Oh!... France, Mon amour… (69) Zwitserse Champagne

Aan het meer van Neuchâtel in Zwitserland ligt een rustig dorpje met 740 inwoners.

Op zich niets bijzonders, maar schijn bedriegt. De bewoners zijn moe, moegestreden van een oneerlijke strijd met de Franse overheid. De strijd ging over de naam van het dorp “Champagne”.

Lang voordat de Romeinen ten tonele verschenen, werd Europa beheerst door Keltische stammen. Daartoe behoorden ook de Helveten, een volk dat tweeduizend jaar geleden al wijn maakte. Later zouden de Kelten in Frankrijk en de Romeinen de Franse wijnbouw op de kaart zetten en nog veel later zou men de wijn van de regio van Reims en Epernay laten bubbelen en champagne gaan noemen. Maar dat was nog lang niet aan de orde. We zouden bijna vergeten dat er in het Zwitsers canton Vaud een dorpje ligt met de naam Champagne, een dorpje dat al vele eeuwen een wijndorpje is.

Traditioneel worden hier wijnen van de chasselas-druif gemaakt en volgens de Zwitserse wetgeving heeft men het recht om de naam van het dorp op het etiket te zetten. Niet dat de wijnen van hier zo bijzonder zijn, het zijn hooguit drink- en aperitiefwijntjes die op zondagochtend tussen vrienden en familie worden gedronken. Hier is ook niemand een echte wijnboer, de mensen hebben een lapje grond en leveren hun druiven aan de regionale coöperatie. Een hectare kost hier geen miljoen euro, zoals op de Montagne de Reims en nog niemand is hier ooit op het idee gekomen om de gemeentelijke begraafplaats te rooien om er wijnstokken te gaan planten. Kortom, hier wordt niemand rijk van de wijn. Maar iedereen is aan zijn wijngaard en de gemeentenaam verknocht.

Maar ja,……. Champagne is champagne en die komt uit Reims en niet uit een of ander nietig dorp uit Zwitserland. Althans dat is de stelling van de Franse regering! President Jacques Chirac vond dat dit dorp van naam moest veranderen en dat werd een strijd, een lange strijd die 12 jaar duurde en de bewoners vele slapeloze nachten bezorgde!

Ik werd nieuwsgierig en ging samen met mijn vriend Meester Jaap op onderzoek uit, een rit van 235 km.

We nemen contact op met de burgemeester. De sympathieke burgemeester geeft ons de adressen van enkele wijnboeren. Het dorp lijkt uitgestorven, in restaurant Hôtel du Raisin zien we een Champagnoux op de kaart staan. Het is een triest voorbeeld van uitdagingen die niet zouden moeten bestaan. We kloppen aan de deur van wijnboer Paulet Bonderet, maar helaas weigert hij: "Ik ben met mijn 98 jaren moegestreden, ik heb al te veel moeten praten".

Dan gaan we naar de volgende deur, naar Gilbert Guilloud. Deze is niet vriendelijk, eerder beleefd en gespannen. Aan tafel toont hij ons een stapel persartikelen zo dik als een telefoonboek, waarmee hij aangeeft doodmoe te zijn van het interviewen. Hij laat zich gaan en er verschijnen tranen. “De fout die we hebben gemaakt, is dat we destijds gedwee de dorpsnaam van onze etiketten verwijderden. We zijn aanvankelijk veel te braaf geweest." Gilbert bezit anderhalve hectare en de druiven vormen voor hem geen hoofdinkomsten. Is het dan logisch om tegen Europa en de Fransen te vechten? Onze gastheer geeft een logisch antwoord: "Stel voor dat jullie de benaming Oh! France, Mon amour zouden moeten verwijderen, alleen omdat een of ander Frans comité dat wil. Wat zou je dan doen? Ik verzeker je dat je zou gaan vechten, desnoods tot het bittere einde.

Dan is er ook nog een bakker in het dorp, die al sinds 1924 een koekje maakt dat hij “flûte” noemt, met een knipoog naar het champagneglas.

Wat is er allemaal aan de hand? We vragen het aan Marc-André Cornu, de kleinzoon van de fameuze bakker, de burgemeester van het dorp en de directeur van de koekjesfabriek Cornu SA de Champagne.

Hij legt ons uit: "In de jaren tachtig is alles begonnen. Toen werd de CIVC, het comité van de Franse champagne, ineens agressief. De toenmalige Franse president Chirac bemoeide zich er later persoonlijk mee en via diplomatieke druk werd het ons verboden om nog langer de naam van ons eigen dorp te gebruiken. De wijnboeren waren furieus en gingen procederen. In 2007 werden onze bezwaren door de Europese rechter van tafel geveegd. Het schijnt dat domheid geen prijs heeft, want men wil nu ook de koekjes gaan verbieden, alsof de consument het verschil niet kan zien tussen een fles en een stukje deeg. Intussen rijden de vrachtwagens van Cornu bijna heel Europa door. Bijna, want de koekjes zijn in Frankrijk streng verboden. De diplomatieke druk vanuit Frankrijk zorgde er zelfs voor dat ik mijn website moest sluiten, het werd met de dag erger. Maar gelukkig, na twaalf jaar strijd heb ik gewonnen en mag ik het merk Champagne Suisse blijven voeren."

In tranen sluit hij af: “Alles wat ik wilde, was de tradities van het familiale erfgoed in stand houden."

De Zwitserse overheid, die wellicht een onderhandse ruilovereenkomst met de Fransen sloot, probeerde al van alles. Zelfs werden de naamplaatborden aan de ingang van het dorp al meermaals symbolisch weggehaald, waarna de koppige dorpe­lingen telkens voor nieuwe borden zorgden. De wijnetiketten heeft men moeten veranderen, want dat heeft de rechter nu eenmaal beslist. De coöperatie heeft een nieuwe naam bedacht, die voortaan op het etiket prijkt: C-ampagne. Probeert u dit woord uit te spreken zonder dat men u verdenkt van dislectie. Maar wat hebben de Fransen met hun spreekwoordelijke arrogantie en grandeur nu precies gewonnen? Vijftigduizend Zwitserse flessen per jaar kregen voortaan een ander etiket.

Maar wat is nu eigenlijk een C-ampagne? We vroegen het Bernard Fabien, oenoloog van de coöperatie van Bonvillards en hij vertelde: "Het is een wijn die van de witte Chasselas is gemaakt. De wijn heeft twee gistingen meegemaakt, wat hem soepel maakt en de groene kant van de druif wegneemt. Beschouw hem met zijn 11,8% alcohol als een lichte aperitiefwijn die dankzij een beetje van nature aanwezig koolzuur zeer fris aanvoelt. Maar vooral is het een resultaat van lange regionale traditie, een echte terroirwijn."

Een beetje triest reden we terug, zeg maar gerust gedesillusioneerd! Maar wel allebei met een fles in de tas! En hij smaakt best goed, alleen ga ik er geen 470 km meer voor rijden!

• Bronvermelding: http://www.champagnebezorgen.net/champagne-uit-zwitserland

Wilt u niets missen van deze verhaaltjes, dan kunt U mij volgen via mijn weblog. http://ohfrancemonamour.wordpress.com/

U krijgt dan iedere week mijn verhaal automatisch per mail toegestuurd.