Primeur voor Duitsland: euthanasie toegestaan

Het duitse Federale Constitutionele Hof (Bundesverfassungsgericht) in Karlsruhe (de hoogste rechter in Duitsland) heeft eergisteren het recht erkend van ieder mens om zelf te bepalen op welk moment hij uit het leven stapt en daartoe zonodig de hulp in te roepen van anderen (voor het leveren van de noodzakelijke medicijnen, op voorwaarde dat de patiënt deze zelf inneemt).

In november 2015 werd in de Bondsdag een wet aangenomen, waarin hulp bij zelfdoding (euthanasie) werd verboden. Op overtreding van het verbod stond drie jaar gevangenisstraf. Dat maakte artsen en stervensbegeleiders strafbaar, als ze een ongeneeslijk zieke patiënt op diens uitdrukkelijke wens uit zijn lijden verlosten.

Al in maart 2017 had het Bundesverwaltungsgericht in Leipzig (hoogste administratieve rechter in Duitsland) bepaald, dat in uitzonderlijke gevallen de regering niet het recht heeft om hulp bij zelfdoding te verbieden, namelijk wanneer met de zelfdoding wordt bereikt dat een ongeneeslijk zieke patiënt waardig en zonder pijn kan sterven. Die uitspraak veroorzaakte een enorme commotie, met name van de zijde van katholieke en protestantse kerken. In Duitsland ligt euthanasie ook bijzonder gevoelig vanwege het naziverleden. Om het Germaanse ras "zuiver" te houden werden tijdens het naziregiem mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking vermoord, onder het mom van euthanasie. Daarom wordt in Duitsland niet gesproken over euthanasie maar over "Sterbehilfe".

De duitse regering besloot na de uitspraak van het Administratieve Hof in Leipzig om die uitspraak voorlopig niet toe te passen. De duitse christelijk-democratische minister van Gezondheid (CDU) zei, dat het niet de taak is van ambtenaren of van hem als minister om te beslissen wie er wel of niet niet mag sterven.

Officieel bestaat de mogelijkheid om bij het Instituut voor Geneesmiddelen in Bonn te vragen om medicijnen die zelfdoding mogelijk maken. Maar in de praktijk worden dergelijke verzoeken systematisch afgewezen.

Inmiddels was een procedure gestart door zeer ernstig zieke patiënten, hun artsen en hun stervensbegeleiders tegen de wet uit 2015, die hulp bij zelfdoding verbiedt. Zij beriepen zich erop dat de wet in strijd is met het persoonlijkheidsrecht van artikel 2 van de Grondwet. In zijn uitspraak van 26 februari 2020 gaat het Federale Constitutionele Hof van Karlsruhe veel verder dan het Administratieve Hof van Leipzig in 2017. Het Hof van Karlsruhe acht de wet uit 2015 in strijd met de duitse Grondwet!* "Want", zei de voorzitter van het Hof, "er bestaat een recht op sterven. Dit omvat tevens de vrijheid om zichzelf het leven om te benemen en daarbij een beroep te doen op hulp van derden." 

Artikel 2 van de duitse grondwet luidt:
(1) Een ieder heeft het recht op vrije ontplooiing van zijn persoonlijkheid, voor zover hij niet de rechten van anderen schendt of handelt in strijd met de grondwettelijke of de morele norm.
(2) Een ieder heeft het recht op leven en lichamelijke integriteit. Persoonlijke vrijheid is onschendbaar. Dit recht kan alleen worden beperkt op grond van een wet.

De kerken is nu elk recht om te protesteren uit handen geslagen. De hoogste rechter heeft gesproken en ze kunnen niet meer via de wet hun overtuiging aan alle burgers opleggen, ook aan andersdenkenden, zoals dat altijd en overal gebeurt. In Duitsland zijn artsen en stervensbegeleiders die zieken aan het einde van hun leven de noodzakelijke middelen bezorgen, nu veilig tegen strafvervolging. Daarmee is Duitsland koploper in Europa (en de hele wereld). En wie weet wat een en ander op de duur voor heel de Europese Unie teweeg kan brengen! Alhoewel de kerken in Frankrijk veel invloedrijker zijn dan in Duitsland. Ik zie een dergelijke uitspraak van het Constitutionele Hof in Parijs dan ook nog lang niet in Frankrijk gebeuren.

(Zie ook het artikel van Guido Smoorenburg van de Fanf, die een interessant artikel heeft geschreven, getiteld "Euthanasie in Frankrijk en in Nederland, versie 16-02-2020", waarin hij de situatie op euthanasiegebied in Frankrijk afzet tegen die in Nederland.)

Bronnen: LeMonde.fr, Trouw.nl, HLN.be , en DuitslandInstituut.nl, alsmede het artikel uit 2017 van het belgische Goethe-instituut, getiteld: "Liberale euthanasieregeling in Europa",

* In Nederland mogen rechters wetten niet toetsen aan de Grondwet. In Duitsland ligt dat anders.

Karlsruhe