Le Train Fantôme (de Spooktrein). 3. Remoulins

Zie ook:
Le Train Fantôme (de Spooktrein). Inleiding
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 1. Le Vernet-Toulouse
Le Train Fantôme (de Spooktrein). 2. Bordeaux-Angoulême-Bordeaux

Op de eerste dag (10 augustus) weten tussen Bordeaux en de Rhône uit één wagen 15 gevangenen te ontsnappen door met het gereedschap dat ze op het station in Bordeaux hebben gekregen een zijwand van hun rijdende gevangenis te slopen. De trein staat stil, er wordt geschoten, maar alle ontsnapten overleven hun vlucht. De ontsnappingen veroorzaken onder de achtergeblevenen heftige discussies. Sommigen willen het ook proberen, anderen zijn voor één massale ontsnapping van allen tegelijk. Weer anderen zijn bang dat de Duitsers hun dreigement zullen uitvoeren en als represaille tien gevangenen zullen executeren.

Na vijf weken zien de gevangenen er verschrikkelijk uit. De mannen hebben lange baarden en hun haardossen zijn lang en verwilderd. Hun ongewassen transpirerende lichamen stinken. De meesten zijn vrijwel naakt in een vergeefse poging om de hitte te kunnen verdragen. Bij de vrouwen is de situatie zo mogelijk nog slechter. Enkelen zijn zwanger, anderen menstrueren. Alle gevangenen zijn broodmager en zien er uitgemergeld uit. Het is een wonder dat er nog geen doden zijn gevallen onder deze voor het merendeel oude, zieke en invalide mensen. De weinige kleren die ze aan en bij zich hebben kunnen ze zelden wassen, want er is slechts af en toe koud water voorhanden en vrijwel geen zeep.

De Duitsers proberen via nog berijdbare stukken spoor het Rhônedal te bereiken. Zigzaggend rijdt de trein met zijn menselijke lading via Carcassonne, Béziers, Sète en Montpellier richting Nîmes. Op 11 augustus komt hij aan op het station Saint-Césaire in de buurt van Nîmes. De beestenwagen waaruit de 15 gevangenen zijn ontsnapt blijft als straf voor de ontsnappingen de hele dag afgesloten in de volle zon staan. De opgeslotenen krijgen niets te drinken en geen eten. Sommigen raken geheel buiten zinnen, anderen vallen bewusteloos neer.

De andere wagens worden wel geopend. Twee ex-gedeporteerden herinneren zich:

Notre situation était telle que les Allemands ouvrirent les portes car, dans ces wagons arrêtés, les hommes tombaient comme des mouches.

Les Allemands ouvrirent les wagons, ils nous donnèrent quelques morceaux de pain et une cuillerée de confiture. Nous demandâmes de l'eau; ils nous en firent porter par quelques jeunes gens qui étaient dans la gare. La chaleur était horrible; le soleil brillait dans un ciel complètement pur, les rayons tombaient à pic sur nos wagons de bois et les transformaient en véritables fournaises.

Op 13 augustus gaat de reis verder naar Remoulins waar de trein dezelfde dag aankomt. Onderweg overlijdt een van de gevangenen van honger en uitputting. Volgens sommige van zijn lotgenoten is hij sinds het vertrek uit Bordeaux in hongerstaking gegaan. Hij wordt begraven op het kerkhof van Remoulins. De bewusteloze mannen in de "strafwagen" worden bij het station van Remoulins in het gras gelegd. Na enige tijd komen ze weer bij bewustzijn.

Een vrouwelijke gevangene herinnert zich van de aankomst in Remoulins:

Les soldats ouvrent nos wagons, ce qui nous fait toujours plaisir, car nous avons ainsi plus d'air et de lumière. Nous regardons par la porte et voyons sortir d'un wagon au centre du convoi, plusieurs de nos camarades hommes, portés sur l'herbe, inanimés. Un jeune prêtre* s'affaire autour d'eux et leur prodigue ses soins ainsi qu'un médecin espagnol** qui, tout le long du voyage, surveillera notre convoi. Nous apprenons que ce wagon a subi des représailles, car c'est de lui que quinze prisonniers se sont évadés. Depuis Toulouse, le wagon est resté entièrement fermé sans aucun ravitaillement et sans eau. Cependant les malaises disparaissent vite au grand air et le lendemain, les malades seront à peu près rétablis.

(* De jonge priester was een van de gevangenen. Gedurende de hele reis stond hij zijn mede-gevangenen geestelijk bij. Hij overleefde het concentratiekamp Dachau niet.
** De spaanse arts bevond zich eveneens onder de gevangenen. Ook hij deed tijdens de hele reis al het mogelijke om zijn medepassagiers te verzorgen, voorzover de Duitsers hem dat toestonden.)

In Remoulins worden wapens geladen. De trein blijft er vier dagen staan, terwijl grote aantallen engelse bommenwerpers regelmatig laag overvliegen. De Duitsers zijn doodsbang voor een bombardement van de trein en houden zich schuil in het stationsgebouw. Maar er gebeurt niets. Misschien begrijpen de piloten dat het een deportatietrein betreft. In kleine groepjes mogen de gevangenen af en toe een paar minuten naar buiten om hun behoeften te doen en om iets te drinken. Ondanks de scherpe bewaking weten enkelen met behulp van spoorwegpersoneel en inwoners van Remoulins te ontsnappen. De achtergeblevenen krijgen nauwelijks te eten en door de hitte zijn de beestenwagens ware ovens.

Het emplacement van het station Remoulins
waar de trein 4 dagen stond

Een lid van van de verzetsbeweging Libération die naast het station woont, Marie Damiani, eist op hoge toon van de Duitsers dat zij de mensen in de trein iets te eten en te drinken mag brengen. Zij krijgt ten antwoord dat alleen het Rode Kruis toestemming krijgt. Zij wendt zich tot het plaatselijke Rode Kruis. De duitsgezinde leider van deze afdeling, een notoire collaborateur, voelt er echter weinig voor om een trein "vol communisten en terroristen" bij te staan en weigert haar te ontvangen. Vastbesloten om de gevangenen te helpen legt zij dan te voet 30 kilometer af in de brandende zon om in Nîmes het departementale Rode Kruis om hulp te vragen. Dat geeft meteen gehoor aan haar verzoek en geeft haar een schriftelijke opdracht mee voor de onwillige leider van het Rode Kruis in Remoulins. Zij mag uit de voorraden nemen wat ze wil en deelt onder toezicht van de gewapende soldaten persoonlijk het voedsel uit aan de gevangenen (koekjes, jam en noga, zie onderstaande brief).

Brief die Marie Damiani ontving van het departementale Rode Kruis in Nîmes 

Uit het verslag van een ex-gevangene:

Non loin de la gare, la "Villa les Roses" jouxte la voie ferrée. Elle est la propriété de Marie Damiani qui est engagée dans le mouvement de Résistance "Libération". Dès qu'elle aperçoit les wagons à bestiaux depuis les fenêtres de sa maison, elle se rend aussitôt sur le quai. Elle est repoussée par les gardiens. A grands cris, elle demande à rencontrer l'officier responsable du convoi, exigeant de celui-ci qu'il la laisse ravitailler les détenus. Il lui répond que seule la croix rouge est autorisée à porter des vivres aux prisonniers. Le responsable de la Croix-Rouge locale refuse de la recevoir. C'est un collaborateur notoire. Qu'importe, Marie Damiani décide de se rendre à Nîmes à pied pour y rencontrer le président départemental. Sur place elle obtiendra sans difficulté une lettre du Général Michel, l'autorisant à puiser dans les réserves de la Croix-Rouge pour soulager les déportés. Pendant toute la durée du ravitaillement, elle est surveillée par les Feldgendarmes.

Marie Damiani

De Duitsers krijgen steeds meer haast. Ze hebben begrepen dat het zuiden wordt bevrijd en vrezen de noordwaartse opmars van de geallieerden via het Rhônedal. Bovendien zijn ze doodsbang voor de acties van de plaatselijke maquis die op de meest onverwachte momenten kunnen toeslaan. De gevangenen krijgen dit alles mee doordat enkelen onder hen Duits verstaan en dus begrijpen wat de duitse soldaten op de stations met elkaar bespreken. Uit deze voor hen gunstige berichten putten de gedeporteerden hoop. 

De maquis hebben op verschillende plaatsen het spoor onklaar gemaakt. Bombardementen door geallieerde vliegtuigen hebben stations en bruggen vernield. Daardoor is de reis naar het noorden voor de trein afgesloten. De Duitsers besluiten om vanuit Remoulins naar het iets noordelijker gelegen Roquemaure te rijden en daar de gevangenen de rivier te laten oversteken naar een volgende trein op een ander spoor. Op 17 augustus, 's avonds om 11 uur, vertrekt het transport uit Remoulins richting Roquemaure.

Vanwege het slechte spoor kan de trein slechts langzaam rijden en onderweg slagen enkele gevangenen erin de vloerplanken van hun beestenwagen te verwijderen met behulp van de stukken gereedschap die ze van de cheminots hebben gekregen. Ze duiken door de opening op het spoor, een levensgevaarlijke onderneming. Een enkeling belandt verkeerd en wordt door de trein overreden. Degenen die goed terechtkomen zien, terwijl ze plat op hun buik tussen de rails liggen, de trein boven zich voorbijrijden. Beschermd door het nachtelijke duister weten zij ongezien te ontkomen. Ze worden opgevangen door de bewoners van de huizen waar ze aankloppen. Na op adem en op krachten te zijn gekomen sluiten de meesten van hen zich aan bij plaatselijke verzetsgroepen.

Volgende week: Le Train Fantôme (de Spooktrein). 4. Roquemaure-Sorgues

Gedenkbord Station Remoulins
(volgens het gedenkboek (zie Inleiding) moet 15 au 17 août zijn: 13 au 17 août)