Van wassen grafkunst tot museum

Het was al in de 17^e eeuw gebruikelijk om na de dood  van een koninklijke persoonlijkheid een wassen beeld van zijn figuur tentoon te stellen, het ontwikkelt zich zelfs tot een volwaardige kunst aan het Franse hof. Een beroemd voorbeeld is het wassen grafmasker van Lodewijk XIV gemaakt door zijn persoonlijke kunstschilder en beeldhouwer Antoine Benoist. Hij maakte zelfs het wassen beelden kabinet modieus door een tentoonstelling te creëren waarin de gehele entourage van Marie-Thèrése-Charlotte werd gepresenteerd. Zij was de dochter van koning Lodewijk XVI en zijn gemalin Marie Antoinette. In 1770 kreeg de Franse arts Berner Curtius van de prins van Conti toestemming om een wassen beelden tentoonstelling te houden in het Palais Royal te Parijs. Eerder maakte hij wassen beelden om anatomische lessen mee te illustreren. Zijn assistente was niemand minder dan zijn nichtje Marie Tussaud. Tijdens de Franse revolutie maakte zij afdrukken van de dode gezichten van  Jean-Paul Marat en Robespierre. Na de dood van haar oom en leermeester verhuisde ze in 1795 naar Londen, waar ze in 1835 het beroemde wassenbeeldenmuseum Madame Tussaud oprichtte. 

Een mondaine stad als Parijs kon natuurlijk niet achterblijven. In 1865 opende het Hartkoff museum zijn deuren in een zaal in de passage de l’opéra. Het was een geologisch, etnologisch en anatomisch museum. Een jaar na de opening opende op de boulevard des Capucines het Franse museum van Jules Talrich. Hij was de officiële modelbouwer van de Faculteit der Geneeskunde van Parijs. Het museum presenteerde verschillende personages uit de literatuur en mythologie. Beiden sloten hun deuren voor het einde van het jaar 1867.

De opening van het Musée Grévin in 1882 - karikatuur van André Grévin

In 1881 wilde Arthur Meyer, directeur van het dagblad Le Gaulois, de beroemdheden van zijn voorpagina, een gezicht geven. Fotografie was toen nog niet de norm in de gedrukte pers. Personen werden alleen zichtbaar als er een schets of karikatuur voor de krant was gemaakt. Meyer besloot gebruik te maken van het principe dat inmiddels een eeuw oud was; het wassen beeld. Hij riep de hulp in van cartoonist, beeldhouwer en theaterkostuumontwerper Alfred Grévin die eerder karikaturen maakte voor zijn krant en ook tekende voor ‘Le Petit Journal pour rire’, ‘Le Charivari’ en de ‘Almanch des Parisiennes’.

Het Musée Grévin

Alfred Grévin raakte zelfs zo betrokken dat het museum, dat zijn deuren opende op 5 juni 1882, naar hem werd vernoemd. Het Musée Grévin was geboren en was een onmiddellijk succes. In 1883 werd nog eens een vooraanstaand investeerder aangetrokken genaamd Gabriel Thomas. Een rijke financier, niet alleen van het Musée Grévin maar ook van de Eiffeltoren, toen nog de ‘Société d’exploitation de la Tour Eiffel’ en van de bouw van het Théâtre des Champs-Élysées. Thomas was niet alleen rijk maar ook een groot kunstliefhebber en -verzamelaar. Hij verrijkte het museum met fantastische decors waarvan de inventaris inmiddels is opgenomen als ‘monument historique’.

Het is dan ook zeker de moeite waard om stil te staan bij de architecturale elementen van het museum dat symbool staat voor de eclectische stijl zo aan het einde van de 19^e eeuw. Na het beklimmen van een monumentale marmeren trap die toegang biedt aan het prachtige Palais des Mirages. Gemaakt door Hénard voor de Wereldtentoonstelling van 1900 onder de naam ‘Palais des Illusions’. Toen gewijd aan de komst van de elektriciteit. Het ‘paleis’ kreeg in 1906 een permanente plaats in het museum. Overdekt met draaiende spiegels en uitgerust met 2.500 lampen biedt het de bezoeker een magisch steeds veranderend schouwspel met magische scenes die je meenemen van een betoverende hindoetempel naar een mysterieuze jungle om te eindigen  in een paleis dat zo zou kunnen komen uit een sprookje van Duizend-en-een-nacht. 

Het Palais des Mirages afkomstig van de Wereldtentoonstelling van 1900

Vervolgens ontdek je een theater in Italiaanse stijl, gebouwd in 1900 door de architect Rives en gedecoreerd met een hoog reliëf van de beeldhouwer Antoine Bourdelle genaamd Les Nuées. Het gordijn is een origineel canvas van de kunstschilder Jules Chéret. Het theater kan nog steeds worden gehuurd voor speciale events en biedt plaats aan 217 zitplaatsen. In de zaal kun je zelfs plaatsnemen naast Charles Aznavour. Originele barokke decoraties uit 1882 zijn te zien in de ‘Salle de la Coupole’ en de ‘Salle des Colonnes’. Volledig gemaakt met mozaïeken uit Venetië, marmeren zuilen, sculpturen van het wapen van de stad Parijs en van de vijf continenten. Verder zijn de ornamenten bij de in- en uitgang zeer de moeite waard om eens goed te bekijken. De nooduitgang in de passage jouffroy, naast het hotel Chopin, wordt bekroond door een verbazingwekkend bas-reliëf in art decostijl, gebeeldhouwd door Barbièri. Het brengt een aantal figuren uit de Franse geschiedenis samen zoals Jeane d’Arc, Richelieu en Napoleon Bonaparte.

Het theater in Italiaanse stijl, gebouwd in 1900 door de architect Rives - photo Musée Grévin

Salle de la Coupole - photo Musée Grévin

Salle des Colonnes - photo Musée Grévin

Alle Parijzenaars kennen inmiddels dit beroemde adres aan de Grands Boulevards waar je gemakkelijk de hele high society tegenkomt: muzikanten, zangers, filmmakers, acteurs, schrijvers, sporters, politici, etc. Tot op de dag van vandaag, ruim 140 jaar later, en na zijn ingrijpende renovatie in 2019, trekt het Musée Grévin nog steeds de aandacht van een grote schare internationale bezoekers van over de gehele wereld. Uniek is ook het feit dat dit museum nog steeds een particulier museum is, eigendom van Grévin & Cie, een dochteronderneming van de compagnie des Alpes, dat weer in handen is van de nazaten van investeerder van het eerste uur; Gabriel Thomas.

Een ontmoeting met Charles Aznavour in Musée Grévin komen wensen uit

Plotseling kom je zomaar Albert Einstein tegen

Het museum kent ook een rijke geschiedenis. Het was hier dat de eerste projectie van een tekenfilm op een groot scherm plaatsvond van de maker Charles-Emile Reynaud met de titel ‘Pauvre Pierrot’. Hij was een Franse wetenschapper die op het gebied van de projectie van beelden zijn tijd ver vooruit was. In 1876 of 1877 ontwikkelde hij de praxinoscoop. Dankzij prismatische spiegels kon een scherper en vooral rustiger beeld worden verkregen dan met de vroegere apparaten. Hij mag rustig een van de uitvinders van de cinema worden genoemd samen met de gebroeders Lumière. George Méliès vertoonde hier zijn films en illusies. Voordat hij een van de belangrijkste filmmakers van de vroege cinema werd, was Georges Méliès een getalenteerd goochelaar, en dat bleef hij ook de rest van zijn leven.

Het oudste wassenbeeld van het museum; Jeanne d'Arc op de brandstapel

Jules Verne

Sinds de opening van het museum zijn er meer dan 2.000 karakters tentoongesteld. Sommige figuren zijn erg oud, zoals Jeanne d’Arc op de brandstapel. Sinds 1889 en nog steeds te zien zijn historische reconstructies van de ‘tableaux de la Révolution Française’, zoals de gevangenschap van Lodewijk XVI en een reconstructie van het beroemde schilderij ‘La mort de Marat, een neoklassiek doek van Jacques-Louis David uit 1793.

De tentoonstelling voert je door een achttal thematische zalen langs 200 levensechte wasfiguren die ’s werelds bekendste beroemdheden vertegenwoordigen (vooral natuurlijk uit Frankrijk). Zo beleef je de belangrijkste gebeurtenissen van de twintigste eeuw en krijg je een rondleiding door de geschiedenis van Frankrijk sinds de middeleeuwen.

Vincent van Gogh

Victor Hugo

Jaarlijks, sinds 2001, komen vooraanstaande journalisten, allemaal lid van de ‘Académie Grévin’, twee keer per jaar bij elkaar in het Parijse paleishotel Plaza Athénée om beroemdheden te selecteren die onderdeel mogen uitmaken van de wassenbeelden collectie.

Grootheden uit de Franse films mogen natuurlijk niet ontbreken. Jean-Paul Belmondo

Gérard Depardieu en Jean Gabin

Leatitia Casta en Brigitte Bardot

Het maken van een wassenbeeld kost veel tijd en moeite. In Parijs zijn er verschillende beeldhouwers die full time werken voor het museum. Indien mogelijk worden er vooraf foto’s, video’s van de beroemdheid of object gemaakt samen met 3D-beelden. Vervolgens afmetingen van het gezicht samen met afgietsels van de handen. De eerste productiefase is een kleimodel van het gezicht, waar mogelijk in aanwezigheid van de geportretteerde persoon die voor de kunstenaar zit. De lichamen worden gemodelleerd met behulp van stand-ins. Stap twee is een mal van gips en elastomeer waarin was wordt gegoten. De rest van het lichaam met uitzondering van de handen worden gegoten in hars. Vervolgens gaat het hoofd naar de make-up. Ogen worden gemaakt van glas met de precisie van medische kwaliteit. Vaak geselecteerd in aanwezigheid van de beroemdheid. Alle tanden worden gemaakt door een professionele tandarts. Het gezicht wordt opgemaakt met olieverf waar elk detail van schoonheidsvlekjes, littekens of schaduwen rond de ogen heel natuurlijk worden nagemaakt. Vervolgens wordt elk haartje, een voor een geïmplanteerd. Bij sommige figuren wel 500.000 stuks. Meer dan 15 kunstenaars werken aan de creatie van een personage; beeldhouwer, vormgever, schilders, implanteerder, kostuumontwerper, tandtechnicus, oogprothesemaker, rekwisietenmaker en een decoratieschilder. Gemiddeld duurt het maken van een beeld drie maanden. Kosten per beeld ongeveer € 250.000.

Nelson Mandela en de Amerikaanse president Joe Biden

Nicolas Sarkozy en Carla Sarkozy Bruni

Een goedlachse Paus Franciscus

Regelmatig worden beelden ook weer uit de expositie gehaald voor onderhoud. Tijdens een onderhoudsbeurt worden alle verflagen eraf gehaald en worden oogleden en lippen weer opnieuw opgebouwd. Haren worden gewassen en opnieuw in model geföhnd. Kleding gaat naar de stomerij. Nadat het geheel weer is opgebouwd wordt opnieuw de make-up bijgewerkt met olieverf.

Culinaire grootheden en sterrenchefs: Alain Ducasse (l) Paul Bocuse (r) Pierre Hermé (lo) en Cyril Lignac (ro)

Met die wetenschap in het achterhoofd kijk je ineens toch met andere ogen naar het wassenevenbeeld van jouw favoriete celebrity. Niet alle beelden vormen een perfecte gelijkenis maar herkennen doe je ze meteen. En vergis je niet, elk beeld is een momentopname van soms ettelijke jaren geleden. Een beetje  zoals foto’s die je bekijkt van jezelf, jaren terug.

Pablo Picasso

Last but not least, grootheden uit de Franse mode: Coco Chanel en Jean-Paul Gaultier

Het museum is alle dagen geopend van 09.30 uur tot 19.00 uur (laatste toegang om 18.00 uur). Toegang, vooraf reserveren is aan te bevelen, € 19.00 voor volwassenen, € 16,50 per kind. Bezoek het museum bij voorkeur aan het begin of aan het einde van de dag om zo de drukte te vermijden. 

Musée Grevin, Boulevard Montmartre 10 in het 9^e arrondissement. Metrostation Grands Boulevards, lijn 8 en 9.