Oh!... France, Mon amour… (88) De jaren vijftig!

Tegenover de kleurrijke jaren zestig en de vrijgevochten jaren zeventig staken ze altijd wat bleekjes af: de jaren vijftig. De jaren van burgerlijkheid, truttigheid, verzuiling en de allesoverheersende spruitjeslucht. Een saaie tijd van hard werken, sober leven, een gezagdragende overheid en een onaantastbare kerk. Langzaam maar zeker komt er verandering in dit eenzijdige beeld van de jaren vijftig. Wonden likkend van de tweede wereld oorlog en Indië-gangers die bij terugkomst in 1950 hun verhaal niet kwijt konden!

Wie immers verder kijkt op de fundamenten van knus en kneuterig vindt de eerste contouren van de moderne samenleving. Dit geeft de spanning tussen traditie en vernieuwing weer die de jaren vijftig zo hebben gekenmerkt.

Ik zou U lezer (lees doelgroep) die een gemiddelde leeftijd heeft van boven de vijftig wellicht een plezier kunnen doen met muziek uit de jaren vijftig: van Jerry Lee lewis en Rosemary Clooney tot Heleentje van Kappelle, met de gigantische hit: het aanstekelijke nummer ‘En dan gaan we naar de speeltuin’ dat bij de beelden van spelende kinderen en kwajongens in de Amsterdamse binnenstad hoort , of met allerlei radiofragmenten uit de jaren vijftig, de tijd waarin iedereen nog naar zijn eigen verzuilde omroep luisterde.

Of zou ik U een plezier doen met de draagbare grammofoon die in Frankrijk populair was en “Electrophone” heette, die met zijn model Oscar in 1959 de markt veroverde?

Begin jaren vijftig was het nog een luxe om een radiotoestel te beziten. In Frankrijk heette dat “La TSF” en troonde op een kast in de eetkamer. Een zitkamer was nog niet bij iedereen ingeburgerd. En de muziekliefhebbers luisterden dan naar Radio Luxembourg of naar Europe 1 en de bekendste artiesten waren : Georges Brassens, René Louis Laforgue, Jacqueline François, Yves Montand, Tino Rossi, André Claveau, Les Frères Jacques, Les compagnons de la chansons, Colette Renard, Guy Béart, Cora Vaucaire,  Charles Trenet, Edith Piaf en Mick Micheyl.

In Nederland hoorden we hoe Philip Bloemendal de luisteraars in 1951 over de aankomst van Ambonezen in Rotterdam vertelt: “Allen hoopten dat het verblijf slechts tijdelijk zou zijn.” En hoe prins Bernhard over de noodzaak van export bericht. Over wederopbouw, haringvisserij, industrialisatie, huizenbouw en de aanleg van de Noordoostpolder. Ook worden we overladen met beelden van folklore, de Rotterdamse haven, Schiphol en bollen, héél veel bloembollen op de Floriade in Rotterdam in 1960.

In de jaren vijftig werd de huishouding geautomatiseerd. De komst van elektrische apparaten bespaarde de huisvrouw veel tijd. Tal van nieuwe elektrische artikelen kwamen binnen bereik van steeds grotere groepen van de Nederlandse bevolking. De eerste huishoudbeurs in 1950, door de kranten ook wel ‘het paradijs van de huisvrouw’ genoemd, vormde de ideale gelegenheid om de nieuwste snufjes te demonstreren en aan de man te brengen.

De distributie radio was in de grote steden bijna in ieder huis. En de vaders lieten op zondagmiddag hun nieuwsgierige kinderen alles zien waar Nederland trots op was: de molens, de dijken en de Amsterdamse grachtenpanden. En natuurlijk werd het standbeeld van Hans Brinker – het jongetje dat zijn vinger in de Spaarndamse dijk stak - niet overgeslagen.

De overheid wilde ons het liefst opvoeden. Klompen, molens en andere Nederlandse exportproducten waar de regering zo trots op was.  In de vele voorlichtingsfilms werd de Nederlander op het hart gedrukt dat het verstandig was om ondergoed met pijpjes te dragen - “dit is wel zo hygiënisch èn het goed gaat langer mee” - en dat het verstandig was om te eten volgens de schijf van vijf. Natuurlijk mocht een lepeltje levertraan in de dagelijkse voeding niet ontbreken.

En dan de bioscoop!

Vaak zat er een organist die de films begeleidde. Het meest bekeken was landelijk nieuws, films van Polygoon die in het begin in de bioscoop werden vertoond. Ze hadden vaak betrekking op het koningshuis. Onder de veelbelovende titel ‘Pracht en praal op Prinsjesdag’, zien we van verschillende jaartallen kleurenbeelden van de derde dinsdag in september. ‘Het sprookje van de gouden koets’ bevat beelden van Juliana en Bernhard tijdens hun tocht door Den Haag en van de koningin die de troonrede voorleest. De watersnoodramp van 1953, waarbij grote delen van Zuid-Holland, Zeeland en Noord-Brabant onder water kwamen te staan en waarbij circa 1800 mensen om het leven kwamen, zagen we tot nu toe alleen in zwart wit in gezelschap van Jan de Troye die vanuit een Amerikaans amfibievoertuig de ravage na de watersnoodramp beschrijft: “We rijden nu over Duiveland. Het is moeilijk te zeggen of we nog rijden, het is evengoed mogelijk dat we varen. We bewegen ons in ieder geval voort voor en door het water.”

Na het bezoeken van de bioscoop ( Fl. 0,50 ) nam men soms een drankje of een ijsje op een terras. Ook de Bruijnzeel potloden, de ijsjes van Jamin van 10 cent en de flessen frisdrank van Exota ontbraken niet. Het ontstaan van de verzorgingsstaat, op ‘chewing-gum’ kauwende nozems op (buikschuivers) brommers, Rock and Roll, petticoats, de nu 80 jarige Brigitte Bardot en de Koude Oorlog en de angst voor de bom.

En verder het schilderij van Karel Appel die als onderdeel van de CoBrA-groep (1948-1951) voor heel wat opschudding zorgde. In een tijd dat in één op de vijf Nederlandse huiskamers ‘het hertje van Van Meegeren’ aan de wand hing, zorgden kunstenaars als Appel, Constant en Corneille voor vernieuwing in de Nederlandse kunstwereld. En natuurlijk zorgde Simon Vinkenoog in de jaren vijftig voor een ander geluid: als één van de experimentele dichters die samen met onder andere Remco Campert en Hugo Claus tot de groep ‘de vijftigers’ behoorde, zorgde  hij voor heel wat opschudding in de Nederlandse literaire wereld.

De wederopbouw, van alles wat kwijt was, werd gemoderniseerd en werd als een bezem door de truttigheid van deze naoorlogse jaren gehaald en ach,… zijn we er nu op vooruit gegaan?  Die truttigheid had toch wel iets!

Wilt u niets missen van deze verhaaltjes, dan kunt U mij volgen via mijn weblog. http://ohfrancemonamour.wordpress.com/ U krijgt dan iedere week mijn verhaal automatisch per mail toegestuurd.