Travail a ferrer: over het omvormen van een stier tot os door castratie, ossenstaartsoep, ossenworst, ossenhaas en meer

Geachte Forumleden,

Bij de slager kun je ze wel zien liggen: ossenstaarten !

De soep ervan smaakt mij heerlijk, maar wat is eigenlijk een os ?

Ja, in de stal te Bethlehem stond volgens het verhaal naast de ezel ook een os.

De os is een gecastreerd mannelijk rund. De os is één van de oudste, door de mens gebruikte trekdieren. Door de stier te castreren werd hij beter handelbaar en kon als arbeidskracht voor de mens worden ingezet.

In Frankrijk kan je nog wel de travails in dorpen vinden. Het zijn kleine bouwsels ,veelal van hout om ossen van hoefijzers te voorzien. ( zie fig,) Daartoe werd de os omhoog getakeld en kon men de poten goed bewerken. Ik vind het een beetje een zielig gezicht zo'n hangende os.

Zielig zou je ook de situatie kunnen noemen waarbij de stier van zijn mannelijkheid werd "afgeholpen ". Dat kon gebeuren na eenvoudige verdoving met een speciale castratietang: de tang van Burdizzio. Ook kende men een methode waarbij een elastiek om de testikels werd gebonden , die dan min of meer afstierven :(

Soms deed een veearts het klusje maar doorgewinterde veefokkers deden/ doen het zélf !

In Frankrijk werden de ossen met behulp van een houten juk voor de kar of ploeg gespannen. Soms kom je ze nog, in originele staat ,wel op brocantes tegen en sommige mensen hebben er lampen of kapstokken van weten te fabriceren :(

Het woord ossen komen we tegen in: ossenhaas, ossengalzeep, ossenstaartsoep, ossenworst, ossenwit ( hard frituurvet) en de kleur ossenbloed rood.

In de Nederlandse taal bestaan overigens wel uitdrukkingen waarbij het begrip' juk ' als een dwingende, vernederende last wordt gezien.

Of castraten bij rundvee ander geluiden gaan maken weet ik niet. Wel is mij bekend dat castraten, gecastreerde jongens waren die hun hoge stem zo wisten te behouden en in Italië gezochte zangers waren.

In een madrigalenkoor zong ik de Baspartij dus dan weet u het wel :) ;)

_____________________________

☑️ Beste plaatser van dit bericht,

fijn dat je gebruik maakt van dit forum. Doe alsjeblieft mee met de discussie die volgt op je bericht! Reageer zelf op de reacties die anderen geven. Dat mag ook best een bedankje zijn.

_____________________________

Rubrieken,

Klik hieronder voor meer berichten in dezelfde rubriek.

20221107, Korte Verhalen, Kunst en Cultuur

Reactie van A.L. Longayroux op 7 November 2022 op 22.17: Allen,

Frans vee heeft mijn aandacht steeds gekregen vooral omdat ik onder de indruk raakte van Salers vee met die grote horens en prachtige donkerbruine kleur.

Dat inspireerde mij om eens een schilderij te maken van een stier die kwaad is omdat men hem met een verkeersbord de titel keizer van de wei wil ontnemen.

Het schilderij is als grapje bedoeld , maar ik heb geprobeerd deze Franse stier als krachtpatser met al zijn oerkracht neer te zetten.

Reactie van Suzanne op 7 November 2022 op 22.22: Er is een speciaal hoefijzer voor ossen: het ossenschoentje. We hebben er 2 in onze tuin gevonden. Ik had net een film gezien en herkende het.

Reactie van A.L. Longayroux op 7 November 2022 op 22.30: Allen,

Een kunstenaar bij mij in de buurt heeft in St Geraud een wei ingericht met beschilderde polyester koeien op ware grootte.

Hier de panterkoe :)

Reactie van A.L. Longayroux op 8 November 2022 op 13.15: De stier op mijn schilderij is een Limousin stier en zo te zien ‘een stier met ballen ‘ :)

Mijn sterrenbeeld is ook de strier/Taurus. Mensen met dit sterrenbeeld zouden muzikaal en creatief zijn. Boos worden ze niet gauw, maar als dat gaat gebeuren , berg je dan ! :)

Het lijkt wat te kloppen, maar voor de rest geloof ik niet veel In die sterrenwichelarij :)

Reactie van A.L. Longayroux op 8 November 2022 op 14.55: @ Suzanne, Dank voor reactie.

Ook ik heb een paar Ossenijzers gevonden. Eén ervan gemerkt met AP.

Inderdaad worden ossenijzers wel ossenschoen genoemd. Het ossenijzer werd door een Marechal ferrand, een Hoefsmid aan de hoef met hoefnagels vastgezet. Vandaar die gaatjes in het ossenijzer.

Een vakwerk want het onjuist bevestigen van een hoefijzer kon pijn en bloedvergiftiging bij het dier veroorzaken.

Hoer een foto van mijn ossenijzers, die ik als een souvenir van een verleden tijd, bewaar.

Reactie van A.L. Longayroux op 8 November 2022 op 14.59: De term juk, zoals bij trekossen gebruikt is een kunstig, met de hand gemaakt houten object.

In de Nederlandse taal wordt het begrip ook gebruikt om een negatieve last te beschrijven. Zo zuchtte Nederland van 40 tot 1945 onder het Duitse juk.

Reactie van A.L. Longayroux op 8 November 2022 op 15.06: Mannen onder de forumleden zullne rillen bij het zien van dit object.

De castratie tang die een fraaie Italiaanse naam heeft.----> De Burdizzo tang!

Reactie van loes Heil op 10 November 2022 op 12.01

: Chios is 1 der oudste steden op de Griekse eilanden waar een grondwet werd ingevoerd. Het schrift waarin deze grondwet is opgesteld heet boustrofedon d.w.z. het ossendraaischrift: 1 regel van links naar rechts en de volgende regel van rechts naar links, etc.. Deze schrift kende geen spaties tussen de woorden ,noch interpuncties of accenttekens.

30 jaar geleden zagen wij op brocanten dikwijls ossenjukken en zijn deze gaan verzamelen.Zijn nu uiterst zeldzaam wanneer men nog een gaaf exemplaar vindt dan worden er flinke bedragen voor gevraagd. Bleek dat elk departement andere types kenden. Dit geldt ook voor Italië en Portugal. De meeste boeren hebben nu een tractor en hun jukken opgestookt. In die tijd had elke boer een boomstam in het water liggen.Vaak wilg (klompenhout) of linden (vroeger gebruikt o.a. voor het in spiegelbeeld uitsnijden van gehele pagina's om te drukken) en tekenborden Geen eiken want die is rijk aan looizuur.Wanneer een juk voor een ossenspan brak dan sneed de boer een nieuw juk uit het gewaterde hout. Voor elk span andere maat, verg. met klompen. Er waren in de ossenjukken het hoornjuk / schoftjuk / schouderjuk met jukvorken etc. .De posities van het juk bij de os was het kopjuk /hoornjuk/ schoftjuk en schouderjuk , waarvan wij nu de meesten bezitten. Arbeidstijd meestal 1/2 dag. De os(ossenpaar) werd gebruikt in gebieden met arme grond waar geen haver kon groeien wat het hoofdvoedsel van paarden is ( veel koolhydraten , geen gluten ) De draaicirkel van een ossenspan is t.o.v. paarden veel groter maar de trekkracht verschilt tussen beide dieren niet veel. alleen de snelheid trekpaard 3,6 eng. foot / seconde, os 2,4 eng. foot /seconde. ( 3 foot is ongeveer 1 mtr.)

Het is uiterst zeldzaam wanneer men op een brocante nog een Burdizzo tang vindt en heb gehoord dat het gebruik inmiddels verboden is. Ossenbloedrood heeft niets met bloed van een os te maken. De juiste naam is dodekop of capuut mortum ( basis ijzeroxide)

literatuur : o.a. studies in ancient technology vol.II van R.J. Forbes / wielen wagens koetsen van André Wegener Sleeswijk hoofdstuk 4 Voertuig en trekdier.

Reactie van A.L. Longayroux op 10 November 2022 op 12.46: @Loes, Dank voor uitgebreide toelichting. Het is wel bijzonder dat je jukken verzamelt. Daar moet je ook wel de ruimte voor hebben :)

Ossen hebben als trekdieren een grote rol gespeeld in Zuid Afrika ten tijden van de Boeren. Go West. Ook inde kolonisatie van de V.S speelden door ossen getrokken wagens van kolonisten een grote rol

Als men foto’s bekijkt van de werkende ossen kan men ze zien als de dieselmotoren van weleer :)