Oh!... France, Mon amour… (55) Tomette de la campagne!

Soms ga ik samen met mijn voisin Luc een wandeling maken, dwars door de campagne, zolang het maar niet over gebaande wegen gaat. Dat we regelmatig hekken en heggen tegenkomen is natuurlijk niet verwonderlijk. Maar meestal kunnen we ze nagenoeg allemaal overwinnen en hebben dan weer een mooi stuk voor ons wat ontdekt kan worden. Regelmatig staan we stil of gaan we zitten op een steen of leunen we tegen een hek. Met een lange rechte stok van ongeveer 1.80 mtr lopen we door de bossen en weiden. We doen dit allemaal in een rustig tempo en zijn dan ook wel eens zo’n 4 a 5 uur onderweg.

Luc is een natuurmens en de campagne is zijn domein! Hij laat mij alles zien van oude mijnen, veranderingen in het landschap en praat honderduit en gek genoeg dit verveelt nooit. We komen kleine kapelletjes tegen, oude grensstenen en plaatsen waar wild overnacht en zich schuil houdt voor slechte weersomstandigheden. Ik luister vol bewondering naar wat hij allemaal te vertellen heeft. Eén keer kwamen we, wat bij mij overkwam als een bominslag, bij een grote kuil van zo’n 20 meter doorsnee en ongeveer 7 meter diep. Ik vroeg aan hem: “Zijn dit overblijfselen uit de oorlog?”

“Nee”, zei hij, “dit zijn kleiputten en wel rode kleiputten”. We daalden af in de put en met zijn stok veegde hij de bovenste laag bladeren en takken weg en de rode klei werd zichtbaar.  In de 18^e eeuw waren de vloeren van de fermettes van aangestampte klei. Beetje bij beetje kwam men tot de ontdekking dat er rode klei in de grond zat, waar tegels van gebakken konden worden en noemde ze “tomettes”. Nu zijn er vele soorten tomettes in allerlei diktes en maten. Je komt ze tegen in de maten 13 x13, 14 x 14 en 16 x 16 en diktes van 1.5 tot 2 cm dik en ik heb ergens gelezen ook langwerpige vormen. Aandachtig zat ik te luisteren en graaide in de klei en Luc vertelde verder.

De oude boeren plavuizen hadden verschillende kleuren, maar in de kleiputten was de kleur van de klei egaal. Het kleurverschil kan ook ontstaan door de veelal handmatig vervaardigde tegels. Ze werden gebakken in de eigen broodoven. De tomettes werden algemeen bekend en er ontstond vraag naar deze praktische vierkante tegels.

Je komt ze tegen en vooral in oude boerderijen met sporen van het leven op de boerderij. Sommige zijn totaal afgesleten vanwege het intensieve gebruik. Naarmate de tomette populair werd kwam er vraag naar mooiere en andere vormen, zoals  de zeskantige vorm met de naam “hexagone”. Deze tomettes werden over het algemeen in de wat chiquere huizen in de Provence gebruikt.

Ik zei tegen Luc: “Krijg je geen dorst van al dat praten? Anders ik wel! wij Hollanders krijgen eerder dorst dan de Fransen!” en we gingen weer op huis aan. Op de terugweg vervolgde hij zijn verhaal.  Er werd een vierkanten raamwerk gemaakt van hout, zodat men 9 tegels tegelijk kon maken. Daarna werden ze in de zon gelegd om te drogen en om later in de broodoven gebakken te worden. Zodra het gewenste aantal gebakken was, werd de vloer geëgaliseerd en werden de tomettes in verband gelegd. Een dun laagje droge cement werd op de vloer gestrooid, nat gemaakt en zonder voeg werden ze stijf tegen elkaar gelegd.

Er zijn vele middelen om de poreuze tegels schoon te maken, nadat ze met water en zeep “schoon” waren werd de vloer nabehandeld: er werd lijnzaadolie gemengd met terpentine 1:2 om enigszins een glanslaag te verkrijgen, dit is echter een tijdelijk middel. Ook werd er lijnzaadolieverf gebruikt met een rode kleur. ( Een kwestie van smaak, maar ik persoonlijk vind die kleur niet zo mooi.) Met de komst van  modernere schoonmaakmiddelen zoals cementsluier verwijderaar enz, is het eenvoudiger om een acceptabel resultaat te verkrijgen zonder het idyllisch effect te verliezen. Om oude lagen te verwijderen kan je een decapant gebruiken, (decapant cire van Starwax)  Let op: er zijn ook decapants waar weer middelen in zitten die een glans aan de tegel toevoegen!! Hoe dan ook, het is belangrijk om de tegels altijd eerst te ontdoen van oude resten en daarna pas een middel te gebruiken dat de gewenste kleur geeft.

“Claudine gebruikt Sols plus van Johnson”, zegt Luc. “En het resultaat is geweldig en daarna zeer economisch te onderhouden. Ik heb dit niet van mijzelf zei hij, Mijn Claudine deed dit altijd op haar knietjes en dan zorgde ik dat ik weg was. Alleen moest ik beloven dat ik s’avonds voor het eten zorgde”.

Al vertellend waren we eerder thuis dan we gedacht hadden. We dronken nog een heerlijk koud biertje en Luc ging weer terug naar zijn Claudine en ik glimlachte achterovergezakt in mijn stoel en genoot na van een heerlijke dag.

• Wilt u niets missen van deze verhaaltjes, dan kunt U mij volgen via mijn weblog. http://ohfrancemonamour.wordpress.com/

  U krijgt dan iedere week mijn verhaal automatisch per mail toegestuurd.