Keerzijde

Wist jij dat er elke twee dagen iemand sterft op de straten van Parijs?

Op 14 april 2023 was het slachtoffer een jongen, slechts 20 jaar oud.

 

"La rue n’est pas une fatalité".

Leur vie devait-elle s’achever là ? 

De straat is niet voorbestemd om te sterven

Moest hun leven daar dan ten einde lopen?

 

Hing aan de Parijse clochard vroeger nog een zweem van romantiek, hoe onterecht ook, vandaag de dag is de Parijse clochard gemondialiseerd. Meer dan de helft, zo’n 56%, komt uit het buitenland. Vroeger waren het arme sloebers afkomstig uit Bretagne of uit Auvergne maar nu zijn het vooral migranten uit Oost-Europa, Afghanistan, Soudan, Irak, Eritrea en Ethiopië. Parijs telt tien-tot vijftienduizend mensen zonder vaste woon- en verblijfplaats. Deze Sans Domicille Fixe, kortweg SDF, bevinden zich vooral in de binnenstad. ’s Nachts trekken ze zich terug naar de vele krottenwijken en tentenkampen onder en rond de périphérique. Schrik niet, Parijs kent ongeveer 120 krottenwijken met 7000 tot 9000 ‘bewoners’. Overdag trekken ze de stad in om te bedelen bij supermarkten, de boulangerie, onder een geldautomaat of bij de ingangen of de gangen van de metro. Sommigen maken vriendelijk een praatje, anderen kijken stil voor zich uit met een bekertje of een omgekeerde pet voor zich en een bordje “J’ai Faim”, ik heb honger.

 

Dan zijn er ook nog de professionele bedelaars, vaak Roma’s die overdag in Mercedessen over de stad worden verspreid. Vrouwen, jong en oud,  met slapende, vaak gedrogeerde, kinderen. Zij worden weer geposteerd bij de ingangen van kerken en in de diverse metrostations, meestal met een bord “Famille Syrienne”, maar ook bij de toegangsweg bij porte de la Chapelle. Tussentijds worden ze door mannen voorzien van eten en drinken om later op de dag weer te worden opgehaald en vervoerd naar de boulevard Ney in het 18e arrondissement. Deze sloppenwijk is niet zichtbaar vanaf de weg maar is gebouwd langs een lager liggend, sinds 1934, ongebruikt traject van de Petite Ceinture. Als er geen dikke rookpluimen opstegen vanuit het ongebruikte treinspoor zou je nooit weten dat hier een van de grootste krottenwijken schuil gaat van de Franse Hoofdstad. Veel bewoners zijn Roma afkomstig uit het zuiden van Roemenië of uit Boekarest.

 

Het aantal daklozen in Frankrijk is moeilijk in te schatten, deels vanwege het ontbreken van geschikte statistische instrumenten, de mobiliteit van deze bevolkingsgroep en het feit dat het van nature moeilijk te detecteren is. De huizencrisis, de ‘economische crisis die de meest kwetsbaren op brute wijze treft’, maar ook de kwestie van de migranten die ronddwalen in de openbare ruimte zijn een van de belangrijkste oorzaken. In 2012 registreerde INSEE, het Franse CBS, 142.500 daklozen. In 2022 bedroeg het aantal daklozen 330.000, een meer dan verdubbeling in tien jaar tijd. Waarschijnlijk veel meer, omdat het hier alleen gaat om mensen die bij hulpverleners bekend zijn. Wat maakt Parijs dan zo aantrekkelijk voor daklozen? De stad is tolerant voor daklozen omdat zij deel uitmaken van de Parijs traditie. Jarenlang hoorden zij bij het geromantiseerde beeld van Parijs. Vastgelegd door bekende fotografen als Eugène Atget, Brassaï en Robert Doisneau. In de jaren dertig telde Parijs al zo'n twaalfduizend 'vagabonds', de eveneens geromantiseerde benaming voor clochards. Balzac noemde ze 'Peau de Chagrin', Atget sprak over Chiffonnier (lompenboeren), het Parijse stadsbestuur heeft een officiële benaming: S.D.F. 'Sans Domicile Fixe' of zoals wij zeggen; 'zonder vaste woon- en verblijfplaats', de daklozen.

 

In 2012 registreerde INSEE, het Franse CBS, 142.500 daklozen. In 2022 bedroeg het aantal daklozen 330.000, een meer dan verdubbeling in tien jaar tijd

Clochards zijn onlosmakelijk verbonden met het beeld van Parijs. Een roman of film over de stad is niet compleet als er niet ergens een clochard  in figureert. En in het straatbeeld zijn ze net zo talrijk als de monumenten. Parijs hoort bij de clochards net zoals de clochards horen bij het Parijse straatbeeld. In de jaren dertig beschouwden de clochards het clochard zijn als een beroep. Het verhaal doet nog steeds hardnekkig de ronde dat veel clochards vrijwillig gekozen hebben voor dit bestaan. Weggevlucht uit de zware last van het dagelijkse bestaan. Een echte clochard is trots en staat op zijn vrijheid. Het hoort bij zijn levensopvatting dat hij niet gebonden wil zijn en geen verplichtingen wil. De clochards hebben maar weinig nodig om van te leven. Ze struinen de markten af waar ze genoegen nemen met het restafval. Van de weinige euro's die zij bij elkaar bedelen 'kopen' ze alcohol. Vaak rode wijn, want wijn voedt.  Om hun ellende te vergeten, drinken ze veel, heel veel, want alleen in beschonken toestand is het leven draagbaar. Een clochard zei eens tegen mij op de vraag, “heb je een probleem met alcohol?” “Nee, ik heb een probleem zonder alcohol!”

 Om hun ellende te vergeten, drinken ze veel, heel veel, want alleen in beschonken toestand is het leven draagbaar

Ondanks alle voorzorgsmaatregelen van de Parijse burgemeester Anne Hidalgo kampt Parijs met een groot tekort aan opvangplaatsen voor daklozen. Er is hooguit opvang voor 4500 personen en daarmee heeft nog niet eens de helft onderdak. De overigen slapen noodgedwongen op straat, in de beschutting van portieken, bij de warme luchtroosters en onder bruggen. Met name in de wintertijd wijken er velen uit naar de metrogangen. Het Parijse vervoersbedrijf, de RATP, heeft speciale ordebewakers in dienst die ’s nachts de metrogangen afstruinen om de daklozen, die zich hebben laten insluiten, na middernacht uit de metro te verwijderen. Deze nachtploegen, zogenaamde 'Outreach' teams, gaan met zaklantaarns de gangen in, nemen koffie, broodjes en sigaretten mee om het contact met de clochards te vergemakkelijken. Ze worden aangesproken met “mijnheer” en “u” en begeleid naar een gratis bus van de RATP, die ze vervolgens naar een opvanghuis brengt. Vorig jaar transporteerden de RATP medewerkers in totaal ruim 40.000 daklozen uit de metrogangen naar de opvangvoorzieningen.

 

De RATP heeft speciale ordebewakers in dienst, die ’s nachts de metrogangen afstruinen om de daklozen, die zich hebben laten insluiten, na middernacht uit de metro te verwijderen

Parijs legt veel interesse aan de dag voor het daklozenvraagstuk. Maar die compassie strekt zich niet uit  naar de andere categorieën, zoals bedelende zigeuners of ontheemde illegalen. Ook notoire harddrugverslaafden, die eveneens rondzwerven en in een deplorabele toestand verkeren, worden uitdrukkelijk niet aangemerkt als daklozen. Zij worden weer opgevangen door vrijwilligers van het ‘Secours Catholique’, de 'Samu Social', of de liefdadigheidsinstelling Abbé Pierre. Wist jij dat er elke twee dagen iemand sterft op de straten van Parijs? Op 14 april 2023 was het slachtoffer een jongen, slechts 20 jaar oud.

 

La Nuit de la Solidarité

Sinds 2018 is er een jaarlijkse nachttellingsoperatie voor daklozen, onder leiding van de stad Parijs, die elk jaar meer dan 2.000 vrijwilligers en sociale professionals mobiliseert. Het heeft tot doel om op een gegeven moment het aantal mensen te tellen dat zich in een straatsituatie bevindt , dat wil zeggen geen slaapplaats heeft voor de nacht of slaapt op een plaats die niet geschikt is om te slapen (auto, tent, portiek van een gebouw, enz.), en om het profiel van deze laatstgenoemden, evenals hun behoeften, beter te begrijpen en te kennen. Om zo de publieke opvang-, huisvestings- en integratiesystemen en -beleid vooruit te helpen. Tussen 2022 en 2023 werden 417 extra daklozen geregistreerd in de straten van de hoofdstad. Vooral kinderen en gezinnen zijn steeds vaker aanwezig. Deze bevindingen zijn zorgwekkend. Terwijl de zesde editie van ‘la Nuit de la Solidarité’ (NDLS) op 26 januari werd gehouden laten de eerste geregistreerde cijfers een aanzienlijke toename zien van het aantal mensen op straat in 2023.

Notoire harddrugverslaafden, die eveneens rondzwerven en in een deplorabele toestand verkeren, worden uitdrukkelijk niet aangemerkt als daklozen

Van de 3.015 daklozen die in 2023 in Parijs werden geregistreerd, zijn er 105 minderjarig. Een andere belangrijke stijging is die van het aantal echtparen en gezinnen. In totaal vertegenwoordigen zij 14% van de daklozen in de hoofdstad, terwijl ze in 2022 slechts 6% vertegenwoordigden.

 

Les Morts de la Rue

Ook eens per jaar worden in Parijs alle 'straatdoden' van Frankrijk plechtig herdacht door het 'Collectief Les Morts de la Rue', onder leiding van de Fransman Christophe Louis. Zijn collectief, opgericht in 2002, bestaande uit 150 vrijwilligers, voert actie voor daklozen, maar bekommert zich vooral om hen na hun dood. Dan wordt de begrafenis georganiseerd en nabestaanden worden opgezocht. "Sinds het begin, zo’n twintig jaar geleden lag de gemiddelde leeftijd van een straatdode op 49 jaar", vertelt Christophe Louis in een interview aan Le Figaro. "Dat is na al die jaren nog steeds onveranderd".

 

De medemenselijkheid in Parijs is mede door de komst van vele migranten verhard

Dinsdag 13 juni 2023 was het weer zover. De 631 daklozen, in 2022 in Frankrijk op straat gestorven, waarvan maar liefst 178 in Parijs binnen de périphérique, werden herdacht tijdens een bijeenkomst op de place de la Nation. De jongste waren twee baby’s van slechts vier maanden oud, een kind van anderhalf jaar en een kind van zes jaar.  In 2023 is het trieste record tot en met juli 305 doden waarvan in Parijs 93. De meesten in het 13e arrondissement vervolgens het 10e, 12e, 15e en 14e.

 

Ondanks alle voorzorgsmaatregelen van de Parijse burgemeester Anne Hidalgo kampt Parijs met een groot tekort aan opvangplaatsen voor daklozen

Trieste cijfers

In 2021 stierven 623 daklozen op straat, in 2020; 535, in 2019; 531, in 218; 612, in 2017; 510, in 2016 501, in 2015; 510, in 2014; 513, in 2013; 453, in 2012; 423, 2011; 402 en in  2010; 431.

 

Het hoofdkantoor van het Collectif Les Morts de la Rue bevindt zich in het 19e arrondissement aan de rue Léon Giraud  nummer 5. Door hier te klikken kom je rechtstreeks op hun website als je een donatie zou willen doen. Collectif Les Morts de la Rue kun je ook telefonisch bereiken voor een donatie onder telefoonnummer 00 33 1 42 45 08 01 / 00 33 6 18 03 17 63 

De medemenselijkheid in Parijs is mede door de komst van vele migranten verhard. Bij het schrijven van deze blog zit in mijn hoofd het liedje van Edith Piaf: 'Les Clochards de Paris'

"Het zijn de zwervers van Parijs. Van Montmartre tot Bastille.

Ze zwerven in het donker van de nacht, moe en in lompen langs bordelen.

Hun beroep is niet van belang zolang ze maar met de armen delen, de clochards van Parijs".

 

Ce sont les clochards de Paris

De Montmartre ou de la Bastille,

Ils errent dans la sombre nuit.

Lassés, ils traînent en guenilles…

Aux portes des boîtes de nuit,

Leur métier n'a pas d'importance,

Pourvu qu'il donne la pitance

Aux pauvres clochards de Paris.

 Loop even met me mee door de stad en kijk wat er gebeurt op straat

 

Op YouTube zoek ik ook nog even naar de woorden van Guus Meeuwis; 'Op straat':

 

Zie je daar die oude man

graaiend in een vuilnisbak

zoekend naar iets bruikbaars voor in zijn oude plasticzak

net iets te veel meegemaakt

waardoor die dakloos is geraakt

praat in zichzelf

over hoe het vroeger was

 

en dan zeg jij

dat je eenzaam bent

omdat het even tegen zit

loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op straat

dan zul je zien dat het met jou zo slecht niet gaat

 

zie je daar dat meisje

ze is net zeventien

en heeft nu al zo'n 10 jaar haar ouders niet gezien

muurtje om zich heen gebouwd

omdat ze niemand meer vertrouwt

vraag je haar wat liefde is

dan noemt ze jou de prijs

 

en dan zeg jij,

dat je eenzaam bent .

omdat het even tegen zit,

loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op straat

dan zul je zien dat het met jouw zo slecht niet gaat

 

 

zie je daar die oude vrouw

die rustig voor de regen schuilt

deze bui is minder

dan de tranen die ze heeft gehuild

die vroeger een gezin bezat

maar later klap op klap gehad

nu sjouwt ze haar verleden

in een zelf gemaakte tas

 

en dan zeg jij

dat je eenzaam bent

omdat het even tegen zit

loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op straat

dan zul je zien dat het met jou zo slecht niet gaat

 

zie je daar die jonge man

hij is bijna al zijn tanden kwijt

hij beet zich stuk op het vergif van deze tijd

elk uur een marteling

altijd zoekend naar een ding

kruipt eens per dag door het oog van de naald

 

en dan zeg jij

dat je eenzaam bent

omdat het even tegen zit

loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op straat 

dan zul je zien dat het met jou zo slecht niet gaat.