Pschitt...

NEDERLANDS ONDERAAN

Il y a quelques jours, j’ai écrit pour le prochain numéro de ‘Maison en France’ une colonne sur les eaux minérales, aujourd’hui symboles, pour les uns, d’un mode de vie sain et naturel, pour les autres du gaspillage des ressources et de la pollution par les bouteilles en plastique à usage unique. Les bienfaits de ces eaux minérales étaient connus et reconnus, dans bien des cas, depuis l’antiquité. Je montre dans mon petit article que le développement du train et de l’industrie, dès le milieu du XVIIIème siècle, a permis – en particulier sous le règne de Napoléon III – un essor considérable des ‘villes d’eau’, que ce soit Vichy, Vittel, Évian ou Contrexéville. D’autres marques, comme Perrier ou Badoit, tiennent leur nom de celui des propriétaires ou industriels qui les ont exploitées. Mais que ce soit pour être consommée pendant une cure, ou devenir l’eau de table quotidienne, une eau minérale doit – par la ligne publicitaire qu’elle se choisit – se distinguer des autres, et pas seulement par sa teneur en minéraux et oligoéléments, mais surtout par un slogan, une phrase-clé, une image. C’est indispensable, car, à l’œil nu, deux eaux de deux sources différentes se ressemblent… comme deux gouttes d’eau. Alors, voici quelques affiches de l’âge d’or de la publicité (entre 1850 et 1960) qui donne une idée de comment quelques-unes de ces eaux se présentent. Tout d’abord Badoit, avec son fameux ‘…et badadi et badadoit…’ pastichant le ‘…et patati et patata…’ des pipelettes bien portantes, puis Perrier avec son légendaire ‘Pschitt…’. Deux références à des artistes : le grand Jacques Tati, dans le rôle du facteur de ‘Jour de fête’*, qui présente un bouquet (allusion au bouquet d’un grand vin), et les trois fameux ‘Pieds Nickelés’ (les héros de mon père quand il avait 10 ans) à l’arrivée du Tour de France. Il y a ensuite des jeux visuels (‘Oulmes remet d’aplomb’, ou les vigoureux spermatozoïdes de la ‘génération Perrier’). Et enfin la communication directe, mais avec un clin d’œil : ‘Comment prendre vos repas à la légère…’ de Badoit (double-sens entre ‘manger léger’ et ‘vivre sans soucis’) ou, moins heureux ‘Comme bébé, Mamie adopte Charrier’, qui évoque de suite pour tout Français l’expression ‘Faut pas charrier !’ (> ‘Faut pas exagérer’). Terminons par ce malade de la goutte qui, à Vittel, se sent revivre et prend un malin plaisir à ‘pincer, enfoncer, noyer’ sa goutte dans son élixir de longue vie…

Bande annonce de ‘Jour de fête’ : https://www.youtube.com/watch?v=6MocOt8xBjo

NL/ Een paar dagen geleden heb ik voor het aankomende nummer van ‘Maison en France’ een column over de verschillende Franse mineraalwateren geschreven, die voor sommigen als symbolen staan voor een gezonde en natuurlijke manier van leven, voor anderen voor verspilde grondstoffen en vervuiling door eenmalig gebruikte plastic flessen. De weldaden van die mineraalwateren zijn al sinds de oudheid bekend en erkend. In mijn artikeltje leg ik uit dat de ontwikkeling van de trein en van de industrie sinds het midden van de 18e eeuw - vooral onder het bewind van Napoleon III - een aanzienlijke uitbreiding van de Villes d’eau (‘watersteden’) mogelijk heeft gemaakt, zij het nu Vichy, Vittel, Evian of Contrexéville. Andere merken, zoals Perrier of Badoit, ontlenen hun namen aan de eigenaren of industriëlen die ze exploiteerden. Maar of het nu tijdens een kuur wordt gebruikt, of als dagelijks tafelwater, een ‘eau minérale’ moet zich - met de reclamelijn die het kiest - onderscheiden van andere, en niet alleen door zijn gehalte aan mineralen en sporenelementen, maar vooral door een slogan, een sleutelzin, een beeld. Dit is essentieel aangezien twee wateren uit twee verschillende bronnen, met het blote oog.... als twee druppels water op elkaar lijken. Ziehier een paar verkoopposters uit de gouden eeuw van de reclame (tussen 1850 en 1960) die een idee geven van hoe sommige van die wateren zich willen voordoen. Eerst Badoit, met zijn beroemde '...en badadi en badadoit’, een leuke variante op de '....en patati en patata…’ van oergezonde kletskousen; dan Perrier en zijn legendarische' Pschitt'.....'. Twee verwijzingen naar kunstenaars: de grote Jacques Tati, als postbode van de film ‘Jour de fête’*, die een boeket (verwijzing naar het ‘bouquet’ van een grote wijn) presenteert, en de drie beroemde ‘Pieds Nickelés’ (de helden van mijn vader toen hij 10 jaar oud was) aan het einde van de Tour de France. Dan zijn er nog visuele spelletjes ('Oulmes remet d’aplomb’ > ‘Oulmes zet u weer lijnrecht’), of het krachtige sperma van de 'Perrier-generatie'). En tot slot, directe communicatie, maar met een knipoog: ‘Comment prendre vos repas à la légère…’ van Badoit (‘prendre à la légère’: dubbele betekenis tussen ‘licht eten’ en ‘leven zonder zorgen’) of, minder gelukkig, ‘Comme bébé, Mamie adopte Charrier’, wat onmiddellijk voor alle Fransen de uitdrukking ‘Faut pas charrier!’ (> ‘Doe het niet te bont!’) oproept. Laten we eindigen met deze jicht patiënt die zich in Vittel weer tot leven gewekt voelt en een ondeugend plezier beleeft aan het ‘pincer, enfoncer, noyer’ (‘knijpen, de grond induwen, verdrinken’) van zijn jicht in zijn levenselixer...

Trailer van ‘Jour de fête’ : https://www.youtube.com/watch?v=6MocOt8xBjo