het Château de Villiers-le-Mahieu, ongeveer vijftig kilometer ten westen van Parijs, een waterburcht compleet met een imposant valhek. Misschien hoopte hij dat het een betoverende plek zou zijn om zijn groeiende gezin groot te brengen, waartoe in 1973 ook zijn twee dochters, Virgenie en Danielle, en een pasgeboren zoon, Nicholas, behoorden. Hij verkocht dit kasteel weer in 1978 en keerde terug naar Parijs, boulevard de Courcelles 82, recht tegenover het Parc Monceau waar zijn moeder hem als kind mee naartoe nam. Een jaar later verliet hij Parijs opnieuw voor de provincie toen hij een landhuis in Normandië kocht, dat hij vervolgens in 1986 verkocht. De laatste verhuizing was terug naar de Provence, waar hij een landgoed kocht in de buurt van Tourtour, ongeveer halverwege Manosque, waar hij eerder was geweest en kennis maakte met de Provence en Saint-Tropez, waar hij een appartement bezat. Hij hield ook een pied-à-terre aan de avenue de Wagram 151 in het zeventiende arrondissement van Parijs van 1981 tot 1989, tot hij vervolgens een huis kocht aan de rue Cortot 20 in Montmartre. Dit rondreizende leven duidt op een onuitputtelijke rusteloosheid. Vrijwel zonder uitzondering verhuisde Buffet omdat hij verandering wilde, niet omdat hij zijn financiële positie moest aanpassen.

Bernard Buffet, vierluik Moulin de la Gallette, Sacré Coeur, Tour Eiffel, Tour Saint-Jacques

Bernard Buffet, ‘Rue de Rennes et la Tour Montparnasse’, 1989

De publieke erkenning van zijn werk bleef groeien, zelfs binnen de kringen van de Franse ambtenarij. In 1971 werd hij lid van het Légion d'Honneur en op 13 maart 1974 was hij het jongste lid ooit verkozen tot lid van de Académie des Beaux-Arts. Op achtenveertigjarige leeftijd doorbrak hij nog steeds barrières in de Parijse kunstwereld. Aan de andere kant van de wereld opende Kiichiro Okano op 25 november 1973 het Bernard Buffet Museum in Surugadaira, Japan. Tegenwoordig bezit het museum meer dan 2.000 objecten, de grootste collectie van Buffets werk ter wereld.

Bernard Buffet, ‘La Place Pigalle’, 1989 – particuliere collectie 

Bernard Buffet werd vooral bekend om zijn representatieve werk, vaak figuratief, grafisch en centraal in hun composities. Hij ontwikkelde door de jaren heen een kenmerkende stijl van langgerekte, puntige vormen, sombere kleuren, afgeplatte ruimtes en een algemene sfeer van eenzaamheid en wanhoop. Zijn oeuvre draaide rond ideeën over kunstgeschiedenis, dood, seksualiteit, populaire cultuur en politiek, terwijl hij vaak rechtstreeks verwees naar hedendaagse gebeurtenissen en kunstenaars. Tevens had hij een passie voor de stad Parijs. Hij was ook een behendig producent van lithografie, gravure, beeldhouwkunst, boekillustraties en decorontwerp. Buffets oeuvre telt meer dan 8.000 schilderijen en prenten.

Bernard Buffet in zijn studio in Tourtour, 1989 - Foto: Danielle Buffet

Bernard Buffet sterft in Tourtour in 1999. Hij pleegt zelfmoord omdat de ziekte van Parkinson zijn capaciteiten zo sterk had beperkt dat hij niet langer kon schilderen. Zijn werken worden nu beheerd door Galerie Maurice Garnier aan de avenue Matignon nummer 6 in het 8^e arrondissement, die zich uitsluitend richt op het werk van Buffet.