Le Train Fantôme (de Spooktrein). 5. Pierrelatte-Lyon

Zie ook:
Le Train Fantôme (de Spooktrein). Inleiding
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 1. Le Vernet-Toulouse
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 2. Bordeaux-Angoulême-Bordeaux
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 3. Remoulins
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 4. Roquemaure-Sorgues

Op 19 augustus arriveert het onmenselijke transport op het station van Pierrelatte. Daar wordt de trein voor de tweede keer tijdens de reis zwaar onder mitrailleurvuur genomen door geallieerde vliegtuigen die de trein aanzien voor een duits wapenkonvooi. De Duitsers vluchten de omliggende velden in, de opgeslotenen in de trein aan hun lot overlatend. Van de bijna naakte gevangenen, aan het einde van hun krachten, kunnen velen zich niet meer oprichten. Sommigen zijn buiten bewustzijn. Hun lichamen, die al de kleur vertonen van doden, liggen door en over elkaar heen. Toch weten enkelen een soort vlag te maken van blauwe, witte en rode kledingstukken, waarmee ze door de luchtgaten wapperen. Een van de gevangenen wordt gek van angst. Hij weet de deur open te breken en uit de trein te springen. Daardoor worden vier anderen dodelijk getroffen door mitrailleurvuur. De vliegtuigen verdwijnen maar onder de gedeporteerden in de beestenwagens zijn vijf doden en vijf zwaargewonden te betreuren.

Dans le wagon
(tekening van een ex-gedeporteerde)

Dokter Gustave Jaume in Pierrelatte wordt gewaarschuwd. Hij en zijn vrouw spoeden zich naar het station. Daar maken ze kennis met de spaanse arts die zich onder de gevangenen bevindt. Ze bieden aan om hem te helpen ontvluchten. Hij weigert. Hij wil zijn medegevangenen niet in de steek laten. De twee artsen kunnen niets doen voor de zwaargewonden. De Duitsers weigeren hen af te staan en laden hen samen met de doden weer in de beestenwagens. Kort daarna overlijden enkele zwaargewonden alsnog in de trein.

De schade, vooral aan de locomotief, is enorm. De Duitsers zijn gedwongen een motorwagen achter de trein te koppelen, die hem verder noordwaarts duwt. Wanneer de trein weer is vertrokken ontdekken de dokter Jaume en zijn vrouw onder een boom een zwaargewonde en bewusteloze gevangene, die in de haast door de Duitsers is vergeten. Zij ontfermen zich over hem, hetgeen zijn redding betekent.

Uit het dagboek van doktersvrouw Hélène Jaume in Pierrelatte:

"Vite, le docteur, des blessés au train, en gare". C'est alors l'effroyable vision… Des corps presque nus, étendus sur le sol; huit ou dix environ, sortis par les Allemands du wagon à bestiaux. Ces hommes, tous jeunes dont le regard vers nous suppliaient du secours. Sans regarder mon mari, je compris que lui, médecin, devant ce drame horrible ne pouvait rien pour eux. Seuls nos yeux affectueux pouvaient leur dire "espoir" sans trop y croire. Le wagon d'où ils sortaient était sale, leurs excréments étaient leurs sacs de couchage. J'ai essuyé avec des linges leurs visages dont la sueur et la puanteur s'échappaient. Deux heures ainsi… Les sentinelles Allemandes s'éloignaient à plat ventre dans le pré. Elles avaient peur. C'est alors qu'un homme debout, près de nous, habillé, non blessé s'approche de mon mari: "Vous êtes médecin?" "Oui." "Moi aussi, je suis médecin à Barcelone." Mon mari lui demande de le suivre. Nous aurions pu le sauver mais il a préféré rester avec ses compagnons de route (Dr Vincent Parra). Nous nous retrouvons près des blessés quand un officier Allemand ne voulant pas nous les remettre, les repris dans le wagon qui fut verrouillé à nouveau. Mon mari dit alors: "Ils n'arriveront jamais vivants à Montélimar". Cependant, le train s'ébranla doucement. C'est alors que sous un arbre, on aperçoit un corps étendu sur l'herbe. Un blessé oublié par les Allemands. Après les soins reprenant connaissance, il pu prononcer son nom avec lenteur: Raphaël Jimena. Il était sauvé.

De luchtaanval op het station van Pierrelatte
(aquarel van Manuel Peralès)

De doden zullen worden begraven in Montélimar. De plaatselijke verantwoordelijke van het Rode Kruis in die stad was al door dokter Jaume telefonisch van de gebeurtenissen in Pierrelatte op de hoogte gesteld. Als de trein het station van Montélimar binnenrijdt staat zij klaar met een reddingsploeg. Ze eist van de Duitsers dat ze eerst de vijf zwaargewonden uit de trein mag halen, voordat de doden door haar worden geborgen. Ze dreigt zelfs om voor de trein te gaan liggen als de Duitsers dit weigeren. Uiteindelijk krijgt ze haar zin. De gewonden worden door de reddingsploeg naar haar huis en naar het ziekenhuis van Montélimar gebracht. Hun zullen de rest van de treinreis en de verschrikkingen van de concentratiekampen bespaard blijven. Uit de Dauphiné Libéré van 30 december 1985:

-Je veux bien prendre les morts, mais je veux aussi les blessés
-Non! Les morts seulement et c'est un ordre!
-Alors je refuse.
Il s'en suivit un long silence lourd de menaces, mais Madame Vallette-Viallard tint bon.
Finalement, pressés, énervés, les Allemands, après s'être concertés, cédèrent. Le chef de la gestapo de Montélimar, Richter, ajouta cependant, par conviction et pour sauver la face "vous êtes responsable. Quand ils seront guéris, je viendrai les reprendre".

De Duitsers worden steeds nerveuzer. Ze zijn bang dat de trein zal worden aangevallen door plaatselijke verzetsgroepen. De volgende dag (20 augustus) vertrekt de trein in alle vroegte uit Montélimar. De leider van een van de maquis van de Drôme is gewaarschuwd. Hij besluit een poging te ondernemen om de gevangenen te bevrijden. Met vier groepen van twaalf man valt hij de duitse escorte aan. Deze bestaat echter uit veel te veel manschappen. Na enkele schermutselingen, waarbij aan de zijde van de maquis verschillende doden vallen, ziet hij zich genoodzaakt de terugtocht te blazen.

De trein rijdt verder noordwaarts, terwijl rondom hevige gevechten plaatsvinden tussen Duitsers en geallieerden. Acht dagen later (op 28 augustus) wordt Montélimar bevrijd.

Gedenkbord Montélimar

In Livron-Loriol kan de trein niet verder, doordat de brug over de Drôme door de geallieerden is gebombardeerd. De gedeporteerden worden uit de trein gehaald. Op een doorwaadbare plaats moeten ze te voet de rivier oversteken. Daar wacht een nieuwe trein, gelijk aan de vorige, maar met minder beestenwagens. Dat betekent nóg minder plaats in de rijdende gevangenis. Gebruikmakend van de verwarring en de paniek bij de Duitsers weten opnieuw enkelen te ontsnappen.

's Avonds komt de trein aan in Valence, waar het Rode Kruis de gevangenen van eten en drinken mag voorzien. In het kantoor van de stationschef naast het station toont diens vrouw een bord voor het raam met de tekst: "Paris est encerclé, ayez du courage" ("Parijs is omsingeld. Houd moed"). Ook hier vinden enkele ontsnappingen plaats, maar een van de ontsnapten, die zich in een toilet had opgesloten wordt ontdekt, zwaar mishandeld en door de Duitsers bewusteloos weer in een wagen geladen. De volgende morgen, als de trein op het punt staat te vertrekken, proberen enkele cheminots de gevangenen door de luchtgaten water en sigaretten te geven. Ze worden echter hardhandig door de Duitsers verwijderd. Plotseling klinkt luchtalarm. De trein wordt snel een tunnel naast het station ingeloodst.

Station Valence met in de verte de tunnel

's Middags wordt de reis vervolgd, maar enkele kilometers verderop blijkt de route alweer versperd: de spoorbrug over de Isère is volledig weggebombardeerd. Opnieuw weten de Duitsers aan de andere kant van de rivier een trein te regelen en de gevangenen moeten ook deze rivier te voet oversteken om voor de zoveelste keer in beestenwagens te worden opgesloten. 's Avonds vertrekt de rijdende gevangenis, dwars door zware gevechten en luchtaanvallen.

Overal klinken explosies en mitrailleurvuur. Ook de trein wordt aangevallen, maar de Duitsers beantwoorden het vuur. Geallieerden en maquis durven niet veel te ondernemen tegen de duitse escorte van de trein, omdat ze bang zijn dat de Duitsers de gedeporteerden zullen executeren. De gevangenen zijn aldus gijzelaars geworden en vormen een vrijgeleide voor de Duitsers naar hun vaderland. In de nacht van 21 op 22 augustus komt de trein aan in Lyon, vanwaar hij de volgende morgen vertrekt richting Saarbrücken.

Volgende week: Le Train Fantôme (de Spooktrein). 6. Lyon-Dachau

Gedenkbord luchtaanval op het station van Pierrelatte