Rusland in Parijs

Sinds de oorlog met Oekraïne ligt alles wat met Rusland te maken heeft onder een vergrootglas. Maar toch waag ik het er op om een paar Russische pareltjes in Parijs onder de aandacht te brengen. Hiervoor reizen we allereerst naar het 19^e arrondissement, naar de rue de Crimée nummer 93 vlakbij het prachtige parc des Buttes-Chaumont. Een eenvoudig hek met rechts een koperen plaat met opschrift: ‘Institut de Theologie Orthodoxe et Église Saint-Serge’ trekt hier de aandacht. De poort staat op een kier dus nodigt uit om naar binnen te gaan. Een klein steegje omzoomd met oude muren waarover een oude wijnstok kronkelt leidt naar een klein kleurrijk huisje versierd met een fresco. Onderzoek later leert mij dat dit een afbeelding is van Saint-Serge de Radonège. Links van het huisje loopt een verlaten, langzaam glooiend pad naar boven. Ik passeer een vervallen houten constructie met het opschrift librairie en plotseling ontdek ik aan de rechterzijde, hoog gelegen op een heuvel een houten kerk. De église Saint-Serge-de- Redonège, dat een Russische  Orthodoxe kerkje schijnt te zijn.

Een eenvoudig hek met rechts een koperen plaat met opschrift trekt mijn aandacht

Op de top van de heuvel, tussen de berken, een klein charmant houten gebouwtje in gekleurd hout (rood, bruin en goud). Met aan weerszijden twee houten trappen die naar de bovengelegen gebedsruimte leiden. Het kerkje is gebouwd rond 1850 door pastor Friedrich von Bodelschwingh en deed toen dienst als een Duitse Lutherse kerk, speciaal voor Duitse immigrantenarbeiders werkzaam in de gipsindustrie. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het pand verbeurd verklaard en kwam leeg te staan. De Franse overheid verkocht het pand aan de Orthodoxe gemeenschap om dienst te gaan doen als gebedsruimte voor de vele verdreven Russische gelovigen, die de revolutie van 1917 in hun thuisland waren ontvlucht en zich vestigden in Parijs, waar de enige Orthodoxe kathedraal van Frankrijk te vinden was: De Cathédrale d'Alexandre-Nevsky. Maar daarover straks meer.

Op de top van de heuvel, tussen de berken, een klein charmant houten gebouwtje in gekleurd hout

Église Saint-Serge-de- Redonège

De kerk werd vernoemd naar een Russische monnik die leefde in de 14e eeuw. Deze jonge Barthélémy (de latere Serge van Radonège) werd geboren in Rostov, ten noorden van Moskou. Na de dood van zijn ouders trekt hij zich met zijn broer terug in de bossen om daar een kapel te bouwen gewijd aan de Heilige Drie-eenheid. Na zijn benoeming tot monnik sticht hij een klooster waarvan hijzelf de eerste abt wordt. Hij wordt adviseur van de prinsen van het Russische hof, maar blijft ook verbonden met eenvoudige gelovigen. Serge sterft op 25 september 1391 op 78 jarige leeftijd. In 1422 werd hij heilig verklaard met name voor zijn werk als spirituele vernieuwer van de Orthodoxe Kerk in Rusland.

De muren langs de trap werden beschilderd tussen 1925 en 1927 door Dimitri Semionovich Stelletsky, voorstellend heiligen die het Orthodoxe geloof vertegenwoordigen. Sommige heiligen hebben een rol in hun hand met religieuze teksten. Binnen in de kerk zijn de muren bedekt met fresco’s, maar het juweel van de kerk is ongetwijfeld de iconostase (een wand samengesteld uit iconen die de altaar ruimte afschermt voor blikken van gelovigen). De narthex (voorportaal), is versierd met scenes uit het Oude Testament. Twaalf heiligen die de orthodoxe feesten symboliseren zijn op de zijkanten van het schip geschilderd. In het midden van het transept, verschijnt een Christus omringd door drie dieren en een personage dat symbool staat voor een evangelist. De koninklijke poorten die uitkomen op het heiligdom zijn authentieke werken uit de zestiende eeuw (Moskouse School) die werden gekocht bij een antiquair in Berlijn.

De muren langs de trap werden beschilderd tussen 1925 en 1927 door Dimitri Semionovich Stelletsky

Een ander Russisch architectonisch element; een carillon leunend tegen de noordkant met arcades in ‘kokochnik’ (een traditionele kroonvormige hoofdtooi). Een Russische traditie wil dat wanneer de klokken luiden iedereen stil blijft staan. Vergeet vooral niet om een bezoek te brengen aan de tuin rondom de kerk.

Een Russische traditie wil dat wanneer de klokken luiden iedereen stil blijft staan

Deze Russische parel is dagelijks geopend van 18.00 uur tot 19.00 uur en op zondag van 10.00 uur tot 12.30 uur. Vergeet ook niet om na het bezoek te doneren voor de broodnodige restauratie. Metrostation: Botzaris, lijn 7b - Laumiere, Ourq, lijn 5

Cathédrale d'Alexandre-Nevsky

Een andere Russische parel is te vinden in de rue Daru nummer 8, vlakbij het parc Monceau. Daar staat een Byzantijns - Russische kathedraal uit 1861, de enige Orthodoxe kathedraal van Frankrijk. Een juweeltje met vijf gouden koepels die voorzien zijn van een  zogenaamde ‘Chafior’ torenspits.  Dit jaar, om exact te zijn op 15 september 2011, bestaat de Cathédrale d'Alexandre-Nevsky 162 jaar. In de afgelopen anderhalve eeuw is de kathedraal dè belangrijkste Russische attractie in de stad. Het is in 1983 uitgeroepen tot een beschermd architectonisch monument.

Cathédrale d'Alexandre-Nevsky

De oprichting van de kerk is een initiatief van pater Joseph Vasiliev die uiteindelijk na 14 jaar lang touwtrekken persoonlijk toestemming kreeg van Napoleon III tot de bouw van deze kerk, die pas in 1922 een kathedraal werd. De bouw werd gefinancierd door giften. Bijdragen kwamen niet alleen van Russen, maar ook van de Serviërs, Bulgaren, Grieken en zelfs van de Fransen. Een van de eerste donoren was tsaar Alexander II, die bijna in de handen van terroristen stierf tijdens een bezoek aan Parijs in 1867. De kathedraal is toegankelijk voor bezoekers op dinsdag, vrijdag en zondag van 15.00 uur tot 17.00 uur. De kerk staat vol met prachtige iconen die glanzen in de gloed van de vele kaarsen. Muurschilderingen zijn er te zien van Albert Alexandrovitch Benois. Onder de koepels weerklinken prachtige liturgische gezangen. De emotie is voelbaar en de wierook doet de rest.  Pablo Picasso trouwde hier met zijn geliefde, de Russische danseres Olga Khokhlova. Beroemde begrafenissen vonden hier plaats, waaronder die van de Russische schrijver  Ivan Toergenjev in 1883; de Russisch Franse kunstschilder Wassily Kandinsky in 1944 en de schrijver en dichter Ivan Bunin in 1953.

Metrostation: Ternes, Courcelles, lijn 2.

La Sainte-Trinité de Paris

Zondag 4 december 2016 was de officiële inwijdingsceremonie van de Cathédrale de la Sainte-Trinité de Paris dat in de volksmond Kremlin-sur-Seine wordt genoemd. De kathedraal van de Heilige Drie-eenhied, werd geopend door de Patriarch van Moskou; Kiryll.

Prachtig gelegen tegenover de Seine in het 7e arrondissement. Met een wat vreemde skyline die wordt gedomineerd door de vijf zacht glooiende matgouden koepels, de vijf Russische kruisen met op de achtergrond de 324 meter hoge Eiffeltoren. 

Het project werd geboren in het najaar van 2007, tijdens een bezoek van Alexis II, de patriarch van Moskou en van de Russisch-orthodoxe Kerk en kreeg onmiddellijk steun van de toenmalige Franse President Nicolas Sarkozy, die zo de banden tussen Rusland en Frankrijk wilde versterken. Vladimir Poetin zegde ruim 100 miljoen euro's toe voor de bouw van een Russisch-orthodoxe kathedraal in het centrum van Parijs. De plek moest alleen nog gevonden worden. Al snel kwam vanuit het Hôtel de Ville het voorstel de plek van het Franse meteorologisch Instituut aan te wijzen voor de bouw van dit Russische monument. Moeilijkheid was dat de plek, tegenover de pont de l'Alma te boek stond als Unesco historisch erfgoed. Tevens moest de bouw passen in de omgeving van het Museum Branly, Palais l'Alma en de Eiffeltoren, allen op loopafstand. Op het grondgebied van 4655 m² werd plaats gemaakt voor een orthodoxe Kathedraal, een administratiegebouw, een educatief en een cultureel centrum, compleet met een bibliotheek, boekwinkel, twee expositieruimtes en een horecagelegenheid. Avenue Rapp 2, quai Branly 1-5 en rue de l’Université 192, metrostation Alma-Marceau, lijn 9

Kremlin aan de Seine

Aan de bouw van deze kathedraal gingen nogal wat strubbelingen aan vooraf die in deze tijd zeker niet zouden misstaan. Het eerste ontwerp van de architecten SADE-Arch groep van Manuel Nunez Yanowsky en Miriam Teitelbaum viel bij iedereen in de smaak, behalve bij de toenmalige burgemeester van Parijs; Bertrand Delanoë. Hij vond het uiterlijk vertoon van dit protserige architectonische gebouw met vijf gouden koepels niet passend in de omgeving. Juridische geschillen stapelden zich op en inmiddels was ook de Franse geheime dienst wakker geworden. De koepels konden afluisterantennes bevatten en bovendien zou het gebouw in de buurt van vele overheidsgebouwen komen te liggen, zoals het ministerie van Buitenlandse Zaken en diverse ambassades. Een politieke rel was geboren en de media repte zelfs van het nieuwe 'Kremlin aan de Seine', omdat het project geleid zou worden door Vladimir Kozhin een voormalige KGB-agent. De Franse veiligheidsdienst merkte ook op dat, sinds Sarkozy in 2007 de verkiezingen had gewonnen, de Russische spionnen veel actiever waren geworden. Vergelijkbaar met de situatie in het midden van de jaren 80. De Russische ambassadeur, Alexander Orlov, zorgde er persoonlijk voor dat de Fransen werden 'gerustgesteld' door niemand anders dan Poetin zelf, opdat er niets verborgen zou worden in de koepels van deze kerk. En zo werd er nieuwe geschiedenis geschreven aan de voet van de Eiffeltoren.

De koepels konden afluisterantennes bevatten

De diplomatieke druk op de burgemeester van Parijs werd opgevoerd toen ook nog eens bleek dat het grondgebied aan de Seine was toegezegd aan Saoedi-Arabië voor de bouw van een moskee. Parijs zou en moest een Russisch monument krijgen en de financiering werd, zoals later zou blijken, door de Russische Federatie opgeschroefd naar 170 miljoen euro. Uiteindelijk werd een nieuw, soberder en minimalistisch ontwerp van de Parijse architect Jean-Michel Wilmotte goedgekeurd door het Stadhuis. Tevens moest in het ontwerp rekening worden gehouden dat de hoogste koepel niet hoger mocht zijn dan 36,20 meter, omdat het gebied is aangemerkt als UNESCO-erfgoed. Om het gebouw een minimalistische uitvoering te geven koos de architect voor een lichte kalkzand hardsteen uit de Bourgognestreek. In plaats van vijf glanzende koepels werd gekozen voor koepels met een matte bladgouden finish voorzien van een orthodox kruis. Er werd aangevangen met de bouw in het eerste kwartaal van 2014 en de bouwtijd werd gepland op twee jaar.

Het duurde echter niet lang voordat zich weer een nieuwe rel ontspon. Buiten de moeizame voorhistorie van het gebouw maakte de Russische Ambassadeur in Frankrijk, zonder medeweten van het Elysée, bekend dat Premier Vladimir Poetin en President François Hollande het gebouw zouden openen. Echter een week voor de opening liet Hollande weten 'Poetins' Kathedraal niet te willen openen, gezien de Russische bemoeienissen in Syrië. Dagen van diplomatiek ongemak volgden, maar nadat Rusland de resolutie, die opriep tot stopzetting van de bombardementen in Aleppo, met een veto van tafel blies, was het voor het Elysée uitgesloten dat Hollande zich bij de kathedraal naast Poetin zou vertonen. De bombardementen zijn „oorlogsmisdaden”, riep Ayrault, de Franse Minister van Buitenlandse Zaken. Hij kondigde aan dat Frankrijk bij het Internationaal Strafhof zou proberen „de Syriërs, maar ook de Russen” vervolgd te krijgen. In een Interview op TV werd Hollande gevraagd of hij Poetin nog zou ontvangen. "Is het nuttig of nodig?" was zijn antwoord waarop het Kremlin liet weten het bezoek van Vladimir Poetin aan Parijs af te blazen. De nieuwszender 'Russia Today' noemde Hollande vervolgens een 'lakei van de Amerikaanse politiek' En zo met de inval in Oekraïne herhaalt zich de historie.

Het graf van de wereldberoemde balletdanser Rudolf Noerejev - Photo: Vitold Muratov Wikimedia

Parijs heeft nog meer orthodoxe plaatsen, zoals de kleine kerk, la petite église des Trois-Saints-Docteurs in de rue Pétel 5 (15e)l en de begraafplaats bij de 'petite eglise Notre Dame-de l'Assomption' in het voorstadje Sainte-Geneviève-des-Bois. hier liggen sinds 1927 meer dan 10.000 Russen begraven waaronder het graf van de wereldberoemde balletdanser Rudolf Noerejev (Nurejev of Nureyev). Verder de Eglise de la Résurrection in Meudon, Rue des Bigots 8.