Stadsvernieuwing in Parijs sinds Haussmann

Wie in Parijs op zoek is naar vernieuwing vindt die zonder moeite in het 13e arrondissement. Een wijk in beweging of zoals de Fransen zeggen: "Un quartier qui bouge". Wie zo’n 10 jaar geleden op een kaart van Parijs keek zag rond de nationale bibliotheek een groot wit gebied gemarkeerd met 'secteur en travaux'. Zo'n twintig jaar geleden begon men hier met de herinrichting van deze zone, Tolbiac genaamd. En deze werkzaamheden gaan nog door tot 2025. De opening van de Bibliothèque National de France in 1995  en de aanleg van metrolijn 14 was het startsein voor het grootste project op het gebied van stadsvernieuwing in Parijs sinds baron Haussmann. 

Spectaculaire vernieuwingen in Parijs zijn steeds het initiatief geweest van koningen en presidenten. Architectuur uit hogere kringen met als streven, een eigen architectonische nalatenschap. George Pompidou, Giscard d'Estaing en vooral François Mitterrand spanden hierin de kroon. Na de komst van Nicolas Sarkozy werd het wat rustig voor wat betreft presidentiële bouwprojecten in de stad, maar het zijn vooral particuliere prestigeprojecten, initiatieven uit het zakenleven, die de stad opnieuw aanzien geven. In deze blog een aantal spectaculaire bouwprojecten waar op dit moment al aan wordt gebouwd of die in de komende jaren worden opgeleverd.

Zichtlijn vanuit de avenue de France op de schepping van Jean Nouvel

Jean Nouvel’s ‘Tours Duo’ zullen zo rond september 2021 het nieuwe hart vormen van een wijk aan de rand van de ringweg, vlakbij Ivry-sur-Seine en het Gare d’Austerlitz. Tien jaar na de start van het project en vier jaar na het leggen van de eerste steen. Toren nummer 1, de grootste van de twee gebouwen, wordt met zijn 180 meter het derde hoogste gebouw in de hoofdstad, na de Eiffeltoren (324 m) en de Tour Montparnasse (209 m). Het zal voornamelijk plaats bieden aan kantoren en woonruimtes. Zijn kleiner broertje, toren nummer 2 met een hoogte van 112 meter, huisvest een 4-sterren hotel met 139 kamers waarvan de inrichting is toevertrouwd aan Philippe Starck. De bovenste 28 etages zijn bestemd voor het hotel met ‘on top’ een restaurant, bar en een panoramische tuin met uitzicht over Parijs. Geplande opening voorjaar 2022.

Het unieke van deze twee torens is dat ze samen een V vormen onder een hellingsgraad die oploopt tot 5 graden. Om een idee te geven; de scheve toren van Pisa helt slechts 4,5 graden.

Op de begane grond komen terrassen die uitzicht bieden op Ivry, verder een grote brasserie met een terras, plus winkels in de vorm van kiosken. De groene ruimtes zullen toegankelijk zijn voor het publiek evenals een auditorium met 270 zitplaatsen op de begane grond.

Schever dan de toren van Pisa

De werkzaamheden gingen van start in april 2017. Vanzelfsprekend weer onder protesten alom, alleen al gezien het feit, dat er jarenlang een leegstand was van 3,9 miljoen m² aan kantoorruimte in het gehele Île-de-France. In eerste instantie werd het bouwvoorstel ook door de Parijse gemeenteraad getorpedeerd. De Tour Duo zouden de vier torens van de Bibliothèque François Mitterrand overschaduwen. Vanuit het westen van Parijs zouden de torens in een lijn staan met het Pantheon, een gruwel volgens de burgemeester van het 14e arrondissement. Bovendien staat het lijnrecht tegenover het voorstel van de Gemeente Parijs om sociale woningbouw in Parijs voorrang te geven. Maar onderschat de macht van Hidalgo niet. 600 miljoen euro investering uit private fondsen, verbetering van de infrastructuur in het 13e arrondissement, werkruimte voor 7000 mensen en extra hotelkamers voor het toerisme. Alle protesten ten spijt; de commissaris van het  onderzoeksteam; Marie-Claire Eustace, gaf uiteindelijk een positief advies over het verzoek voor een bouwvergunning.

 La Tour duo uitgevoerd met speciale energie opwekkende gevelpanelen van Solar Visuals

Ruim 18 maanden bleven de werkzaamheden uit het zicht om plaats te maken voor de funderingen op meer dan vijftig meter diepte. Sowieso al een technische hoogstandje, aangezien het Parijse landschap onder de grond bezaaid is met leidingen, netwerken en tunnels. Bovendien ligt de bouwplaats ook nog eens op een steenworp afstand van de Seine. De ruimtes onder de beide torens hebben negen kelderverdiepingen die plaats moeten bieden aan 500 auto’s. Daarnaast is er 2.200 m² gereserveerd als fietsenstalling. Begin 2019, toen de fundamenten stevig genoeg waren, kon begonnen worden met de bouw van de twee torens. Net als vele andere bouwwerken werd de bouw ook vertraagd door de Covid, maar nu werken meer dan 600 bouwvakkers elke dag op kruissnelheid om de bouw in september van dit jaar te voltooien.  Daarna volgen de huurders, waaronder de werknemers van de Natixis-bank die hier zijn hoofdkantoor zal vestigen. De eerste bewoners van de appartementen worden verwacht in april 2022. Totaal zullen er elke dag ruim 7.000 mensen aan het werk zijn in de beide gebouwen en brengen zo de economische activiteit tussen het westen van Parijs, La Défense, en het oosten, Tolbiac’ wat meer in evenwicht. De constructie maakt deel uit van een toch al dynamische wijk met veel bedrijven gevestigd langs de Avenue de France.

Tolbiac; Een wijk in beweging of zoals de Fransen zeggen: "Un quartier qui bouge"

Zuinig met energie

Het gebouw wordt voorzien van diverse terrassen, zo’n 5.800 m², met bomen en energie opwekkende gevelpanelen van Solar Visuals. In totaal 825 panelen verdeeld over de beide torens die het gebouw een ‘gouden look’ zullen geven, zodanig geplaatst dat ze de automobilisten op de ringweg niet zullen verblinden. Ze vormen een dubbele huid tussen de muren. Omdat zo zonnestralen worden gebroken circuleert de lucht tussen de muren en de panelen waardoor wordt voorkomen dat de warmte het gebouw binnendringt. Een van de zijkanten van de westtoren wordt ook deels begroeid. Een intern koelsysteem met leidingen gevuld met water moet er voor zorgdragen dat er in de zomer zo min mogelijk airconditioning wordt gebruikt. Bovendien zal het ‘grijze water’ afkomstig uit gootstenen of douches worden hergebruikt om toiletten en beplanting van water te voorzien. Op de daken komen nog eens 1500 zonnepanelen.

Tour de la Biodiversité

Tour de la Biodiversité.

Wonen in een reusachtige boom. In 2010 won de Franse architect Édouard François de eerste opdracht om een appartementencomplex te mogen bouwen in Parijs met een hoogte van 50 meter de ‘M6B2 Tour de la Biodiversité’. De buitenzijde van dit 17 verdiepingen tellende gebouw, aan de overzijde van de ‘Tours Duo’ ziet er uit als een reusachtige boom en hiermee slaat de architect twee vliegen in een klap: Sociale woningbouw en vergroening van de stad. Het idee van een verticale tuin werd voor het eerst in Parijs toegepast door botanicus Patrick Blanc bij de bouw van het Musée Quai Branly. Op de noordelijke muur van het museum zijn op een vilten ondergrond van 800 m², die doordrenkt is met een voedzame stof, 15.000 planten gepland. Voor Édouard François is dit het tweede gebouw met een groene uitstraling in Parijs. Zijn eerste project met een 'groene' uitstraling was de 'Tower-Flower in het 17de arrondissement, waarvan de gevels bedekt zijn met bamboepotten met begroeiing. Zijn nieuwe project moet er uiteindelijk uit komen te zien als een tweede Mont Valérien, een heuvel van 162 meter ten westen van Parijs, gelegen in het departement Hauts-de-Seine in de gemeenten Suresnes, Nanterre en Rueil-Malmaison. Het dak wordt bedekt met 180 cm. aarde waar de vegetatie langzaam kan gedijen met als doelstelling een soort van heli-haven voor insecten en vogels. In plaats van planten op de gevels, die uiteindelijk verdorren, wordt het gebouw bezaaid met bomen. Samen met dè tuinbouwschool van Parijs, de l'école Du Breuil, werden zaden opgekweekt, afkomstig uit de 'forêts franciliennes', in 3,5 meter lange roestvrijstalen buizen in de kwekerijen van Vincennes. Drie jaar kregen de bomen de tijd om te groeien voordat de stalen buizen met eiken, dennen en wilde rozen aan de gevels werden gemonteerd. Om de 'groene' uitstraling van het gebouw te accentueren werden de gevels voorzien van een titanium coating, waarvan de kleur gelijk is aan de mossen van de beroemde Kyoto Tempels. Groen is tevens de kleur van hoop.

Met het Klimaat Energie Plan wil het Parijse stadsbestuur de uitstoot van broeikasgassen tegen het jaar 2050 verminderen met 75%

"Sneller dan het hart van een sterfelijke verandert de stad, het oude Parijs is verdwenen"; Aldus treurde Baudelaire in de 19e eeuw - en zo horen we nostalgische mensen nog tot op de dag van vandaag klagen. Echter, in de loop der eeuwen stapelden de gebouwen zich in Parijs op als een gigantische puzzel. Elke wijk, elk bouwwerk draagt de sporen van voorbije tijden en levert een bijdrage aan de toekomst. 

De Franse hoofdstad is absoluut geen museumstad meer. De nieuwe architectuur van de stad getuigt van respect voor het verleden én van bruisende creativiteit. Voorbeelden waren de plannen omtrent de revival en de verbouwing van het in 2005 gesloten warenhuis La Samaritaine, een project van het Japanse bureau Sanaa. De herinrichting van het Forum des Halles, de nieuwe Philharmonie de Paris van Jean Nouvel en de Fondation Louis Vuitton, een schepping van Frank Gehry, aan de rand van het Bois de Boulogne. En dan is er nog het 160 meter hoge Cité Judiciaire (17e arrondissement), dat onderdak biedt aan een groot aantal rechtbanken. Het verleden heeft voor goede fundamenten gezorgd en Parijs blijft groeien maar nu ook in de hoogte. Jawel, Parijs laat mensen nog altijd dromen!

Om de unieke skyline van Parijs te behouden mogen wolkenkrabbers alleen gebouwd worden aan de rand van de stad

Hoogbouw; de Parijzenaars zijn hier als vanouds niet enthousiast over. Volgens peilingen is 62% tegen hoogbouw. Wolkenkrabbers zijn on-Parijs vinden de tegenstanders. Haussmann legde in de 19de eeuw de basis voor een horizontale stad met brede boulevards en die laat zich moeilijk combineren met verticale elementen. Sterker nog, in 1973 bepaalde het gemeentebestuur van Parijs dat er een hoogtelimiet moest worden ingesteld. Om de unieke skyline van de Franse hoofdstad te waarborgen mochten er geen gebouwen of kunstwerken hoger dan 37 meter worden gebouwd. Aanleiding hiertoe was de bouw van de 210 meter hoge en nog steeds verguisde Tour Montparnasse. Tot grote schrik van de stadsbewoners werden de hoogtebeperkingen in 2010 opgeheven en de stad ondergaat een enorme verstedelijking en vergroening. Veel van deze projecten zijn te danken aan de visionaire blik van Anne Hidalgo, voormalig staatssecretaris van cultuur, vervolgens eerste assistent van de vorige Parijse burgemeester Bertrand Delanoë, toen verantwoordelijk voor de ruimtelijke ordening in de regio Parijs, en sinds 5 april 2014 zelf burgemeester van de Franse hoofdstad.

La Tour Triangle in het 15e arrondissement wacht al sinds 2011 op uitvoering

Sommige geplande gebouwen laten wel heel lang op zich wachten. Zoals ‘Le Tour Triangle’. Op maandag 25 juli 2011 schreef ik het volgende in mijn blog: Kort geleden heeft de Parijse gemeenteraad toestemming verleend voor het bouwen van het derde hoogste gebouw binnen de boulevard périphérique, na de Eiffeltoren en de Tour Montparnasse. De Tour Triangle wordt gebouwd aan de zuidkant van Parijs, in het hart van het Parc des Expositions porte de Versailles, in het 15e arrondissement. De start van de bouw van het 180 meter hoge glazen gebouw, in de vorm van een driehoek, staat gepland voor 2012-2013 en de oplevering moet plaatsvinden in 2016-2017. Het is ontworpen door het Zwitserse architectenduo Herzog & de Meuron en wordt gefinancierd door het bedrijf Unibail-Rodamco Europe. Doelstelling van de opdrachtgevers, een hoogte van 179,8 meter. De Parijse burgemeester Bertrand Delanoë was zo lyrisch over dit unieke gebouw dat hij speciale toestemming verleende voor de bouw. 

Zoals altijd gooiden protesten van de omwonenden maar ook de economische crisis roet in het eten. Het had de eerste wolkenkrabber van Parijs sinds de jaren zeventig moeten worden en als klap op de vuurpijl stemde een krappe meerderheid van de gemeenteraadsleden op 17 november 2014 tegen. Dat de bouw van de Tour Triangle, eind juni 2015, alsnog door de gemeenteraad werd goedgekeurd, was grotendeels te danken aan Anne Hidalgo.

De Tour Triangle is ontworpen door het Zwitserse architectenduo Herzog & de Meuron en wordt gefinancierd door het bedrijf Unibail-Rodamco Europe

De 42 verdiepingen tellende toren zou moeten verrijzen aan de Porte de Versailles in het zuidwesten van Parijs. Gelegen op de historische as tussen het 15e arrondissement en de omliggende gemeenschappen van Issy-les-moulineaux en Vanves. In de piramide vormige glazen toren vestigt zich onder meer een viersterrenhotel met 120 kamers, een panoramisch restaurant, een sky Bar, 70.000 m² aan kantoorruimte, waarvan 2.200 m² is gereserveerd voor start-ups en nog eens 10.000 m² voor traditionelere werkplekken. Bij elkaar moet dit ruim 5.000 arbeidsplaatsen opleveren. De bouw van de Tour Triangle zou een signaal aan buitenlandse investeerders en internationale architecten zijn, aldus Hidalgo. 

Maar nog steeds blijven tegenstanders zich roeren. "Dit project, ook wel de 'Tobleronetoren' genoemd, voorziet niet in de huidige behoeften van Parijzenaars; zoals woningnood, problemen met openbaar vervoer, milieu en leefbaarheid, er is geen tekort aan kantoren", aldus het burgeractiecomité Collectief tegen de Tour Triangle. Ook UNESCO is kritisch. "Als Parijs gezien wil worden als een stad met historische waarde en als erfgoed dan is het een heel slecht idee om wolkenkrabbers neer te zetten aan de poorten van Parijs". Harde woorden van UNESCO onderdirecteur Francesco Bandarin. Maar kun je een wereldstad zijn zonder wolkenkrabbers? Kan Parijs zich blijven koesteren in haar 19de eeuwse schoonheid terwijl in alle grote wereldsteden de ene iconische toren na de andere verrijst? Anne Hidalgo's reactie hierop was simpel: "We leven niet in een museum"! De hoop is nu dat Le Tour Triangle opgeleverd wordt voor het begin van de Olympische Spelen in 2024, maar ook dat is nog onzeker. Ik blijf het volgen.

Hermitage Plaza, twee torens van 323 meter hoogte

En dan is er nog Hermitage Plaza.

Hermitage Plaza is een hoogbouwproject, bedacht door de Russische vastgoedgroep Hermitage, waarvan de ontwikkeling in 2009 werd toevertrouwd aan het beroemde architectenbureau foster+partners. Zij zijn ook de architecten de ‘augurk’ in Londen en de Commerzbank in Frankfurt. Het idee is om een soort World Trade Center te bouwen, maar dan aan de andere kant van de Atlantische Oceaan, hier in Parijs, aan de voorkant van de Seine, net bij de ingang van het zakendistrict La Défense. Twee twin towers met een hoogte van 323 meter. De hoogte is gekozen met de nodige symboliek, want ze zijn precies een meter korter dan de Eiffeltoren inclusief haar antenne. Zo behoudt de Franse ‘Iron Lady’ haar trots; de eerste plaats in het klassement van de hoogste torens van Frankrijk. Dit gigantische project moet Parijs en Frankrijk weer internationaal op de kaart te zetten. Deze torens zorgen er voor dat Parijs niet langer achterblijft in de mondiale concurrentie op het bouwen op grote hoogten. Want het is nog steeds een kwestie om buitenlandse investeerders aan te trekken door het spel van ‘urban marketing’ goed te spelen.

Een prachtig uitzicht over de stad vanuit het panoramisch restaurant

Ambitieus en gericht op de toekomst, deze twee torens moeten kantoren, woningen, winkels en luxueuze restaurants herbergen. Er komt ook een vijfsterrenhotel met 201 kamers, een spa en panoramische appartementen. Culturele en recreatieve voorzieningen zijn ook gepland: twee auditoria, een concertzaal met 1300 plaatsen, een kunstgalerie en zelfs een studentenresidentie. Deze nieuwe torens komen op een openbaar plein dat uitkijkt over de Seine. Nu nog de plek van nog bestaande woningen. Dit is dan ook de oorzaak dat het project herhaaldelijk wordt uitgesteld. De sloop van deze gebouwen zou immers aanvankelijk in 2012 starten na het verkrijgen van de bouwvergunning. Behalve dat de werken niet voor september 2019 konden beginnen, dat wil zeggen zeven jaar later, werd deze eindeloze vertraging tevens veroorzaakt door tal van juridische beroepen van bepaalde huurders in de te slopen woonblokken, die sterk gekant waren tegen hun uitzetting. Daarnaast speelden er diverse geschillen tussen de ontwikkelaar, Paris La Défense en de Russische Hermitage groep, waaronder claims, dreigementen en financiële sancties. Echter volgens de laatste berichten is de oplevering nu gepland voor 2024, dat wil zeggen net op tijd voor het begin van de Olympische spelen in Parijs - Waar heb ik dit eerder gehoord?

Aan de voet van Hermitage Plaza een plein met uitzicht op de Seine

Maar gezien wat er tot dusver is gerealiseerd is het beter om voorzichtig te blijven met de prognoses. Een ding is zeker; zodra deze nieuwe torens zijn opgetrokken, zullen ze nieuwe landschap oriëntatiepunten vormen die volgens kenners nodig zijn voor de creatie en vernieuwing van de Parijse skyline. Er zullen dan, samen met de Eiffeltoren, drie torens van meer dan 300 meter in de Franse hoofdstad staan. Hierdoor wordt Parijs de stad met de hoogste wolkenkrabbers in West-Europa. La Tour Montparnasse is momenteel de hoogste wolkenkrabber van Frankrijk. De hoogste toren ter wereld is momenteel de Burj Khalifa, met een hoogte van 828 meter. In Parijs staan zo’n tachtig wolkenkrabbers met een hoogte van minstens 100 meter.

Nog even wachten tot 2024, dan is dit de nieuwe skyline van La Défense