Le Train Fantôme (de Spooktrein). 1. Le Vernet-Toulouse

Zie ook:
Le Train Fantôme (de Spooktrein). Inleiding

Route van Le Train Fantôme

In het kamp Le Vernet (Ariège) werden sinds 1939 buitenlanders geïnterneerd die door het fascistische Vichy-regime onder leiding van maarschalk Philippe Pétain gevaarlijk werden geacht voor de verdediging van Frankrijk: spaanse republikeinen, italiaanse anti-fascisten, communisten uit heel Europa, maar ook Duitsers en Oostenrijkers die het niet eens waren met het nazi-regime en dachten in Frankrijk een veilig toevluchtsoord te vinden. Na de grote landelijke razzia's in de zomer van 1942 werden er ook Joden opgesloten. Voor hen was dit kamp het voorlaatste station op weg naar de duitse vernietigingskampen. Tienduizenden mensen, mannen, vrouwen en kinderen, van zo'n 50 verschillende nationaliteiten hebben in het kamp verbleven.

Kamp Le Vernet

Het leven was er, onder de duitsgezinde franse directie, verschrikkelijk. Veel gevangenen pleegden zelfmoord, werden bij ontsnappingspogingen doodgeschoten of stierven aan ernstige ondervoeding. Ze werden buiten het kamp begraven. Begin 1944 leek er verbetering te komen. Er kwam een nieuwe kampdirectie en nieuw personeel, die op de hand van het franse verzet waren. Helaas was dit van korte duur. Op 10 juni leverden de franse autoriteiten de kampdirectie uit aan de Duitsers, die het kamp overnamen en de franse bewakers vervingen door eigen personeel. Een groot deel van de gevangenen werd op transport gesteld naar concentratiekampen in Duitsland, Italië en Algerije.

Eind juni 1944 waren er nog 403 gevangenen over (waaronder 5 vrouwen): meest ouderen, zieken en invaliden. Op 30 juni kwam het duitse bevel om het hele kamp te onruimen. Uit het verslag van een geïnterneerde:

Le jeudi 29 Juin....... la nouvelle courut partout: "demain on part". Dans les prisons et les camps, les prisonniers sont les plus vite renseignés. C'était vrai. La nuit qui suivit fut occupée à faire nos bagages. Nous nous couchâmes très tard et personne ne put dormir. Nos pensées étaient occupées par l'idée qu'une nouvelle période de notre vie s'ouvrait devant nous, période pleine d'inconnu, chargée de drames et de souffrances. Le matin après, le vendredi 30 Juin....... nous étions debout à l'aube. Nos bagages étaient prêts. L'ordre officiel de départ fut donné. L'évacuation du camp commença vers huit heures. La garnison allemande nous concentra hors des quartiers, dans l'allée principale, face à la direction. Là, une file de camions et d'autobus nous attendait....... L'évacuation du camp se prolongea jusqu'à l'après-midi. Je partis avec le dernier camion.
A six heures du soir, nous arrivâmes à la caserne Caffarelli. On nous fit descendre au milieu d'une haie de soldats armés jusqu'aux dents. Au premier étage, nous fûmes enfermés dans une salle délabrée ou nous trouvâmes, accroupis par terre, nos quatre cents camarades partis avant nous. Nous passâmes une nuit blanche. Mais cette nuit-là nous sentîmes, pour la première fois, que nous étions des déportés aux mains des allemands. Nous étions des choses, moins que des bêtes.

De gevangenen, die door lichamelijke zwakte of gebreken vaak niet zo snel voort konden, werden met grof geweld in autobussen en vrachtwagens geladen en vervoerd naar de kazerne Caffarelli in Toulouse, die diende als dependance van de centrale gevangenis Saint-Michel. Daar verbleven ze twee dagen. Uit het verslag van een andere gevangene:

Debout, dans un coin de ce local, je regarde cette marée de têtes et de corps. Ici un vieillard barbu est recroquevillé sur une valise mal fermée de laquelle s'échappe du linge sale. Le vieux a un visage couleur de cire. Soixante-quinze ans sont un poids bien lourd dans une pareille aventure. Prés de lui, des mutilés espagnols sont à terre, dans le désordre même de la nuit. Deux, parmi ces hommes, ont enlevé leurs jambes artificielles qui gisent, comme des objets inutiles, à leur côté....... Je regarde encore cette triste veillée d'hommes malades, mutilés et inaptes. Il y a encore un petit nombre de gens sains et jeunes mais ils sont l'infirme minorité ici. Je pèse en moi même les probabilités qu'auront tous ces hommes d'arriver là où on veut nous amener.

Op 2 juli worden de gedeporteerden samen met 155 verzetsstrijders (waaronder 30 vrouwen) die in de centrale gevangenis Saint-Michel gevangen zaten, naar het goederenstation van Toulouse overgebracht en opgesloten in wat bekend zou worden als "Le train fantôme". Deze bestond uit beestenwagens, waarop stond: Paarden 8 - Mensen 40. Elke wagen werd volgestouwd met 60 à 70 personen. Tussen iedere drie beestenwagens was een reizigerswagon gekoppeld, bestemd voor de duitse soldaten die het transport moesten begeleiden. De laatste wagon had een platform waarop vier mitrailleurs met soldaten stonden opgesteld om aanvallen af te slaan en op eventuele vluchtelingen te schieten.

De beestenwagens

De zomer van 1944 was zeer heet. In de wagens waren slechts enkele kleine openingen, afgezet met prikkeldraad om ontsnapping te voorkomen. De gedeporteerden regelden onderling dat ze bij toerbeurt mochten liggen. Om daarvoor ruimte te maken moesten de anderen nog dichter op elkaar staan. Ook werden de plaatsen bij de enkele luchtgaten steeds gewisseld. De opgeslotenen hadden te lijden van honger en dorst, van de ondraaglijke hitte en van de promiscuiteit die de opgepakte lijven veroorzaakten. De stank in de wagens was misselijkmakend.

Het was de bedoeling van de Duitsers om vanuit Toulouse naar Compiègne (ten noorden van Parijs) te rijden en vandaar via Saarbrücken naar Dachau. Dat bleek echter onmogelijk door de hevige gevechten in het noorden en doordat de Limousin werd beheerst door franse verzetsgroepen. Grote delen van het spoor en spoorbruggen waren daar door de maquis opgeblazen. Daarom werd besloten om het transport via Bordeaux te laten lopen, om de Limousin heen.

Volgende week: Le Train Fantôme (de Spooktrein). 2. Bordeaux-Angoulême-Bordeaux