Vrijwilligerswerk in Frankrijk

Behalve als zelfstandige kan iemand werken in loondienst of als vrijwilliger, dat laatste al dan niet tegen kost en inwoning. In Frankrijk ligt het iets ingewikkelder.

Loondienst is geregeld in de Loi de Travail. Kenmerken: de werknemer werkt en de werkgever betaalt een salaris, minimaal het verplichte minimumloon (SMIC). Tussen de werkgever en de werknemer bestaat een gezagsverhouding: de werkgever bepaalt de aard van de werkzaamheden en de werknemer voert ze uit volgens de aanwijzingen van de werkgever. De arbeidsovereenkomst wordt gesloten voor bepaalde of onbepaalde tijd.

Vrijwilligerswerk kent in Frankrijk, evenals in andere landen vele beperkingen teneinde zwart werken tegen te gaan. Anders dan in de meeste landen onderscheidt men in Frankrijk twee soorten vrijwilligerswerk:

1. Le Bénévolat met Bénévoles
2. Le Volontariat met Volontaires.

1. Le Bénévolat

Er bestaat geen wettelijke definitie van Bénévolat. Algemeen wordt de volgende definitie gehanteerd: Vrijwillige werkzaamheden voor een ander, zonder tegenprestatie, die in de vrije tijd naast het professionele leven incidenteel worden verricht. Men onderscheidt:

a. Bénévolat directe (familie-, buren- of vriendenhulp bij een bepaalde klus, bij ziekte en ongeval of aan ouderen)

b. Bénévolat indirecte

Een bénévole indirecte besteedt naast zijn betaalde werk of naast studie enkele uren per week aan werkzaamheden voor een wettelijk erkende vereniging of stichting van openbaar nut, maatschappelijk belang, cultuur of voor hulp aan hulpbehoevenden. Dat kan bijvoorbeeld de sportvereniging zijn waarvan hij lid is, de dierenbescherming, een jagersvereniging, een vereniging tot restauratie van cultureel erfgoed, tot verstrekking van gratis maaltijden/onderdak aan dak- en thuislozen of het Rode Kruis.

Hij doet dit op vrijwillige basis, gedurende langere tijd en hij ontvangt geen vergoeding, noch financieel noch in natura. Wel heeft hij recht op een reële onkostenvergoeding, die onbelast is. Sinds een aantal jaren bestaat voor bénévoles ook de "chèque repas", die de vereniging of stichting kan aanschaffen als bijdrage in de maaltijden van haar vrijwilligers. Deze chèque repas vertoont enige overeenkomst met de "titre restaurant" die werkgevers aan hun werknemers kunnen verstrekken.

Frankrijk kent ongeveer 2000 erkende verenigingen en stichtingen van openbaar nut en maatschappelijk belang. Wanneer het vrijwilligerswerk kan bestaan uit het uitvoeren van gevaarlijke werkzaamheden is de organisatie verplicht om een verzekering af te sluiten voor de vrijwilliger. Aan alle andere organisaties die gebruik maken van vrijwilligers wordt geadviseerd vrijwillig een verzekering af te sluiten.

Verenigingen als bijvoorbeeld Aneas en Allo Voisins maken gebruik van bénévoles om mensen die in nood verkeren, respectievelijk professionele hulp niet kunnen betalen, uit de brand te helpen.

De vereniging Aneas verleent hulp aan Nederlanders in Frankrijk die in problemen zijn geraakt die ze zelf niet (meer) kunnen oplossen. Tegenwoordig helpt Aneas ook nieuwkomers die bijvoorbeeld de taal niet voldoende spreken of waarvan in de praktijk blijkt dat ze zich onvoldoende hebben voorbereid op het wonen en leven in Frankrijk.

Hulp door Allo Voisins is betaald, maar tussen inhuurder en hulpverlener wordt per klus een gunstig tarief afgesproken.

2. Le Volontariat

Het Volontariat is geregeld bij wet van 30 mei 2006. Ook het Volontariat kent geen wettelijke definitie. Het volontariat is een fulltime bezigheid voor bepaalde tijd, gebaseerd op een schriftelijke overeenkomst tussen een erkende organisatie, vereniging of stichting van openbaar nut en maatschappelijk belang. Er bestaan verschillende soorten Volontariat:

- Le volontariat associatif

- Le volontariat international en entreprise (VIE)

- Le volontariat international en administration (VIA)

- Le service volontaire européen (SVE)

- Le volontariat de solidarité internationale (VSI)

- Le service civique (om jongeren te integreren in de franse maatschappij via werkzaamheden van algemeen maatschappelijk belang, bijvoorbeeld ten behoeve van projecten voor cultuur, onderwijs, milieu, gezondheidszorg, jeugdwerk en sport.

Een volontaire is vaak een geschoolde en gespecialiseerde kracht, maar een specifieke opleiding is niet noodzakelijk. Hij werkt fulltime, gedurende langere of kortere tijd in een wettelijk geregeld verband. Er staat een kleine financiële vergoeding tegenover, waarvan vaak een gedeelte in natura (kost en inwoning). Tussen de opdrachtgever en de vrijwilliger bestaat geen gezagsverhouding.

De duur varieert van 6 maanden tot maximaal 2 jaar. Verschillende contracten na elkaar zijn mogelijk tot maximaal 3 jaar. Volontariat kan worden bijgeschreven in een CV en telt mee als volwaardige werkervaring.

Wwoof Frankrijk is een voorbeeld van Volontariat. Internationaal is Wwoof een organisatie die biologische boeren en vrijwilligers met elkaar in contact brengt. Daarbij worden vrij strenge regels gehanteerd. De vrijwilliger, ook wel wwoofer genoemd, assisteert de boer in vrijwel alles, maar er bestaat geen gezagsverhouding tussen hen. 

Alle andere arbeid op regelmatige basis die, al dan niet tijdelijk, voor één persoon of één organisatie wordt verricht valt in Frankrijk onder de Loi de Travail en veronderstelt dus verplicht een arbeidsovereenkomst, al dan niet vastgelegd in een schriftelijk arbeidscontract.

Dat betekent dat wanneer gedurende enige tijd in een gezagsverhouding (volgens aanwijzingen van de opdrachtgever) werkzaamheden voor één persoon of één onderneming worden verricht er altijd sprake is van een arbeidsovereenkomst met alle wettelijke verplichtingen van dien. Het doet er dus niet toe welke titel de opdrachtgever aan de arbeidsrelatie geeft.