Zelf je eigen huis bouwen? Yes you can

Ik ben geen superman en mijn partner ook niet, we zijn ook niet superslim en ook niet supersterk, goedbeschouwd zijn we helemaal niet super. We zijn ook geen bouwvakker, architect of aannemer. Toch hebben we samen een volwassen huis gebouwd en dat was zeker niet de bedoeling. In deze posting leg ik uit – ter lering en vermaak - hoe ons dat overkwam.

Wat vooraf ging
Twintig jaar geleden hadden we een vakantiehuisje in de Ardèche. Daar leerden we dat het leven op de campagne in Frankrijk veel leuker was dan wonen en werken in de grote stad. We hebben toen besloten om ons voorgoed in Frankrijk te vestigen en gingen op zoek naar een echt huis. Twee jaar later vonden we dat, een grote verlaten boerderij op een fraaie plek in de Aude (11). Twee hectare land, een klein riviertje, heel veel rust, uren wandelen vanaf het huis zonder iemand tegen te komen en dat allemaal maar 10 minuten van Limoux. Het enige nadeel was dat het al 50 jaar onbewoond was, maar, bij liefde op het eerste gezicht, aarzel je niet. We hebben het huis dan ook zonder enige aarzeling direct gekocht en daar nooit spijt van gehad. Wel hadden we gedurende vier jaren een bouwvakker fulltime in dienst om het geheel te renoveren, maar, echte liefde kent geen prijs.
Vijf jaar geleden verliet dochterlief het huis richting universiteit en we realiseerden ons toen dat het huis toch wel erg groot was. Daarnaast was op de achtergrond ook wel eens de vraag aanwezig "en wil je hier ook nog wonen als je eenmaal 80 jaar bent?" Die vraag duwden we steevast weg, want we wilden hier per se blijven, maar, de vraag bleef steeds terugkomen.

We gaan bouwen
Op enig moment dronken we een glaasje wijn bij vrienden in de buurt. Ze vertelden ons toen dat een gedeelte van hun terrein, een stukje van 3000 m², te koop was en dat er gebouwd kon worden. De plek was niet onaardig, maar qua rust en ruimte was het niet meer dan een  mager zesje. Niets voor ons, maar het idee om een nieuw huis te bouwen bleek ineens geboren. Ik wilde wel graag hier bouwen. De plek was nog steeds fantastisch en met al onze buren, ook al woonden ze op minstens 500 meter afstand, hadden we het zeer getroffen, de een was nog aardiger dan de andere. Hier bouwen was in mijn ogen een fraaie optie. De ene helft van ons terrein van 2 hectare is namelijk min of meer gescheiden van de andere helft en is daardoor een perfecte plaats voor een nieuw huis. Er was echter wel een technisch probleem, we zouden waarschijnlijk nooit een bouwvergunning krijgen. Daarnaast had mijn partner haar eigen ideeën. Ze wilde niet naast ons oude huis blijven wonen, ze had een te grote emotionele band met ons huis. We hebben toen gedurende een jaar lang gezocht naar een andere bouwplek. We hebben vele terreinen bezocht, maar nooit was daar dat prettige gevoel "ja, dit is het". We zaten in een impasse.

Een jaar lang administratieve strijd
Onze vriend Jean heeft toen voor een doorbraak hezorgd. Tijdens een etentje heeft hij ons overtuigd dat we toch hier moesten gaan bouwen. Eerst heeft hij mijn partner omgepraat: "we willen niet dat jullie hier weggaan" en "er is toch geen mooiere plek te vinden". Daarna heeft hij mij overtuigd door duidelijk te maken dat als we samen zouden strijden voor een bouwvergunning (hij is wel burgemeester) een overwinning mogelijk zou zijn. Na één jaar administratieve strijd bleek hij gelijk te krijgen en werd de bouwvergunning aan ons verleend.

De franse aannemer neemt niet aan
Een jaar lang percelen kijken en een jaar administratieve strijd. In die twee jaren hebben we niet stilgezeten.We hebben veel literatuur doorgenomen, bouwprojecten bezocht, cursussen gevolgd, vele tijdschriften stukgelezen en zo nu en dan de helpende hand geboden bij een ander bouwproject.
Alras besloten dat we geen "provencaalse villa" wilden, maar een "maison bioclimatique", een huis gebouwd met natuurlijke materialen, een huis dat praktsch geen energie verbruikt, een huis dat min of meer onderhoudsvrij is. Ondertussen hadden we al zoveel geleerd dat we het wel aandurfden om zelf de rol van architect op ons te nemen.
Dit zou het moeten worden:

• 140 m² vloeroppervlak, een mezzanine van 60 m², een carport van 60 m² en een overdekt terras van 60 m².
• vierkante vorm zodat de ratio oppervlak muren/inhoud huis bijna optimaal is;
• geen ramen op het noorden;
• de ruimte op het noorden is een werkplaats en fungeert als buffer;
• isolatie van stro, 40 cm dik, voor zowel het dak als de muren;
• opslag van warmte in 150 ton aan stenen in de kruipkelder;
• warm water via zonnepanelen en de warmte van de rookgassen van de houtkachel;
• houtkachel die fungeert op een temperatuur van 1000° voor een hoog rendement en een schone verbranding;
• hoge inertie (thermal mass) van het huis zodat de temperatuur van het huis min of meer constant is
• natuurlijke vochtregulatie door de muren en de vloeren af te werken met klei
• luchttoevoer voor de ventilatie via een "puits canadien" (een 30 meter lange pijp die zich op 2 meter diepte in de grond bevindt): warmere lucht in de winter en koelere lucht in de zomer.
• natuurlijke materialen (hout, klei, stro) om giftige stoffen als "formaldéhyde" buiten de deur te houden. 

Toen de tekeningen eenmaal af waren, gingen we op zoek naar een aannemer. Edoch, de franse aannemer in deze contreien denkt alleen aan parpaings (de grijze betonsteen), gipsplaten en een bezetting met één van de 13 standaardkleuren. Als je praat over "masse thermique", isolatie met stro en een bezetting met klei, zand en stro, dan gaat bij hem het licht volledig uit. We besloten daarom om het huis maar zelf aan te nemen.

We nemen het huis zelf aan
We zouden zelf de regie te voeren en voor de verschillende fasen van het bouwproces de juiste mensen inschakelen. Maar bij de eeste fase, de grondwerkzaamheden en de fundering, ging het al mis.
De eerste offerte liet astronomische bedragen zien, de tweede offerte liet geen enkele specificatie zien en derde offerte hebben we - ook na vele telefoontjes - nooit ontvangen. Ondertussen kwamen we in contact met een jonge man uit het naastgelegen dorp. Hij had daar een ruïne getransformeerd in een fraaie woning voor hemzelf en zijn partner. We hebben het huis bezocht en we waren onder de indruk, met heel veel creativiteit en een heel mager budget had hij daar een meesterwerk neergezet. Daarnaast bleek hij de nodige ervaring te hebben in praktisch alle fasen van de bouw, was hij ecologisch georiënteerd en was hij ook nog op zoek naar een nieuwe uitdaging. Een paar weken later hadden we een deal. Hij zou drie dagen per week bij ons komen werken en wij zouden ook de handen uit de mouwen steken. Met één ervaren kracht en twee goedwillende amateurs moest het mogelijk zijn om een huis te bouwen.

En toen waren er nog twee
Alles in kannen en kruiken met onze eigen bouwvakker, maar die ene zondag, één dag voordat we daadwerkelijk zouden beginnen met zijn drieën, kwam hij redelijk overstuur bij ons langs met de boodschap dat het niet mogelijk was, hij kon niet komen werken. De reden is niet belangrijk, wat wel belangrijk was dat de enige persoon met ervaring van het driemanschap niet zou komen opdagen. Wat nu? We waren theoretisch al aardig onderlegd en we hadden zelfs de nodige praktijkervaring opgedaan door bij een vergelijkbaar bouwproject zo nu en dan te helpen. We besloten daarom maar eerst als duo te beginnen. Daarna zouden we wel verder zien.

Een slapeloze nacht voor elke niewe fase
Je kan je nog zo goed voorbereiden, maar op het moment dat een nieuwe bouwfase begint, dan is dat erg stressvol. Zeker als je afhankelijk bent van derden zoals bij de grondwerkzaamheden. Onze "copain" uit het dorp komt dan met zijn 17 tons-graafmachine en zegt : "wat moet ik doen?". Ik geef hem twee A-viertjes met de werkzaamheden in detail. Hij werpt er een blik op, en zegt dan : "ik begrijp het niet, waar moet ik nou graven". Je voelt je dan redelijk machteloos. Maar het is allemaal goedgekomen.

Een maand later, l'histoire se répète, er staan drie cementwagens op de stoep, goed voor 21 m3 beton, dat is ongeveer 40,000 kg beton. Op zo'n moment zakt de moed je in je schoenen, je hebt namelijk maar twee uur om die 21 m3 beton in goede banen te geleiden en je hebt geen recht om een fout te maken. Het is echter allemaal goed gegaan.
Daarna werd het wat makkelijker, we waren namelijk niet meer afhankelijk van derden. We hadden alle tijd om ons voor te bereiden op de nieuwe fase. Na de fundering was dat het metselen van 3000 parpaings (de grijze betonsteen). We hebben toen eerst gelezen, gepraat, geluisterd, gekeken (video's) en daarna begin je. De eerste dag hebben we 6 parpaings gemetseld, de tweede dag waren het er al 15, de derde dag waren het er weer meer en na een paar weken praat je over "wij, metselaars".

Hartverwarmend
Je kan je goed voorbereiden, maar soms gaat het mis. Op een geveven moment moesten we beton storten over de volle lengte van de muren op een hoogte van 2,40 m, dat is 75 meter muur in totaal. Ik had berekend dat die klus ons één dag zou kosten met zijn tweeën. Om 12 uur bleek die berekening echt niet te kloppen, we waren nog geeneens op een kwart van de klus en de harde en koude regen gedurende die ochtend was slechts gedeeltelijk de oorzaak. Mijn partner is toen gaan bellen en twee uur later waren we met 8 man in de regen aan het werk. Om 6 uur waren we klaar en 's-avonds waren we met zijn allen aan het eten en drinken bij een van de partners van onze equipe. De hulp van vrienden en buren is hartverwarmend.

Waar zijn wij nu?
Het huis is nog niet af. Op dit moment (eind juli 2014, twee jaar nadat we zijn begonnen) is het grote werk ("gros œuvre") gereed, het huis is wind- en waterdicht. Daarnaast is de werkplaats, het noordelijke gedeelte van het huis, al klaar en ingericht. Er resten nog twee kamers, de woonkamer/keuken en de mezzanine. Daarnaast nog wat zaken als afvoer van grijs en zwart water (drie speciale bassins in plaats van een sceptic tank), warm water, telefoon, hoofdaansluiting electriciteit. Maar al deze zaken lijken nu niet meer zo moeilijk, we zijn niet meer bang, we zijn de top van de berg gepasseerd, nu gaan we bijna freewheelend naar beneden. Er resteert nog maar één echt probleem

Het laatste probleem
We hopen begin 2015 het nieuwe huis te betrekken en sinds maart van dit jaar zijn we erg actief met de verkoop van ons oude huis. Dat loopt niet slecht, praktisch elke maand is er een bezoek. Elke maand is dat weer spannnend want de nieuwe eigenaaren worden wel onze naaste buren en hier geldt zeer sterk: "beter een goede buur dan een verre vriend". Al twee keer hebben we mensen gehad waarvan we zeiden, die kunnen het echt niet worden. De eerste keer betrof het mensen die drie uur te laat kwamen en ook nog eens ronduit onvriendelijk waren. De tweede keer waren het mensen die letterlijk alles afkraakten, niets was goed voor hen.
Het laatste bezoek (twee weken geleden) was echter zeer positief, een engelse architect, we hebben drie uur gekeken en gepraat en daarna moest hij – zei hij – helaas naar een volgende afspraak. Enkele dagen later schreef hij : "I very much admire what you have achieved at Barot. You've made and are making something very special - and obviously not just the building. But the house is just too good for me - in the sense that it doesn't allow me enough in the way of reconstruction or new construction to make my own project. Before coming I was concerned about having close neighbours but really I can say, that having met you, I think I will now regret not having you as my neighbours!"

De moraal van dit verhaal
De moraal van dit verhaal moge duidelijk zijn. Je hoeft niet per se een professional te zijn om je eigen huis te bouwen, zelfs ervaring is niet een noodzakelijke voorwaarde. Wel vergt het veel tijd voor een amateur. We zijn op 1 augustus 2012 begonnen en we werken meestal 7 dagen per week, dat betekent dat er nu ongeveer 1400 mandagen door ons zijn besteed aan dit project. Om alles in detail af te ronden zijn er misschien nog wel 400 mandagen nodig, dus 2000 mandagen in totaal. Daarnaast hebben onze dochter, familie en de vrienden nog de nodige hulp geleverd. Ook hebben we nog een voorbereidingstijd van ongeveer 2 jaar gehad. Het kost dus veel tijd.
Echter, het is wel een zeer bijzonder ervaring die ik niet graag zou missen. Als ik samen met mijn partner, aan het einde van de werkdag, terugloop naar ons oude huis, keren we ons altijd even om en kijken naar ons nieuwe huis.Wat dan door je heen gaat is moeilijk te beschrijven, maar het is wel een verdomd goed gevoel.

Enkele foto's
Van elke fase zijn de nodige foto's gemaakt. Hieronder volgen enkele van die foto's