Le Train Fantôme (de Spooktrein). 6. Lyon-Dachau

Zie ook:
Le Train Fantôme (de Spooktrein). Inleiding
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 1. Le Vernet-Toulouse
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 2. Bordeaux-Angoulême-Bordeaux
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 3. Remoulins
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 4. Roquemaure-Sorgues
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 5. Pierrelatte-Lyon

De rest van de reis is een ware nachtmerrie. De trein doet er vijf eindeloze dagen over om van Lyon naar Saarbrücken te rijden. Het gebrek aan water en hygiëne en de opeengepakte lijven worden ondraaglijk. In de wagens hangt een doordringende urinestank. De hitte is verstikkend. De gevangenen die nog bij bewustzijn zijn snakken naar adem. Op enkele stations onderweg mag het Rode Kruis hun wat eten en drinken brengen, maar dit is nauwelijks voldoende om hen in leven te houden.

Uiterst langzaam, soms gedwongen om terug te keren en een omweg te maken, vordert de trein door de oorverdovende gevechten rondom naar het noorden, via halfvernielde spoorwegen en spoorbruggen. Onder toezicht van de Duitsers moeten gedurende de reis ploegen spoorwegpersoneel zo goed en zo kwaad als het gaat de rails repareren. Bij ieder oponthoud blijft de trein urenlang stilstaan.

Opblazen van de rails door maquisards

Resultaat

Opgeslotenen die daartoe nog in staat zijn maken van de hindernissen gebruik om te ontvluchten, maar de meesten zijn zo verzwakt dat ze dat niet meer kunnen. Van Lyon rijdt de trein via Villefranche naar Mâcon en vervolgens verder naar Châlon-sur-Saône, waar het station gebombardeerd blijkt. Toch weet de trein te passeren. Na enkele dagen gaan in Beaune eindelijk de deuren van de beestenwagens open en mag het Rode Kruis de gevangenen, die 36 uur lang niets hebben gegeten en gedronken, weer wat voedsel en water brengen.

Wanneer het transport op het station van Dijon arriveert blijkt daar een verschrikkelijke chaos te heersen. Terwijl cheminots de gevangenen toeroepen dat Parijs is bevrijd en dat de oorlog ten einde is, proberen radeloze duitse soldaten die in de streek zijn gelegerd een plaats in de reizigerswagons te bemachtigen om aan de wraak van het franse verzet en de geallieerden te ontkomen. Maar ook de reizigerswagons zijn inmiddels overvol door duitse soldaten en franse collaborateurs die onderweg al zijn ingestapt, op de vlucht naar Duitsland. De bevelhebber van de duitse escorte weigert nieuwe passagiers op te nemen. De vluchtelingen stellen in hun wanhoop voor om de gevangenen vrij te laten, zodat zij in de beestenwagens naar Duitsland kunnen reizen. Ook dit voorstel wordt door de duitse bevelhebber afgewezen.

Station Dijon

De trein vertrekt richting Nancy. Door de hevige bombardementen van de geallieerden en door de vernielingen van het spoor door de maquis kan de trein vaak slechts stapvoets rijden. In de buurt van Merrey is de spoorbrug over de Maas door maquisards zwaar beschadigd. Hij wordt min of meer gerepareerd en een dag later kan de trein uiterst langzaam de rivier oversteken. Opnieuw zien enkele gedeporteerden hun kans schoon om te ontsnappen. Ook zij worden opgevangen door de plaatselijke bevolking en sluiten zich aan bij het verzet.

Na Neufchâteau is het spoor nog redelijk intact, zodat de trein sneller kan rijden. Op het laatste traject vinden daardoor geen ontsnappingen meer plaats. Op 26 augustus komt de trein via Nancy aan in Metz. Na de annexatie door Hitler is deze stad sinds 1940 duits grondgebied. Verder gaat het, naar Saarbrücken. Wanneer ze daar op het station aankomen, vervliegt voor de gevangenen alle hoop. Ze zijn in Duitsland. Er is geen weg meer terug. Een vrouwelijke gevangene vertelt:

Le train roule plus vite, il ne s'arrête plus. Tout à coup, il ralentit, stoppe et, par les lucarnes, nous lisons "Sarrebruck". C'est la fin de nos espoirs: nous sommes en Allemagne! Adieu la France! Dans cette ville, nous laissons des prisonniers dont 14 de la Kriegsmarine allemande condamnés comme insoumis, et une femme de La Rochelle: Renée Chassaing, qui devait être décapitée à la prison de Sarrebruck pour avoir dérobé des plans militaires. En fait elle a été déportée à Ravensbrück et je l'ai retrouvée lors de mon pélerinage.

Op 28 augustus komt de trein 's avonds laat in Dachau aan. Het is al donker, maar het station is helverlicht met felle schijnwerpers. Zwaarbewapende SS-ers en Feldgendarmes met grommende duitse herdershonden wachten de uitgeputte gevangenen op. De Duitsers schreeuwen hun duitse bevelen en openen ruw de deuren van de beestenwagens. De doden en de stervenden worden op het perron gelegd. De anderen moeten te voet vele kilometers naar het concentratiekamp lopen, voortgedreven door de duitse soldaten met hun gummiknuppels en hun honden. Een van de overlevenden herinnert zich:

Arrêt du train. Projecteurs éclairant la scène. Hurlements fusant de toute part et évidemment en Allemand. Portes rapidement et brutalement ouvertes. Évacuation des wagons. Réception par une horde de S.S. et de Feldgendarmes déchaînés, certains d'entre eux ayant en laisse un de ces chiens que nous allions apprendre à connaître. Matraques vigoureusement active. Voilà l'accueil qui nous est fait.

Aankomst in Dachau

Wanneer ze de poort met "Arbeit macht frei" zijn gepasseerd worden ze in een hoek van de appèlplaats opgesteld. Daar staan ze de hele nacht te wachten op de registratie. De volgende morgen zien ze met afgrijzen wat er van hen zal worden: de kampbewoners komen naar buiten om na het dagelijkse ochtendappèl naar hun "Arbeit" te gaan. Vel over been, voorovergebogen en gehuld in gestreepte lompen slepen ze zich voort op houten slippers die ze bij iedere stap dreigen te verliezen.

Na de registratie blijken er van de 700 gevangenen in de trein nog 543 over, waarvan 63 vrouwen. De overigen zijn tijdens het transport overleden, zwaargewond achtergelaten of ontkomen. Nadat ze zijn geregistreerd worden de gevangenen ondergebracht in een aparte barak, afgescheiden van het kamp. Maar eerst controleert een tandarts hun gebitten. Niet omdat de Duitsers bezorgd zijn over de gezondheid van hun gevangenen, maar vanwege de mogelijke aanwezigheid van gouden tanden en kiezen, die na hun dood zullen worden uitgetrokken. Uit het verslag van een gevangene:

Ils nous ont sortis du train et nous sommes restés sur la place d'appel toute la nuit. Le lendemain, avant d'aller en quarantaine, nous sommes passés par un dentiste en blouse blanche. Devant les copains, j'ai voulu faire de l'humour et j'ai dit: là j'ai une dent qui me fait mal. Ça a été mon premier coup de matraque que j'ai pris en me disant: ça y est, t'es guéri. Ce n'était pas pour nous soigner, ils regardaient les dents en or, pour les arracher à notre mort.

 Na drie dagen moeten de vrouwen opnieuw naar het station lopen, vanwaar ze per trein naar het vrouwenkamp Ravensbrück in Noord-Duitsland worden vervoerd. Ook voor mannen die lichamelijk nog niet geheel aan het einde van hun krachten zijn zit de reis er nog niet op. Zij worden na 12 dagen per trein vervoerd naar het werkkamp Mauthausen in Oostenrijk, waar zij tewerk worden gesteld in de steengroeven. De overige gevangenen blijven in Dachau.

Hoewel Dachau, Ravensbrück en Mauthausen geen vernietigingskampen waren en geen gaskamers kenden, hebben veel geïnterneerden uit de Train Fantôme de verschrikkelijke omstandigheden in de concentratiekampen en het sadistische regime dat de Duitsers er voerden niet overleefd. Van de 543 in Dachau geregistreerden zijn slechts 310 mensen teruggekomen. Van de vrouwen in de Spooktrein die naar Ravensbrück werden vervoerd heeft de helft dit kamp niet overleefd.

Volgende week: Le Train Fantôme (de Spooktrein). 7. De concentratiekampen (slot)

Tekening door een overlevende van de aankomst in Dachau