Testament

Druk met alles wat er toch al op je af komt bij een emigratie naar Frankrijk heb ik mij de afgelopen jaren nimmer gezet tot het maken van een testament. Deze winter echter vond ik dat dit er toch maar eens van moest komen en dat is maar goed ook, want ik schrok nogal van de wijze waarop het erfrecht in Frankrijk is geregeld. Mijn situatie is de volgende: ik ben woonachtig in Frankrijk, gehuwd en stiefmoeder van de drie, inmiddels volwassen, zonen van mijn echtgenoot uit diens eerdere huwelijk. Mijn echtgenoot wil graag dat ik als hij eerder dan ik komt te overlijden samen met zijn kinderen zijn nalatenschap opstrijk, waarbij mijn positie in verhouding tot die van de kinderen optimaal beschermd zou moeten zijn. Op mijn beurt wil ik graag dat mijn echtgenoot alles krijgt wanneer ik eerder dan hij overlijd en dat de erfenis naar zijn kinderen, en dus naar mijn stiefkinderen, gaat wanneer ik later dan hij heen ga.

  Zolang wij niets hebben geregeld, zo bleek mij, wordt onze erfopvolging beheerst door het Franse recht. Het feit dat wij de Nederlandse nationaliteit hebben doet daar niets aan af, want wat telt is dat wij in Frankrijk wonen. Een en ander betekent dat mijn positie bij het overlijden van mijn echtgenoot aanzienlijk minder goed beschermd is dan in Nederland het geval zou zijn. Aan de positie van de kinderen wordt in Frankrijk namelijk meer waarde gehecht dan in Nederland, waar de wettelijke verdeling zoals die in het Burgerlijk Wetboek (BW) is geregeld de positie van de langstlevende versterkt. Minstens zo schokkend echter was de ontdekking dat onder de Franse wet mijn echtgenoot, mocht ik als eerste heengaan, mijn nalatenschap zal moeten delen met mijn ouders en dat die nalatenschap, mocht ik na hem komen te overlijden, in haar geheel zal terechtkomen bij mijn oorspronkelijke familie (mijn ouders, mijn broer, mijn zus, ...). In beide gevallen blijven mijn stiefkinderen, die in het conservatieve Frankrijk tenzij ze worden geadopteerd als volstrekte vreemden van de stiefouder worden gezien, na mijn overlijden dus met lege handen achter. In Nederland zou dat laatste overigens niet anders zijn: daar kunnen stiefkinderen immers weliswaar op dezelfde voet worden behandeld als eigen kinderen, maar ook dan moet dit zijn vastgelegd in een testament.

  Alle reden kortom om toch maar eens werk te gaan maken van een testament. Een dergelijk testament kan je gewoon zelf maken (art. 4:95 BW). Je moet het echter wel onderbrengen bij een Nederlandse notaris en die is daar over het algemeen niet happig op nu die meer kan verdienen aan een testament dat door de notaris zelf is geredigeerd. Het is daarom goed om te weten dat je een testament ook in bewaring kunt geven aan een Franse notaris. Dat kan in de vorm van het in Frankrijk zeer gebruikelijke handgeschreven testament - un testament olographe - en brengt niet meer dan een paar tientjes aan kosten met zich mee. Ik heb er - net als mijn echtgenoot in diens testament - voor gekozen om mijn erfopvolging geheel te laten beheersen door het Nederlandse recht, wat sinds 2015 op basis van een EU-verordening kan. De tekst van mijn testament luidt als volgt:

Je soussignée,

Anniek *,

née à * (Pays-Bas) le * mil neuf cent soixante-neuf,

résidant à * (France) au lieu-dit *,

épouse de * (ci-après: mon conjoint),

né à * (Pays-Bas) le *,

résidant à * (France) au lieu-dit *,

belle-mère des enfants suivants de mon conjoint (ci-après: mes beaux-enfants):

1 *, né à * (Pays-Bas) le * ;

2 *, né à * (Pays-Bas) le * ;

3 *, né à * (Pays-Bas) le *,

prends les dispositions testamentaires suivantes :

1 Je révoque toutes mes dispositions testamentaires antérieures.

2 En vertu de l’article 22 du Règlement (UE) N^o 650/2012, il m’est conféré le droit de choisir comme loi régissant l'ensemble de ma succession (y compris son règlement) la loi de l'État dont je possède la nationalité. Étant donné que je possède la nationalité néerlandaise, je choisis comme loi régissant l'ensemble de ma succession (y compris son règlement) la loi néerlandaise.

3 Je désigne comme mon légataire universel mon conjoint susdit. En cas de prédécès de mon conjoint susdit, je désigne comme mes légataires universels mes beaux-enfants susdits, avec représentation (en néerlandais : plaatsvervulling) suivant les dispositions de titre 4.2 du Burgerlijk Wetboek.

4 Je nomme mon conjoint susdit exécuteur testamentaire. Pour le cas où il ne pourrait ou ne voudrait pas accepter cette nomination ou ne pourrait ou ne voudrait pas accomplir sa mission, je nomme mes beaux-enfants susdits exécuteurs testamentaires suppléants.

Écrit en entier, daté et signé de ma main à * le quinze mars deux mille dix-neuf.

Anniek *

Voor de goede orde merk ik nog op dat de civiele kant van de erfopvolging los staat van de fiscale aspecten. Deze laatste worden nu ik in Frankrijk woon, mijn testament ten spijt, nog steeds primair beheerst door het Franse recht, iets wat ten dele trouwens ook het geval is bij iedereen die in Frankrijk een tweede woning heeft en/of een bankrekening aanhoudt. In mijn geval betekent dit dat mijn stiefkinderen nu wel van mij kunnen erven, maar dat zij als de volstrekte vreemden die zij volgens de Fransen nog steeds van mij zijn maar liefst 60 % (!) van mijn nalatenschap zullen moeten afdragen aan de Franse belastingdienst. Gelukkig zijn er ook nu nog wel wat maatregelen te verzinnen om daar iets aan te doen, maar dat laat ik voor dit moment maar even buiten beschouwing. Je zult namelijk al gauw de hulp moeten inroepen van een specialist - denk aan iemand als notaris mr. Monique Rombouts, die ook op dit forum actief is - om daarbij de juiste keuzen te maken en een en ander vast te laten leggen in een uitvoeriger testament. Ik zal dat te zijner tijd zelf ook doen, maar vind het wel zo rustig dat ik met bovenstaand testament voor de belangrijkste zaken alvast het nodige heb geregeld. Mijn advies: doe dat ook!