Oh!... France, Mon amour… (48) Vergeten spoorlijntjes!

We schrijven 1 oktober 1828.. Met afgunst zagen de Fransen dat ze de strijd hadden verloren, in de strijd om het eerste land van Europa te zijn met een spoorlijn. Drieëntwintig dagen eerder was namelijk in Oostenrijk-Hongarije de spoorlijn tussen Kirchbaum en Budweis (Het huidige Ceske Budejovice) met veel vertoon en feestvreugde geopend.

Maar goed, Frankrijk was er als één van de eersten bij, en dat behaagde koning Charles X. Hij was Koning van Frankrijk  en Navarra  van 16 september 1824 tot 2 augustus 1830. 

De eersteling had een lengte van 23 kilometer en telde drie stations: Saint-Étienne, Saint-Just-sur-Loire en Andrézieux. Over heel Frankrijk zijn vervolgens vanaf 1828 diverse spoorlijnen aangelegd met uiteindelijk een totale lengte van 30.000 km. Het gemotoriseerde verkeer was nog niet aanwezig en men zag het aanleggen van deze spoorlijnen als een prestige object. Als je goed kijkt in het Franse landschap kom je huizen tegen (voormalige stations en bewaakte overwegen) die enigszins scheef staan t.o.v. de weg waar je op rijdt.

Een sprekend voorbeeld hiervan is Epinac les Mines. (zie foto) De hier aanwezige mijnen (met 62 putten) hadden bijna elk hun eigen station (aftakking van het hoofdspoor. Naast het kolenvervoer was er ook een passagierstrein die kleinere dorpen met elkaar verbond. De eerste exploiterende spoorwegmaatschappij heette simpelweg «Chemins de fer».

In de jaren na de eersteling, het 23 km lange spoorlijntje van «Chemins de fer de Saint-Étienne à la Loire», verliep de uitbreiding van het net wat stroef. Lyon werd in 1832 bereikt, het was toen mogelijk om vanuit Rive-de-Gier via Givors naar Lyon te rijden. Een jaar later kon van Saint-Étienne naar Lyon worden gespoord. Deze steden liggen op korte afstand van elkaar. Overigens: het eerste spoorlijntje (19 km) dat Parijs aandeed, was de lijn Paris-Saint Lazare - Le Pecq, het station Saint Lazare is daarmee het oudste Parijse station, bestaand sinds 1837.

In 1838, 10 jaar na de eerste spoorlijn spoorlijntje van «Chemins de fer de Saint-Étienne à la Loire», lag er nog slechts 183 kilometer spoor in Frankrijk, het daarop volgende jaar was het eerste waarin meer dan één spoorlijn werd geopend. Sinds 1840 ging de uitbreiding wat harder, in 1850 lag er al 2943 kilometer aan ijzeren staven. In 1860 omvatte het spoorwegnet reeds 9282 kilometer en men kreeg er gratis 105 kilometer bij door aansluiting van de Savoie bij Frankrijk. In 1879 was het net dusdanig uitgebreid, dat ongeveer de situatie van 1981 bereikt is, behoudens allerlei sluitingen van lijnen

Terug naar de spoorlijn van Epinac les Mines. Met een lengte van 27,453 km werd deze in september 1835 geopend richting Dijon, het plan hiervoor bestond al in 1826 van Samuel Brun. Äu départ d'Epinac jusque àPont d'Ouche"  zoals de Fransen dit zo mooi kunnen zeggen. Er word verteld dat een van de eerste wagons met kolen die bestemd waren voor Pont d'Ouche getrokken werden door 2 gecastreerde stieren. Dit zal niet lang geweest zijn, want deze maatregel zal genomen zijn vanwege de grote vraag naar stoomlocomotieven. De kolen (antraciet) werden gebruikt voor verwarmingsketels van locomotieven, fabrieken en stoomschepen. Van het restafval (résidu) werden briketten gemaakt, die een stempel kregen. HCE, wat zoveel betekent als “Houillères et Chemin de fer d’Epinac. Zij hadden een afmeting van 25 cm x 15 cm x 15 cm. Handelbaar en makkelijk te stapelen. De bevolking die werkten in de mijnen, daar werd speciaal een dorp voor gebouwd “La Garenne”. Een wijk naast Epinac, met rechte straten een kerk, sportvelden en een salle de Fete (feestzaal). Nauwelijks middenstand, want anders werd de reeds aanwezige middenstand in het centrum van Epinac tekort gedaan. Het moet ooit een levendige boel geweest zijn, want Epinac les Mines was het centrum van de lokale mijnindustrie, dus alles is er te vinden: postkantoor, feestzaal, supermarkt, gemeentehuis, basis- en middelbare scholen en kinderopvang. Maar de mijnen zijn gesloten en dat is te zien. Een verlaten fabriek waar de bomen uit het dak groeien, een treinstation zonder spoor, slecht onderhouden huizen. Werkeloosheid, verslaving en armoede zijn er aan de orde van de dag. De Kolen die uit de mijnen uit Epinac kwamen werden via het pas geopende Canal de Bourgogne (1832) afgevoerd en gedistribueerd door Frankrijk. Plaatsen zoals Epinac kwamen hiermee uit hun isolement en de handel werd hiermee enorm gestimuleerd.

Vaak werden deze vergeten spoorlijnen aangelegd langs kanalen en reeds bestaande wegen. De twee wereldoorlogen hebben veel van de vele spoorlijnen vernietigd. In de tweede wereldoorlog zijn veel stations en railwegen gebombardeerd, zo  ook in Epinac. De kolenvoorraad werd door de Duitsers leeggeroofd met als doel de bevoorrading van hun eigen troepen. Ironisch genoeg heeft Epinac nu een vriendschapsverdrag met de Duitse stad Steinweller!. Mocht u geinteresseerd zijn dan is het mijn museum (museé les mines) te bezichtigen. Het is klein, maar erg interessant en bevind zich onder het gemeentehuis.

Heden ten dage worden de vergeten spoorlijnen gereed gemaakt voor het aanleggen van fietsroutes die zeer aantrekkelijk zijn voor de ongeoefende fietsers. Minimale hoogteverschillen zijn makkelijk te overbruggen en de rust en de schoonheid van de natuur maken het extra aantrekkelijk. Zo is vanaf Nolay inmiddels een fietsroute (“voie verte”) aangelegd naar Santenay, die in 2012 gereed is gekomen. Er is een verbinding van Santenay naar het Canal de Centre, zodat de tourfietser van daar zijn weg kan vervolgen via de fietsroute over het schitterend gerenoveerde oude jaagpad langs de oever van het kanaal.

http://www.le-tour-de-bourgogne-a-velo.com/fietsen-in-bourgondi---0...

Hiervoor zijn de z.g. GPX bestanden te downloaden om U bij deze route te begeleiden. Het aanleggen van deze fietsroutes gebeurt natuurlijk niet met de snelheid die wij graag zouden willen, maar het begin is er.

• Wilt u niets missen van deze verhaaltjes, dan kunt U mij volgen via mijn weblog. http://ohfrancemonamour.wordpress.com/

  U krijgt dan iedere week mijn verhaal automatisch per mail toegestuurd.