Le Train Fantôme (de Spooktrein). 4. Roquemaure-Sorgues

Zie ook:
Le Train Fantôme (de Spooktrein). Inleiding
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 1. Le Vernet-Toulouse
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 2. Bordeaux-Angoulême-Bordeaux
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 3. Remoulins

In Roquemaure begint voor de gevangenen een van de zwaarste beproevingen van de reis. Zo dicht mogelijk bij de enige nog bruikbare brug over de Rhône wordt de trein stilgezet. De mensen worden uit de trein gehaald. Invaliden en anderen die niet meer kunnen lopen worden in een vrachtwagen geladen. Door de wijnvelden lopen de gevangenen naar een brug over een kanaal, waarna ze meer dood dan levend door honger, dorst en ontberingen, de brug over de Rhône oversteken. Aan de andere kant van de brug staat de hun een voettocht van 17 kilometer in de felle zon te wachten naar het station van Sorgues, ten noorden van Avignon. Sommigen zakken in elkaar als gevolg van totale uitputting of een zonnesteek. Ze worden in de vrachtwagen geladen die het sluitstuk van de stoet vormt. De anderen lopen zo goed en zo kwaad als het gaat verder, voortdurend opgejaagd en met geweerkolven geslagen door de Duitsers die doodsbang zijn voor de geallieerden en de maquis en haast hebben. Enkele gevangenen moeten ook nog een stationskar met de bagage van de duitse soldaten trekken. De dag na de oversteek wordt de brug op 19 augustus door de geallieerden gebombardeerd en totaal verwoest.

De bruggen over het kanaal (voorgrond) en over de Rhône

Brug over de Rhône op de dag na de overtocht door de gevangenen

Geallieerde vliegtuigen vliegen laag over. Ze werpen pamfletten uit waarin in het Duits de Wehrmachtsoldaten worden opgeroepen zich over te geven. Uiteraard vergeefs. Door de wijngaarden komt de stoet aan in Châteauneuf-du-Pape. De inwoners worden hun huizen ingejaagd. Maar de escorte kan niet voorkomen dat de lange kolonne in koor La Marseillaise laat weerklinken in de verlaten straten. De Duitsers hebben zoveel haast dat het de gevangenen niet wordt toegestaan om te drinken uit de fontein waar ze vlak langs lopen. Een inwoner van Châteauneuf-du-Pape herinnert zich:

A Chateauneuf dans le centre du village, il y a une grande fontaine, sous un platane immense......Ce 18 août comme tous les autres jours, nous étions réunis autour ....... A un moment donné, nous avons entendu un bruit sourd et lointain, comme des murmures, tout le monde s'est tût, surpris de ce bruit. Des gosses sont arrivés subitement en courant, en criant "les Allemands arrivent, ils ont des prisonniers avec eux". Tous, silencieux et figés, nous avons attendus....... Ils étaient dans un état de fatigue indescriptible. Traînaient les pieds, portant des valises et paquets, mais ce qui surprenait tout le monde "ils chantaient". De tout ce que j'ai vu pendant la guerre ce souvenir est celui qui m'a le plus touché.

Een van de ex-gedeporteerden vertelt hoe hij zich niet meer kan inhouden als hij langs de weg een goot ziet die vol staat met smerig afvalwater. Hij duikt erin en drinkt zoveel als hij kan totdat een duitse soldaat hem met een flinke schop tot de orde roept:

A vrai dire, personne n'a faim, ayant bien trop soif! Et pour ma part, je n'y tiens plus. Justement, à la sortie de la ville, je me trouve près d'un caniveau défoncé rempli d'une eau d'égout visqueuse, aux reflets multicolores. D'un coup, je me laisse tomber dans cette eau, la bouche grande ouverte et, avant qu'un violent coup de botte dans les côtes ne me rappelle à l'ordre, je bois avidement autant qu'il m'est possible d'en ingurgiter. L'Allemand brandit sa mitraillette, l'air menaçant, et me fait rapidement réintégrer le rang.

Aan het einde van de middag arriveert de trieste optocht in Sorgues. De Duitsers jagen ook hier de bewoners hun huizen in. Ze moeten hun luiken sluiten. Door de kieren van de luiken zien ze ongelovig en met afschuw de uitgemergelde en in lompen gehulde gevangenen aan zich voorbijtrekken, met geweerkolven geslagen en opgejaagd door de duitse soldaten. Uit het ooggetuigeverslag van een inwoner van Sorgues:

Tout d'un coup, j'entendis un bruit qui allait grandissant, sorte de piétinement d'où émergeaient des cris, sur le moment cela me fit penser aux bruits que faisaient les troupeaux de moutons en transhumance....... Je me rapprochais de la grille et fus frappé de stupeur: arrivait de la direction d'Orange, une longue colonne de gens. Elle était encadrée de chaque côté, par une double file de soldats Allemands bordant la route. En tête marchaient des femmes, trébuchant, en haillons, portant de pauvres bagages, gémissantes, quelques cris stridents partaient de leur groupe. Elles tendaient leurs mains vers les habitants qu'elles apercevaient en réclamant à boire. Puis venaient les hommes en bien plus grand nombre, dans le même état visiblement tous exténués! Certains étaient en uniforme de Gendarme, de Facteur, de Curés en soutane. Bref, une humanité hétéroclite dont le point commun était une extrême souffrance! Leurs geôliers, Feldgendarmes et SS, tout en jetant des regards soupçonneux et furibards vers les maisons, poussaient ce qu'ils considéraient manifestement comme du bétail humain, sans ménagement, n'hésitant pas à bousculer violemment ceux qui n'avançaient pas assez vite à leur goût!

Op het station van Sorgues staat een nieuwe trein klaar. Wat de Duitsers niet weten is dat de cheminots een defecte stoomlocomotief hebben geleverd, waarvan het reservoir nauwelijks nog water bevat, doordat er een lekkende kraan op is gezet. Daardoor moet de trein onderweg regelmatig stoppen en worden enkele gevangenen gedwongen om water uit de Rhône te halen. De cheminots hopen hiermee te bereiken dat de trein zoveel mogelijk vertraging oploopt, zodat de gedeporteerden kunnen worden bevrijd alvorens het transport Duitsland bereikt.

Voordat de gedeporteerden op het station van Sorgues in de trein worden geladen mogen ze zich even opfrissen bij de fontein naast het station. Op slechts 100 kilometer ten zuiden van Sorgues bevrijden de geallieerden ondertussen Marseille. Voor de gevangenen is het te laat. Hoewel de duitse officieren allang weten dat de oorlog voor hen is verloren zetten ze hun barbaarse transport voort.

De inwoners van Sorgues komen met levensmiddelen en fruit naar het station. Spoorwegpersoneel overhandigt het voedsel aan de gevangenen. In het gedrang weten verschillende gevangenen te ontkomen, geholpen door de cheminots, die hun SNCF-petten opzetten. De ontsnapten worden ondergebracht bij gezinnen in Sorgues om op verhaal te komen en aan te sterken. Vervolgens sluiten ze zich aan bij de lokale maquis.

De overige gevangenen worden weer in de trein geladen. De souschef van het station laat een vals alarmsignaal klinken, opdat de Duitsers in paniek raken en in de haast hun gevangenen niet kunnen tellen. Daardoor merken zij niets van de ontsnappingen. In de trein vinden de gedeporteerden allerlei gereedschap dat de cheminots voor hen hebben achtergelaten om ontsnapping uit de trein mogelijk te maken.

Volgende week: Le Train Fantôme (de Spooktrein). 5. Pierrelatte-Lyon

Monument Spooktrein in Sorgues
waar ieder jaar op 18 augustus een herdenking plaatsvindt