Métro ! Le Grand Paris en Mouvement

Misschien ben  je er vaak langs gelopen om van het prachtige uitzicht te genieten op de Eiffeltoren. Het Palais de Chaillot; gebouwd voor de Wereldtentoonstelling van 1937 op de plek waar eerder het Palais du Trocadéro stond. Het Palais de Chaillot herbergt het Musée de l'Homme, een etnologisch museum, het Musée national de la Marine, het Théatre national de Chaillot, een theater onder de esplanade en de Cité de l'architecture et du patrimoine inclusief het Musée des Monuments Français.

Het Palais de Chaillot

Daar wordt tot en met 2 juni 2024 de geschiedenis van de metro, de mobiliteit en stedelijkheid onthuld in een gloednieuwe tentoonstelling getiteld ‘Métro! Le Grand Paris en mouvement’. Deze tentoonstelling neemt je mee door de geschiedenis van het ontstaan van de metro maar ook langs de stedelijke transformaties die de metro door de jaren heen met zich heeft meegebracht.  Niet alleen de sociale, ecologische en architecturale kwesties, maar ook andere fascinerende onderwerpen zoals de Franse techniek en de hedendaagse (metro)kunst, worden belicht.

Verleden en toekomst van de Parijs metro, 130 jaar geschiedenis in een tentoonstelling

Met meer dan 200 documenten, kaarten, foto’s, illustraties, schilderijen, manuscripten, maquettes en andere verzamelobjecten, neemt deze rijk geïllustreerde tentoonstelling ons mee terug in de tijd, naar het jaar 1900, de geboortedatum van de eerste metrolijn van Parijs: lijn 1, tussen Porte Maillot en Porte de Vincennes. Tijdens de tentoonstelling maak je een chronologische reis door de tijd waarin je meerdere technische aspecten gaat ontdekken, zoals het ontwerp van de metrosignatuur, de eerste passage van de metro onder de Seine en de complexe bouw van sommige metrostations waaronder Abbesses, Opéra en Danube.

 Tijdens de tentoonstelling maak je een chronologische reis door de tijd 

Het station Abbesses is genoemd naar het erboven gelegen pleintje. Het ligt 36 meter onder de grond en is daarmee het diepste metrostation van Parijs. Het station werd geopend op 30 januari 1913.

Opéra, waar zeven metrolijnen en twee RER-lijnen samenkomen, waarj gebruik wordt gemaakt van één gemeenschappelijke ondergrondse structuur onder het plein.

Maquette van het metrostation Opéra

Metrostation Danube werd gebouwd op een onstabiel terrein gelegen in een voormalige mijn waar gips werd gewonnen voor de export naar de Verenigde Staten. Het station bevindt zich ondergronds op meer dan 30 meter en wordt ondersteund door 220 steunkolommen, elk met een diameter van 2,5 meter. Deze funderingen waren nodig vanwege de inconsistentie van de ondergrond. Het station werd geopend op 18 januari 1911.

De typische Metropolitain typografie is ontworpen door de Fransman Georges Auriol

In een andere ruimte wordt een nieuwe stap voorwaarts gemaakt in de geschiedenis van de Parijse metro met de komst van de stijl van Hector Guimard, de meester van de art nouveau. Guimard ontwierp vreemde ijzeren ingangen, met beschuttende glazen luifels die op libellenvleugels leken en groen geverfde gietijzeren staanders met organisch gevormde lampen als bloemknoppen op slanke metalen stengels. De uit steen en smeedijzer opgebouwde zwierige werken waren gedeeltelijk geïnspireerd door de Japanse kunst en door de plantenwereld. Het hekwerk bestond uit vijf verwisselbare ijzeren standaardelementen, die in naturalistische vormen waren gegoten. Zij vormen tevens de omlijsting voor geëmailleerd glas en staal. De ingangen doken in vier jaar tijd overal op in de straten van Parijs en bezorgden Guimard zowat eeuwige roem. Deze metalen constructies waren zo karakteristiek voor de ranke en verfijnde eigenschappen van de art nouveau, dat de stroming algemeen werd aangeduid als de 'metrostijl'.

De stijl van Hector Guimard, de meester van de art nouveau

Vervolgens de kwestie van de vergroting van het netwerk buiten de periphérique. Al in 1928 werd er gepraat over de uitbreiding van de metro naar de buitenwijken maar dat werd pas een feit in 1934, terwijl het ‘Réseau Express Régional (RER) pas een feit werd in 1965. Wat weinigen weten is dat Nicolas Sarkozy op 26 juni 2007 de basis legde voor het grootste infrastructuur project van Europa, de lancering van ‘Grand Paris’.  Het project ‘Grand Paris’ heeft tot doel het stadsgebied van Parijs om te vormen tot een stad van de 21e eeuw en zijn positie onder concurrerende internationale megasteden te bevestigen. Het project heeft ook tot doel het leven van de bewoners te verbeteren en de ongelijkheid tussen de voorsteden weg te werken bij het bouwen van één grote duurzame metropool.

 Grand Paris Express het meest ambitieuze plan sinds Haussmann Parijs in de 19e eeuw veranderde

Sarkozy  gaf tien teams van architecten en stedenbouwkundigen de opdracht om een voorbeeldig ‘Grand Paris’ voor te stellen: een duurzame en gedurfde hoofdstad. Het project werd geprezen als het meest ambitieuze sinds Haussmann Parijs in de 19e eeuw veranderde. De teams kregen de opdracht om zich de Europese metropool in 2030 voor te stellen: een groen stedelijk centrum dat ruimte zou bieden aan groei buiten de 2,4 miljoen inwoners van het intra-muros Parijs en hen een aantrekkelijke stedelijke omgeving te bieden. De doelstellingen van het ‘Grand Paris’ omvatten 9 kernideeën: 

1. Parijs beter uitgerust maken om zijn status als wereldstad te verdedigen via de uitvoering van grote, iconische projecten. 

2. Een grote kennisstad, waarvoor de economische ontwikkeling zich zal richten op de oprichting of versterking van grote centra voor concurrentievermogen 

3. Een totale heroverweging van het wegvervoer en een sterk verbeterd openbaar vervoersaanbod; de ‘Grand Paris Express’ 

4. Het creëren of versterken van stedelijke centra 

5. Betere integratie tussen alle voorsteden 

6. Behoud van de groene gordel 

7. Versterking van de Seine en zijn zijrivieren als verbindingsdraden van de stad 

8. Aangepast bestuur om een meer harmonieuze en samenhangende ontwikkeling mogelijk te maken 

9. Tegen 2050 moet Parijs CO2-neutraal zijn, volledig aangedreven door hernieuwbare energie

Nog tijdens de regeerperiode van Nicolas Sarkozy wordt op 20 mei 2010 de wet goedgekeurd die het project ‘Grand Paris’ mogelijk moet maken. In 2013 bevestigt de nieuwe regering van François Hollande dat het project zal worden voortgezet en keurt de vrijgave van 5,3 miljard aan fondsen goed voor de aanleg van 200 kilometer aan vol automatische metrolijnen. De start van de ‘Grand Paris Express’ is hiermede een feit.

 Met een diameter van ongeveer acht meter heeft de Dorine-tunnelboormachine twee lijnen uitgegraven

Voordat je een beeld krijgt van dit enorme project en hoe de metro van morgen er uit zal zien zie je eerst een model van een tunnelboormachine van de Grand Paris Express. Je nieuwsgierigheid zal al eerder zijn opgewekt door een enorm snijwiel van een tunnelboormachine (TBM), die staat opgesteld voor het Palais de Chaillot. In dit geval heet de TBM die sinds 5 november 2023 op het Trocadéro staat opgesteld ‘Dorine’. In overeenstemming met de traditie draagt een tunnelboormachine altijd een vrouwelijke naam als verwijzing naar Sinte Barbara, beschermheilige van verschillende gevaarlijke beroepen waaronder die van tunnelbouwers en mijnwerkers.

Detail van een van de tunnelboormachines

Met een diameter van ongeveer acht meter heeft de Dorine-tunnelboormachine twee lijnen  uitgegraven. In totaal heeft Dorine bijna drie kilometer tunnel gegraven die de lijnen 16 en 17 verbinden van La Courneuve naar Le Bourget. Het duurde ruim anderhalf jaar om de uitgraving van de bijna drie kilometer ondergrondse gangen te voltooien.  De getoonde maquette van de TBM laat zien dat het zich niet alleen beperkt tot het boren van de tunnels, maar verzorgt ook het afvoeren van de grond, het aanvoeren van de specie en het aanbrengen van de tunnelbekleding. Dorine is vernoemd naar Dorine Bourneton, ’s werelds eerste kunstvlieger met een dwarslaesie. Als enige overlevende van een vliegtuigongeluk op 16-jarige leeftijd werd ze later in 2015 's werelds eerste vrouwelijke piloot met een handicap.

In de laatste zaal krijg je pas echt een idee wat de aanleg van de Grand Paris Express betekent

Eerst een aantal cijfers: 

• 4 Nieuwe metrolijnen (lijn 15, 16, 17 & 18) plus 2 verlengingen van bestaande lijnen (lijn 11 & 14) 

• 200 km Nieuwe spoorlijnen, hierdoor zou de huidige metro (214 km), die voornamelijk de 20 arrondissementen binnen de Parijse ringweg bedient, in omvang bijna verdubbelen 

• 68 Gloednieuwe onderling verbonden stations 

• 15 Jaren van constructie, 2016 tot 2030 

• 2 Miljoen passagiers per dag, tegen 2035 ongeveer 3 miljoen 

• Elke 2 à 3 minuten een trein 

• Volledig automatisch metrosysteem 

• 90% Van de lijnen wordt ondergronds aangelegd 

• Totale kosten worden geraamd op 35,6 miljard euro

 Artist Impression Gare Issy RER - Photo crédits: Société du Grand Paris - Brunet Saunier

Artist impression Ligne 17 Grand Paris Express - Photo crédits: Benthem Crouwel Architecten

Artist Impression Gare Vitry Centre - Photo crédits: Société du Grand Paris King Kong

De 4 nieuwe lijnen omcirkelen de hoofdstad en bieden verbindingen met de 3 luchthavens (Roissy Charles-de-Gaulle, Le Bourget en Orly), zakenwijken en de onderzoeksclusters van Parijs. Het zal 165.000 bedrijven bedienen en dagelijks 2 miljoen pendelaars vervoeren. De nieuwe Grand Paris Express zal reistijden aanzienlijk verkorten. Voorbeeld: het duurt slechts 34 minuten - in plaats van 53 minuten - voor een bedrijfsdirecteur om van de luchthaven Roissy Charles-de-Gaulle naar La Défense te komen. Het duurt slechts 15 minuten in plaats van 1 uur en 6 minuten voor een onderzoeker om van de luchthaven Orly naar de Université Paris-Saclay - Campus Vallée te komen. Pendelaars kunnen zich eenvoudig in île de France van het ene punt naar het andere begeven, zonder via het centrum van Parijs te hoeven reizen. De ‘Régie Autonome des Transports Parisiens’ (RATP), het staatsbedrijf voor openbaar vervoer in Parijs, zal de lijnen exploiteren. Tot slot vertegenwoordigt dit project een goed alternatief voor de auto en is dus een manier om luchtvervuiling en files te verminderen. Naar verwachting zullen 150.000 auto’s van de wegen rondom Parijs verdwijnen.

 Artist impression Gare Pont de Sèvres - Photo crédits: Société du Grand Paris - Agence Duthilleul Arep

Artist impression Gare Saint-Denis Pleyel - Photo crédits: Société du Grand Paris - Kengo Kuma & Associates

Speerpunt van dit project is dat de functie van stations van meet af aan zijn herzien, waardoor plaatsen en ruimtes ontstaan waar mensen meer doen dan alleen doorlopen om in de trein te stappen. Het is de bedoeling dat dit nieuwe model, lokale stations nieuwe functies geeft, die dienen als woon-werkverkeer, winkelen, wonen en werken. Samengevat: de nieuwe generatie stations wordt gastvrij, architectonisch herkenbaar, toegankelijk, veilig, intermodaal, digitaal, levendig ... en natuurlijk praktisch! Met een gemiddelde stations afstand van ongeveer 3 km - vergeleken met minder dan 500 meter voor de stedelijke Parijse metro - en treinen die tot 110 km / u rijden, zullen rijsnelheden tussen 55 en 65 km / u worden bereikt, meer dan twee keer de snelheid van de metrolijnen in de binnenstad van Parijs. De volautomatische treinen met een lengte van 120 meter bestaande uit acht wagons van 15 meter lang, worden geleverd door Alstom. Als alles volgens plan verloopt, wordt lijn 14 vlak voor de start van de Olympische Zomerspelen 2024 in Parijs naar het noorden en zuiden verlengd. Daarna volgt de geleidelijke opening van de andere lijnen tot 2030 of 2031, afhankelijk van vertragingen bij de bouw.

Artist Impression Ligne 18 Gare de Orsay-Gif - Photo crédits: Grand Paris Express - Benthem Crouwel Architecten

Artist Impression Ligne 18 Gare CEA Saint Aubin - Photo crédits: Grand Paris Express - Benthem Crouwel Architecten

Er zijn ook Nederlandse bedrijven bij betrokken zoals Arcadis voor de uitvoering van de oostelijke lijn 15 en BAM als onderdeel van het consortium Avenir. Zij zijn betrokken bij het noordelijke deel van lijn 17. Het Nederlandse architectenbureau Benthem Crouwel Architecten bouwt maar liefst vier stations als onderdeel van lijn 17 en 18, die ook te zien zijn op de nieuwe tentoonstelling.

Sfeer impressies nieuwe signatuur

De metro van Parijs is al jaren een van de iconen van de Lichtstad. Deze uitzonderlijke tentoonstelling in het Cité de l’Architecture et du Patrimone de Paris belooft de bezoekers onder te dompelen in een meeslepende en boeiende ervaring waar je gaat ontdekken hoe de metro de Parijse metropool heeft vormgegeven en gaat vormgeven, door technische innovaties en visionaire projecten. Je zult verbaasd staan hoe dit ambitieuze project de mobiliteit, architectuur en de identiteit van de stad zal transformeren. Het publiek zal de nieuwe stations kunnen ontdekken die gezamenlijk door architecten en kunstenaars zijn gecreëerd. Er worden ook kunstwerken onthuld die zullen verschijnen op de perrons van elk van de 68 stations.

Métro ! Le Grand Paris en Mouvement, nog te zien tot en met zondag 2 juni 2024

Cité de l’Architecture et du Patrimoine, 1 place du Trocadéro et du 11 novembre.

16^e arrondissement, metrostation Trocadéro, lijn 9.

Toegang € 9 - La Cité is elke dag geopend van 11.00 tot 19.00 uur (behalve dinsdag) donderdagavond laat tot 21.00 uur.