Trouwen met een lijk?

Jazeker, in Frankrijk kun je trouwen met iemand die is overleden. En hoewel dit postume huwelijk ook bij Fransen geen grote bekendheid geniet, vindt het toch regelmatig plaats. Al in het jaar 1803 is deze mogelijkheid in de Code Civil opgenomen (art. 171 CC). Nadien is het wetsartikel verschillende keren gewijzigd, voor het laatst in 2011.

Er worden nogal wat eisen gesteld om een dergelijk postuum huwelijk te kunnen sluiten. Bewezen moet worden dat de overledene daadwerkelijk van plan was om met de nabestaande te trouwen. Dat kan op allerlei manieren: ondertrouwpapieren, trouwringen, een feestzaal die was besproken en zelfs een bestelde trouwjapon kunnen dienen als bewijs. Wanneer voldoende is aangetoond dat de huwelijksplannen serieus bestonden geeft de franse President zijn toestemming. Het huwelijk wordt dan geacht te zijn gesloten op de dag vóór het overlijden van de persoon.

De nog levende huwelijkspartner krijgt daarmee de status van weduwe of weduwnaar, hetgeen bepaalde sociale en financiële voordelen oplevert (weduwenpensioen, weduwenverzekering voor ziektekosten, recht op een deel van het pensioen waarop de overledene recht zou hebben gehad bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, enzovoort).

Maar op de nalatenschap van de overledene kan de kersverse weduwe/weduwnaar geen recht doen gelden. Dat is anders voor het kind waarvan de weduwe eventueel zwanger is. Dat wordt na de geboorte postuum erkend als kind van de overledene, draagt zijn familienaam en is dus erfgenaam. Hieruit zijn nogal wat rechtszaken voortgekomen, aangespannen door familieleden van de overledene die de erfenis aan hun neus voorbij zagen gaan en beweerden dat het kind van een ander was of dat de overledene niet de bedoeling had gehad om met de moeder te trouwen.

Tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog werd veel gebruik gemaakt van het postume huwelijk, vooral door vrouwen die zwanger waren van een kind van een soldaat die op het slagveld was omgekomen. Na de laatste wereldoorlog werd artikel 171 nog weinig toegepast. Maar het kreeg opnieuw betekenis na de nationale ramp in 1959, veroorzaakt door de doorbraak van de stuwdam van Malpasset nabij Fréjus (Var) waarbij 423 personen omkwamen, waaronder veel kinderen. Een indrukwekkend zwart-wit filmpje uit die tijd op YouTube.

Tijdens de vloedgolf die een groot deel van het stadje en omgeving wegvaagde kwam ook een jongeman om het leven, die twee weken later in het huwelijk zou zijn getreden. Zijn aanstaande vrouw was zwanger van hun kind. Dit verhaal maakte zo'n diepe indruk op de geschokte franse publieke opinie dat een wetswijziging werd doorgevoerd, die het voor de achtergebleven vrouw eenvoudiger maakte om postuum te trouwen met haar geliefde.

Ook in Duitsland werd tijdens de Eerste Wereldoorlog door vrouwen veel gebruik gemaakt van de mogelijkheid om postuum te trouwen met een soldaat die op het slagveld was omgekomen. In 1941 voerde Hitler dit opnieuw in, maar alleen voor mensen van "raszuiver arisch bloed". Officieel werd zo'n huwelijk "Eheschliessung post mortem" genoemd, maar in de volksmond heette het al gauw "Leichentrauung" (lijkentrouwerij) of "Stahlhelmehe" (huwelijk met de stalen helm). Na de oorlog maakte de engelse militaire regering een einde aan dit duitse postume huwelijk. Overwogen werd om de al gesloten postume huwelijken ongeldig te verklaren, maar met het oog op de rechtszekerheid (ook voor de kinderen) werd hier van afgezien.

                                                            Huwelijk met de stalen helm

Momenteel is Frankrijk dus het enige land ter wereld waar een postuum huwelijk mogelijk is. Dat roept vragen op over de erkenning van zo'n huwelijk in andere landen. Eind jaren zeventig vond in België een rechtszaak plaats van een belgische vrouw tegen de belgische staat. Zij was in Frankrijk postuum getrouwd met een Fransman. Uit dit huwelijk was een zoon geboren, maar de belgische staat weigerde de wettigheid van dit huwelijk en van het kind te erkennen omdat in België een postuum huwelijk niet mogelijk is. Moeder gold in België dus niet als weduwe en de zoon kon niet de familienaam van zijn vader dragen.

Het belgische Hof van Cassatie besliste echter in 1982 (zie hier) dat hoewel een postuum huwelijk in België is verboden de erkenning van een volgens frans recht gesloten postuum huwelijk niet onverenigbaar is met de belgische openbare internationale rechtsorde. Deze internationale rechtsorde eist rechtszekerheid voor de betreffende personen. De vrouw kreeg dus gelijk en de zoon behield zijn vaders familienaam.

Tegenwoordig wordt het postume huwelijk in Frankrijk vooral om emotionele redenen gesloten. De toekomstige bruid of bruidegom wil daarmee officieel de band bevestigen met de overledene, die bijvoorbeeld bij een verkeersongeval om het leven is gekomen.

Bron: artikel van Sophie Diaz in een advertentie voor begrafenisondernemers in de Midi Libre. Overige bronnen: duitse, franse en nederlandse Wikipedia en "Epouser un héros mort" van Edouard Conte