U wilt een bedrijfje overnemen in Frankrijk Deel 2: Ondernemerschap in NL en FR

In dit stukje wil ik enkele verschillen aangeven tussen het ondernemerschap in Nederland en in Frankrijk, die van belang kunnen zijn voor een beslissing om een bedrijfje over te nemen in Frankrijk. Maar voordat ik dat doe, twee kanttekeningen:
- dit gaat niet over allerlei algemene verschillen in ondernemerschap, maar ik focus op de overname van een klein bedrijf;
- de overeenkomsten in ondernemerschap tussen Nederland en Frankrijk zijn aanzienlijk groter dan de verschillen: net als Nederland is Frankrijk een modern, ontwikkeld land, waarin ondernemers beschermd worden tegen de willekeur van de overheid, waar corruptie nauwelijks voorkomt, waar contracten geldig en afdwingbaar zijn en voorschriften en regels, opgelegd aan ondernemers, inzichtelijk zijn en geldig voor iedereen. Ondanks veel indianenverhalen over het tegendeel is het ondernemersklimaat in Frankrijk zeker niet slechter dan in Nederland.

1. Taal
In Frankrijk wordt Frans gesproken. Ik weet het, voor sommigen is dat een schokkende onthulling, maar het is echt zo. Als u een bedrijfje begint in Frankrijk, met alleen maar Nederlandse klanten, zou u een tijdje (maar nooit heel lang) de illusie kunnen hebben dat u best wel weg komt met uw paar woorden schoolfrans. Maar bij de overname van een bedrijf gaat gelijk alles in het Frans: de accountant, de notaris die een contrat de cession de fonds de commerce opstelt (in een volgende aflevering leg ik u precies uit wat dit is), de bestaande leveranciers die moeten besluiten of ze met u verder willen, spreken allemaal Frans, en de meeste bestaande klanten, die u graag wilt houden, mogelijk ook. Voor de meeste Nederlandse ondernemers in taal een bedrijfsinstrument: je kiest de taal, die op dat moment het beste is voor je bedrijf, voor de omzet of voor de inkoop bij je leveranciers. Indien een ondernemer in Nederland een ander Nederlands bedrijf aan de telefoon heeft, waarvan de vertegenwoordiger Engels spreekt, schakelt hij moeiteloos over op het Engels: alles voor de business. In Frankrijk is taal veel meer cultuur, een Franse ondernemer zal het schokkend vinden als hij met een andere ondernemer in Frankrijk Engels zou moeten spreken. Conclusie: voor u een bedrijf overneemt in Frankrijk: poets uw Frans op. “We leren het wel als we daar eenmaal zijn” is geen optie als het doel is om de bedrijfsovername succesvol te laten zijn.

2. Product versus marketing
Als ik met een Franse ondernemer over zijn bedrijf praat, gaat het nagenoeg altijd, en zeker in eerste instantie, over zijn product: hoe uitstekend het product is, hoe goed zijn service, etc. Praat je met een Nederlandse ondernemer over zijn bedrijf dan gaat het al heel snel over de markt, marktkansen, marketing-aanpak. Als ik dan na deze uiteenzetting van de Franse ondernemer (hoewel: meestal tijdens: als je een Franse ondernemer laat uitpraten zal hij voor altijd blijven praten over de kwaliteit van zijn product), dus als ik hem onderbreek met de opmerking: “Rien ne se passe avant que quelqu'un ne vende quelque chose,” (er gebeurt niets totdat iemand iets verkoopt), dan wordt ik door een Franse ondernemer vaak tegengesproken: ja maar, het product moet eerst goed zijn, voordat je wat verkoopt. Een Nederlandse ondernemer neemt een dergelijke opmerking vaak over en gaat dan in op zijn uitstekende verkoopkwaliteiten. Als je een Frans bedrijf wilt overnemen, neem dan vooral je Nederlandse marketing- en verkoopkunde mee, maar sla daar de Franse verkoper van het bedrijf niet mee om de oren. In Frankrijk zijn marketing en verkoop zaken die je doet in stilte, niet in de openbaarheid. Ik ken enkele dossiers waarbij de overname van het Frans bedrijfje niet is doorgegaan, omdat de verkoper vond dat de Nederlandse koper te weinig respect toonde voor de kwaliteit van zijn dienst of product (vaal omdat hij teveel sprak over marketing en verkoop).
Uiteindelijk zijn beiden natuurlijk noodzakelijk voor een succesvol bedrijf: zowel het product als de marketing, maar Nederlandse overnemers van een Frans bedrijf doen er goed aan om dit verschil goed te onthouden.

3. Formulieren, stempels, parafen, licenties en vergunningen…: bureaucratie!!
Frankrijk kent 22 verschillende bedrijfsvormen en 6 verschillende inschrijfinstanties. Zelfs bij een overname van een bestaande, al keurig ingeschreven, bedrijf ontkom je niet aan de bureaucratie. Ondernemers klagen vaak en graag over al die regels die de overheid oplegt aan bedrijven, dat is in Frankrijk niet anders dan in Nederland. Maar ik moet eerlijk toegeven: in Frankrijk is het erger.
Al is de meer gedetailleerde regelgeving in Frankrijk, of tegenstrijdige regels van de dakpansgewijze georganiseerde lagen van de bureaucratie, nog niet eens het grootste probleem voor ondernemers. Hoewel President Macron er echt veel aan heeft proberen te doen, is ‘wantrouwen’ nog steeds de basis voor de Franse bureaucratie: “Jij, ondernemer, probeert vast de zaak te flessen, dus ik ga jou in de gaten houden en ter verantwoording roepen”. In Nederland is de bureaucratie toch meer servicegericht: “Jij, ondernemer, probeert te ondernemen, en dat is goed, maar probeer anderen daarmee niet te benadelen, en wij gaan daar bij helpen.”
Een Nederlander die een Frans bedrijf overneemt zal zich bewust moeten zijn van het vechtmodel wat al zal zijn ingevoerd bij het bedrijf: onenigheid met autoriteiten worden uitgevochten met dreigementen (een compromis wordt in Frankrijk immers vaak gevoeld als een nederlaag), waar in Nederland onenigheden te lijf worden gegaan met polderen. Hoewel het woord ‘polder’ ook een prima Frans woord is en de technische betekenis van dat woord heel goed kan worden uitgelegd (mijn opleiding als civiel ingenieur komt hierbij te pas), heb ik heel veel moeite om het ‘poldermodel’, laat staan het Nederlandse werkwoord ‘polderen’ aan een Franse ondernemer, met ervaring met de Franse bureaucratie, uit te leggen.

4. Personeel
Bij veel overnames van hele kleine bedrijven is er geen sprake van overname van personeel. Maar als er personeel in dienst is van het over te nemen bedrijf, dan moeten de bestaande arbeidscontracten ongewijzigd worden overgenomen door de nieuwe eigenaar. Dat is in Nederland zo en in Frankrijk ook. En personeel is natuurlijk extreem waardevol bij een overname: zij kennen het product, de markt, de klanten, de toeleveranciers. Personeel zorgt ervoor dat je een vliegende start maakt en dat is toch meestal de bedoeling bij een bedrijfsovername. In Nederland zal het personeel dan ook niet aarzelen om je precies te vertellen wat je moet doen en laten om het bedrijf succesvol voort te zetten. In Frankrijk…niet. Het Franse personeel wacht gewoon op instructies van de nieuwe baas. De typisch Nederlandse ondernemersgewoonte van inspraak en medezeggenschap van het personeel is gunstig bij een bedrijfsovername. De Franse ondernemersgewoonte van hiërarchie (de baas beslist alles) is ongunstig bij een bedrijfsovername. Natuurlijk, het personeel heeft een onzekere tijd achter de rug, dat is altijd zo bij een bedrijfsovername, dus de rol van de nieuwe eigenaar is om het personeel gerust te stellen, dat is in Nederland niet anders dan in Frankrijk, maar een Nederlandse ondernemer die zich bewust is van dit bedrijfscultuurverschil, maakt een veel betere kans op succes met zijn Franse bedrijf, dan iemand die de Nederlandse bedrijfscultuur meebrengt naar zijn Franse bedrijf.

Volgende keer: deel 3: de hoofdbegrippen bij een bedrijfsovername: murs + fonds de commerce.

Wim