Les Cosaques-Zaparogues / De Zaparogues-Kozakken

NEDERLANDSE ONDERAAN

Bien difficile d’écrire mon billet aujourd’hui… L’Ukraine [prononcez U-krène] occupe toutes mes pensées, mais nous sommes abreuvés à chaque instant de tristesse jusqu’à plus-soif, et je suis là pour vous offrir chaque semaine une pointe de légèreté, une pincée d’humour, un zest de beauté. Et je vous offre donc un de mes tableaux préférés – tout à fait, d’ailleurs, dans le sujet, mais qui nous secoue salutairement d’un grand éclat de rire, les deux mains sur la panse et la moustache en bataille. Il s’agit des ‘Cosaques Zaporogues écrivant une lettre au sultan de Turquie’. Le peintre Ilia Répine y a consacré douze ans de sa vie, de 1880 à 1891. De quoi s’agit-il ? Les Cosaques Zaparogues sont un peuple fier et sauvage, vivant depuis le XVIème siècle en Ukraine, sur les rives et les îles du Dniepr. Ce sont de sacrés soldats et de bons vivants. L’écrivain russe Nicolas Gogol nous les a décrits dans son fameux roman Tarass Boulba. Le sultan Ottoman Mehemd IV, maitre du plus grand empire de son époque, envahit vers 1675 les terres Cosaques à la tête d’une armée bien supérieure en nombre. Il écrit aux Zaparogues – chrétiens – en leur ordonnant de se soumettre à sa puissance et de déposer les armes. Ceux-ci n’y pensent pas une minute et lui rédigent une réponse on ne peut plus claire… Le vocabulaire qu’ils emploient ferait rougir de gêne les plus mals embouchés des grognards de Napoléon*. Regardez-moi ces trognes : Ils y prennent plaisir, les bougres.

Appolinaire lui-même, fasciné par le tableau, nous a mis en vers la teneur de leur message au Sultan:

Plus criminel que Barrabbas,

Cornu comme les mauvais anges,

Quel Belzébuth es-tu, là-bas,

Nourri d'immondice et de fange ?

Nous n'irons pas à tes sabbats,

Poisson pourri de Salonique,

Long collier des sommeils affreux

D'yeux arrachés à coup de pique,

Ta mère fit un pet foireux

Et tu naquis de sa colique…

Bourreau de Podolie, amant

Des plaies, des ulcères, des croûtes,

Groin de cochon, cul de jument !

Tes richesses, garde-les toutes

Pour payer tes médicaments !

Il y a dans ce tableau tant de vigueur et de joie face à l’adversité que je ne peux que les souhaiter à ceux qui tentent de résister à ce Sultan aux pire rêves d’Empire.

Pour voir les détails du tableau : https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Ilja_Jefimowits...

Pour lire les lettres originales du Sultan et des Cosaques : https://fr.wikipedia.org/wiki/Les_Cosaques_zaporogues_écrivant_une_...

NL / Ontzettend moeilijk om vandaag mijn post te schrijven... Oekraïne [spreek in het Frans uit als U-krène] is constant in mijn gedachten, maar we worden voortdurend gebombardeerd met droefheid, en ik ben hier om jullie elke week een vleugje lichtheid, een snufje humor, een sprankje schoonheid te brengen. En daarom bied ik hier u een van mijn favoriete schilderijen aan - geheel op zijn plaats overigens, maar wel een schilderij die ons wakker schudt met een geweldige lachuitbarsting, met beide handen op onze buik en de snor paraat voor de strijd. Het gaat over de 'Zaporogues Kozakken die een brief schrijven aan de Sultan van Turkije'. De schilder Ilya Repin wijdde er twaalf jaar van zijn leven aan, van 1880 tot 1891. Waarover gaat het? De Zaparogues-Kozakken zijn een trots en wild volk, dat sinds de 16e eeuw in Oekraïne leeft, op de oevers en eilanden van de Dnjepr. Het zijn geweldige soldaten en leven-genieters. De Russische schrijver Nicolas Gogol beschreef ze in zijn beroemde roman Taras Bulba. De Osmaanse sultan Mehemd IV, meester van het grootste rijk van zijn tijd, viel rond 1675 de Kozakkenlanden binnen aan het hoofd van een veel groter leger. Hij schreef aan de Zaparogues - christenen - en beval hen zich aan zijn macht te onderwerpen en hun wapens neer te leggen. Zij – de Kozakken – hebben geen minuut aan gedacht en hem een antwoord geschreven dat niet duidelijker kon zijn... De woordenschat die zij gebruikten zou zelfs de meest vuilbekkende van Napoleons ‘Grognards’ doen blozen van schaamte. Kijk naar deze troggen: ze hebben er plezier in, die gekkerds.

Appolinaire zelf, gefascineerd door de scene, zette de inhoud van hun boodschap aan de sultan in dichtvorm neer:

Meer crimineel dan Barrabbas,

Gehoornt als de kwade engelen,

Wat een Beëlzebub ben jij daar,

Gevoed met vuiligheid en slijk?

Wij zullen niet naar je sabbatten gaan,

Verrotte vis van Salonika,

Lange ketting van vreselijke sluimering

Van met een spade uitgestoken ogen,

Je moeder liet een slechte scheet

En jij bent geboren uit haar koliek...

Beul van Podolia, minnaar

Van zweren, pus en korsten,

Varken's snuit, merrie's kont!

Jouw rijkdommen, bewaar ze allemaal

Om je medicijnen te betalen!

Er is in dit schilderij zoveel kracht en vreugde in het aangezicht van tegenspoed, dat ik ze alleen maar kan toewensen aan hen die zich proberen te verzetten tegen deze Sultan en zijn verschikkelijke dromen van oude Keizerrijkken.

Om de details van het schilderij te zien: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Ilja_Jefimowits...

Om de originele brieven van de Sultan en de Kozakken te lezen: https://fr.wikipedia.org/wiki/Les_Cosaques_zaporogues_écrivant_une_lettre_au_sultan_de_Turquie