Le Train Fantôme (de Spooktrein). 7. De concentratiekampen (slot)

Zie ook:
Le Train Fantôme (de Spooktrein). Inleiding
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 1. Le Vernet-Toulouse
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 2. Bordeaux-Angoulême-Bordeaux
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 3. Remoulins
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 4. Roquemaure-Sorgues
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 5. Pierrelatte-Lyon
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 6. Lyon-Dachau

De verschrikkingen van het leven van de geïnterneerden in de concentratiekampen is voor mensen die ze niet zelf hebben meegemaakt niet voor te stellen. Alle kampen waren tegen het einde van de oorlog overvol. De gevangenen moesten met z'n drieën of vieren in één bed slapen. Ook was er vrijwel geen eten meer. Een overlevende vertelde na de oorlog hoe hij uitgehongerde medegevangenen heeft zien eten van de lichamen van anderen die net waren gestorven.

Met de almaar toenemende overbevolking wisten de kampbewakers wel raad. Zo werden er medische experimenten op de gevangenen uitgevoerd, waarbij ze onder meer werden besmet met cholera of vlektyfus. De meesten overleden aan deze ziektes. Andere regelmatig toegepaste methodes om het aantal kampbewoners terug te brengen waren pure uitingen van sadisme. Gevangenen werden bijvoorbeeld tijdens de dagelijkse, urenlang durende appèls voor de ogen van hun lotgenoten doodgeslagen of doodgeschoten, omdat ze hadden bewogen. Of ze werden opgehangen. Anderen moesten koud douchen of werden met koud water bespoten en daarna gedwongen om naakt urenlang buiten in de vrieskou te staan, hetgeen vrijwel altijd de dood ten gevolge had.

Andere methodes waren: een gevangene verdrinken in een met water gevulde ton of gevangenen het kamp uitjagen om ze vervolgens als "vluchtelingen" neer te schieten. Ook werden mensen tegen de onder hoogspanning staande omheining van het kamp gegooid, waardoor ze werden geëlectrocuteerd. Daarnaast werden vaak zware lijfstraffen toegepast. Folteringen waren aan de orde van de dag. Uitputting van de verzwakte geïnterneerden was ook een methode. Urenlang moesten deze mensen "oefeningen doen" op de appèlplaats, bijvoorbeeld haasje-over springen. Sommige gevangenen konden de vreselijke omstandigheden niet aan. Ze benamen zich van het leven door zichzelf tegen de kampomheining te werpen.

Een van de lijfstraffen

"Oefeningen"

De geïnterneerden in de concentratiekampen werden niet allemaal gelijk behandeld. Er werd onderscheid gemaakt naar nationaliteit en ook naar de kleur van de driehoek die gevangenen bij hun registratie opgespeld kregen: politieke gevangenen (rood), homoseksuelen (roze), spaanse republikeinen (blauw), Jehova's getuigen (paars), Joden (geel), asocialen (zwart), criminelen (groen). Sommige gevangenen werden belast met het toezicht op hun medegevangenen, de zogenaamde kapo's. Meestal werden deze mensen gekozen uit de criminelen of de asocialen. Zij kregen een voorkeursbehandeling. Ze werden gehuisvest in aparte barakken en kregen alcohol, extra eten en betere kleding. In Mauthausen kregen de kapo's als beloning zelfs een eigen bordeel. Ze traden net zo gewelddadig op tegen hun medegevangenen als hun duitse meesters.

In alle kampen vonden verschrikkelijke wreedheden plaats, maar een van de ergste waren de werkkampen in Mauthausen (Oostenrijk), waar een deel van de reizigers van de Spooktrein terechtkwam. Gevangenen moesten er wapens maken, maar degenen die een "misdrijf" hadden begaan (bijvoorbeeld het niet groeten van een duitse soldaat) moesten in de steengroeven werken. Berucht is de 186 treden tellende "trap des doods", waarlangs ze met hun uitgemergelde lichamen zware blokken graniet van zo'n 50 kilo op hun schouders omhoog moesten sjouwen. Soms sloegen gevangenen van uitputting achterover, in hun val degenen die achter hen liepen meeslepend. Wanneer iemand stilstond omdat hij niet meer verder kon, werd hem door een duitse soldaat gevraagd of hij even wilde gaan zitten. Zodra de gevangene hieraan gehoor gaf, werd hij doodgeschoten.

In Duitsland staan nog steeds officiële gebouwen die zijn opgetrokken uit granieten blokken die door de kampbewoners van Mauthausen via de "trap des doods" omhoog zijn gesjouwd.

De 186 treden tellende trap des doods

De zogenaamde "Fallschirmspringerwand" (parachutistenmuur), zoals de nazi's een van de tientallen meters hoge, steile rotswanden die het kamp omgaven spottend noemden, vormde voor hen een ander middel om hun sadisme uit te leven. De gevangenen werden van bovenaf door SS-ers en kapo's de diepte in gegooid. Ook werden soms gevangenen langs de rand boven de afgrond opgesteld. Een tweede rij gevangenen moest erachter gaan staan. Zij kregen de keuze: óf de kogel óf degene die vóór hen stond in de afgrond duwen.

Kamp Mauthausen,
op de achtergrond de "parachutistenmuur"

Mauthausen was geen vernietigingskamp, maar in de kelder bevond zich wel een gaskamer. Deze werd gebruikt om gaskamers voor andere kampen "te testen". Ook daar hebben veel gevangenen het leven gelaten. In dezelfde ruimte stond het zogenaamde "Krematorium": enkele verbrandingsovens waarin vermoorde gevangenen werden verbrand, nadat een kamparts op een ernaast staande "operatietafel" de aanwezige gouden tanden en kiezen had verwijderd.

Van de 200.000 mensen die in Mauthausen werden geïnterneerd is de helft er om het leven gekomen. Daarvan konden slechts 40.000 personen worden geïdentificeerd.

Tegen het einde van de oorlog probeerden de Nazi's de bewijzen voor hun gruwelijke misdaden uit te wissen door de administratie van de kampen te vernietigen. Ook de gaskamer in Mauthausen moest door gevangenen worden afgebroken. Deze mensen wisten maar al te goed welk lot hun na het klaren van dit karwei te wachten stond. Een van hen wist foto's te maken. De negatieven speelde hij door aan een medegevangene, die ze na de oorlog aan de geallieerden overhandigde. Ook andere gevangenen, die op de administraties van de verschillende kampen werkten, wisten papieren (bijvoorbeeld lijsten met geregistreerden) achter te houden.

"Crematie"

Toen de oorlog ten einde liep werden veel kampen door de Duitsers "geëvacueerd", zoals zij het noemden. De geïnterneerden werden op mars gestuurd, onder bewaking van zwaarbewapende soldaten. Tijdens deze kilometers lange, zinloze "dodenmarsen" kwamen veel gevangenen alsnog om het leven door honger en gebrek of door volledige uitputting. Wie viel kreeg de kogel of werd doodgeslagen. De wegen die deze ongelukkigen hadden gevolgd waren bezaaid met lijken. Helemaal aan het einde van de oorlog voerden de marsen naar de Oostzee. Daar aangekomen werden de gevangenen de zee ingejaagd en doodgeschoten.

De zieken en invaliden lieten de Duitsers in de kampen achter. Na de oorlog troffen de geallieerden in alle kampen overlevenden aan die gemiddeld tussen 30 en 40 kilo wogen. Ook vonden de geallieerde soldaten overal hoog opgestapelde lijken van gevangenen die de Duitsers voor hun overhaaste evacuatie niet meer hadden kunnen verbranden.

Veel bevrijde gevangenen overleden na de oorlog alsnog aan de doorstane ontberingen.

 
Gevangenen Mauthausen bij hun bevrijding

Kamp Dachau

Nawoord

Hoe mensen na de twee maanden durende tocht met de Spooktrein ook nog de hel van de concentratiekampen hebben kunnen overleven valt alleen te verklaren uit het ongelooflijke aanpassingsvermogen van de mens, zoals een van de Spooktreinreizigers, Francesco Fausto Nitti, overpeinst. Hij schreef in 1945 een verslag van de treinreis, getiteld "Chevaux 8–Hommes 70". Hoofdstuk 4 begint met deze regels:

Quand je repense à cette aventure qui a été tragique pour tant de chers camarades, ce qui me frappe le plus est le fait que les hommes sont doués d'une possibilité d'adaptation inimaginable. Prenez dix hommes, enfermez-les dans une cellule, avec très peu de nourriture et d'eau, ils souffriront terriblement, c'est certain; mais peu à peu ils prendront leurs petites habitudes, ils ressentiront moins, chaque jour, la lancinante angoisse des premiers moments.

Nitti wist als een van de laatsten bij Merrey (Haute Marne) uit de trein te ontsnappen.

Over de ervaringen van de vrouwen gedurende de treinreis is niet veel bekend. Geen van hen ontsnapte uit de trein. Een van de mannelijke gedeporteerden herinnert zich met bewondering de houding van zijn vrouwelijke lotgenoten tijdens de reis:

Le wagon de femmes était juste devant nous. Les femmes sont formidables parce que ça a été la première manifestation de solidarité, car il y en a eu d'autres dans les camps, il a fallu être solidaires pour s'en sortir. Il y a une femme qui nous a dit: s'il y a un malade chez vous, dites-le aux autres, et nous on vous passera un peu de sucre car il nous en reste. Elles souffraient comme nous mais, en plus, elles pensaient à nous aider.

Vrouwen aan het werk in Ravensbrück

Een collectief van franse vrouwen die Ravensbrück hebben overleefd heeft na de oorlog het boek "Ravensbrück-150000 Femmes en enfer" geschreven. In dit boek een gedicht van France Audoul, waarmee ik deze geschiedenis over de twee maanden durende martelgang van de Spooktreinreizigers besluit:

Le monstrueux voyage

Les questions, les coups, les tortures,
Les sombres murs des prisons,
Et puis les lugubres fourgons
Dans la fournaise ou la froidure!

Près de cent femmes entassées,
Sans air, sans vivres que du pain,
Se débattant, criant en vain,
En soutenant leurs trépassées!

A travers les plaines hostiles,
Dans le jour, ou l'obscurité
Le train roule, ou va s'abriter
En contournant de loin les villes.

Voilà le gibier de potence!
Des femmes au masque flétri
S'accrochant de leurs doigts meurtris
Au drapeau sanglant de la France!

Emportez-les ces cœurs fidèles.
Vous aurez leur chair et leur peau,
Mais il survivra, le flambeau,
Car l'Espoir, lui est éternel.

Car l'Espoir, lui est éternel

Bronnen: Gedenkboek "Le Train Fantôme, juillet-août 1944"; L'Odyssée des 800 Déportés du Train Fantôme*; "Chevaux 8–Hommes 70" van Francesco F. Nitti; Musée de la Résistance en Ligne; TracesofWar.nl; Wikipedia; Wikipédia; Les Marches de la Mort

* Klik op de nummers op de kaart voor verslagen van de gebeurtenissen in de plaatsen waar de trein onderweg stopte of waar de gevangenen moesten overstappen in een volgende trein