L’Hôtel de la Marine na 250 jaar open voor het publiek

"De wereld laat zich waarschijnlijk gemakkelijker veroveren via de smaak dan met wapens", merkte Baltasar Gracián y Morales al op. Parijs heeft deze les ter harte genomen. Smaak en harmonie zijn overal terug te vinden en dan vooral op de rechteroever, waar parken, wijken, monumenten en vergezichten een harmonieus geheel vormen. Neem bijvoorbeeld de place de la Concorde. Deze zee van licht en lucht is zo niet het mooiste, dan wel een van de mooiste pleinen van alle wereldsteden. De tijd springt er van het oude Egypte naar de 19de eeuw. Het achthoekige plein markeert het snijpunt van twee grote stadsassen. In noord-zuidrichting vormen het parlementsgebouw en de Madeleinekerk een verbinding in een rechte lijn, van het westen naar het oosten corresponderen de beide triomfbogen, Arc de Triomphe en de Arc de triomphe du Carrousel, met elkaar. Met een oppervlakte van 84.000m², is de place de la Concorde een van de ruimst opgezette pleinen binnen een Europese stad.

 ‘Vue, à vol d'oiseau de la place de la Concorde’ - Jean-Jacques Champin (1796-1860) © Musée Carnavalet - Histoire de Paris

Hier wordt, als covid het toelaat, het Hôtel de la Marine geopend voor het grote publiek. Vanaf zomer 2021 kun je dit  Parijse erfgoedpareltje zelf ontdekken en zo krijgt de noordzijde van de place de la Concorde zijn vroegere pracht weer terug. Na de heropening van het Hôtel de Crillon in 2017, is het tijd om het spiegelbeeld toe te voegen als startpunt van jouw Parijse wandeling. De ontwerper van deze twee gebouwen was Jacques-Ange Gabriel (1698-1782). Gabriel was hoofdarchitect van de koning en directeur van de Architectuuracademie. Beide gebouwen zijn gebouwd in Lodewijk XV-stijl met veel Korintische zuilen. Tot 1971 was Hôtel de Marine het pied à terre van de generale staf van de marine.

Het Hôtel de la Marine opent na 250 jaar zijn deuren voor het publiek - foto ©Jean-Pierre-Delagarde -CMN Centre des Monuments Nationaux

Voor het eerst sinds 250 jaar krijg je nu als particulier toegang tot dit Parijse erfgoed, na drie jaar van grondige renovatie. Het hart van het project is de centrale binnenplaats, vrij toegankelijk vanuit de place de la Concorde of de rue Royale. Wanneer je de binnenplaats betreedt wordt je haast verblind door een glanzende loopbrug bestaande uit lichtstralen afkomstig van led’s in de straatstenen. De binnenplaats is overdekt met een kristalhelder piramidevormig glazen dak, een ontwerp van de architect Hugh Dutton. Opgebouwd uit gelamineerde ruiten van glas van een opmerkelijke helderheid, geaccentueerd met spiegels langs de boven gevels die het licht projecteren op de binnenplaats.

De binnenplaats is overdekt met een kristalhelder piramidevormig glazen dak, een ontwerp van de architect Hugh Dutton - foto La cour de l’intendant ©Cédrice Bérieau - CMN Centre des Monuments Nationaux

Gelamineerde ruiten van glas zorgen voor een opmerkelijke helderheid - Foto  © Nicolas-Trouillard - CMN Centre des Monuments Nationaux

Vanuit de centrale binnenplaats krijg je toegang tot de 18e eeuwse appartementen van de admiraal en van Madame Thierry de Ville d’Avray, echtgenote van Marc-Antoine Thierry, baron de Ville-d'Avray, die verantwoordelijk was voor de opslag en beheer van de koninklijke meubelen. Mede dankzij de modernste audio visuele apparatuur wordt de bezoeker geleid langs belangrijke historische en prestigieuze objecten en decors uit die tijd. Museale meubels onder andere afkomstig van het Mobilier National, het Louvre, het Musée des Arts décoratifs, het Palais de Versailles, het Franse ministerie van Defensie plus het mooiste porselein van de Manufacture de Sèvres. 

Vanuit de centrale binnenplaats krijg je toegang tot de 18e eeuwse appartementen van de admiraal en van Madame Thierry de Ville d’Avray - foto © Ambroise-Tézenas – CMN Centre des Monuments Nationaux

Tijdens de restauratie - foto © Hélène Peter – CMN Centre des Monuments Nationaux

Verder bezoek je de voormalige tapijtkamer van de meubelopslag. Als bonus een terras met een uniek uitzicht over de Tuilleries en de place de la Concorde. Ook wordt er gedacht aan de inwendige mens; een sterrenrestaurant o.l.v. chef Jean-François Piège** en Café Lapérouse, een traditioneel café en theesalon ingericht door Cordelia de Castellane.

Het terras met een uniek uitzicht over de Place de la Concorde - foto © Ambroise-Tézenas – CMN Centre des Monuments Nationaux

Het Centre des Monuments Nationaux was verantwoordelijk voor de 132 miljoen kostende renovatie die slechts een minimale invloed zal hebben op de overheidsfinanciën. Een groot deel van de lening vloeit terug door opbrengsten van de entrees, verkopen van boeken en andere artikelen van de in het gebouw aanwezige, boekenwinkel. Verder wordt 50% van het gebouw, zijnde 6.000 m², verhuurd aan bedrijven. Kortom, Parijs is dit voorjaar weer een pareltje rijker. In het najaar opent in het gebouw de tweede fase: het operationele commandocentrum van de marine waar de collectie te zien zal zijn van de Qatarese Prins Al Thani. Ruim 6000 kunstwerken, voornamelijk sierraden, uit de oudheid tot heden.

Het Centre des Monuments Nationaux was verantwoordelijk voor de 132 miljoen kostende renovatie - Detail van de Salons patrimoniaux – foto © Hélène Peter – CMN Centre des Monuments Nationaux

Nog even wat geschiedenis over de gebouwen en het monumentale plein. In 1748 besloot de stad Parijs dit plein aan te leggen ter ere van Koning Lodewijk XV - 'le bien aimé'. Voor de bebouwing van het plein werd een prijsvraag uitgeschreven. Als winnaar kwam uit de bus de architect Jacques-Ange Gabriel. De werkzaamheden duurden twintig jaar van 1755 tot 1775. Het plein werd toen omringd door een gracht met een balustrade erachter en op elk van de acht hoeken een standbeeld, dat één van de grote steden van Frankrijk representeert: Rijsel, Straatsburg, Lyon, Marseille, Bordeaux, Nantes, Brest en Rouen. Twee identieke gebouwen met fraaie zuilengalerijen flankeerden de rue Royale. In 1792, midden tijdens de revolutie, werd het standbeeld van de koning weggehaald en omgesmolten en de place Louis XV werd omgedoopt tot de place de la Révolution. Op zondag 21 januari 1793 werd de guillotine opgesteld aan de noordwestzijde, bij het beeld dat de stad Brest voorstelt voor de terechtstelling van Lodewijk XVI.  Andere belangrijke personen die sneuvelden onder het nationale scheermes' waren: Marie Antoinette, Madame Dubarry, Danton en Robespierre. De guillotine was een draagbare machine en werd dan ook regelmatig verplaatst, als een soort reizend circus, van de place du Carrousel, naar de place de Grève (het huidige place Hôtel de Ville), naar de place du Trône (het huidige place de la Nation), om vervolgens weer terug te keren naar de place de la Révolution.

La place de la Concorde – Anonyme © Musée Carnavalet - Histoire de Paris 

Na de revolutie werd de guillotine weggehaald en kreeg het met bloed doordrenkte plein de naam place de la Concorde (behalve tussen 1823 en 1830 toen het even place Louis XVI heette). Onder Lodewijk Filips mocht de Duits-Franse bouwmeester; Jacob Ignaz Hittorf de uiteindelijke inrichting van het plein voltooien. In het midden plaatste hij een meer dan drieduizend jaar oude obelisk, afkomstig uit de tempel van Luxor en aan Frankrijk geschonken door de onderkoning van Egypte; Mehemet Ali. Vele denken dat het hier gaat om de 'naald van Cleopatra' ,maar die werd cadeau gedaan aan Engeland. De roze granieten obelisk is drieëntwintig meter hoog en weegt 220 ton. De hiërogliefen vertellen het verhaal van de grote daden van Ramses II. Verder plaatste hij twee fonteinen, die duidelijk werden beïnvloed door die op het Sint Pietersplein te Rome. De noordelijke fontein symboliseert de binnenvaart, de meest zuidelijke de zeevaart. Aan de kant van de Seine was een ingang naar de riolen van Parijs, maar die is inmiddels verplaatst naar de Pont de l'Alma.

 Doorkijkje naar de rue Royale met op de achtergrond de Madeleine kerk

Het mooiste uitzicht heb je vanaf het midden van het plein bij de obelisk. Oversteken blijft een riskante zaak gezien de duizenden auto's die per uur over het plein razen. Ik neem je mee langs een 360 graden panorama. We beginnen aan de noordkant en draaien steeds met de klok mee. Voor je zie je de rue Royale met op het einde de Madeleinekerk. Het gebouw rechts met de Korintische zuilen is het Hôtel de la Marine. 

Het gebouw dat de Tuilerie tuinen flankeert is het Jeu de Paume, de vroegere Koninklijke kaatsbaan en museum voor impressionistische kunst. Deze collectie is nu ondergebracht in het Musée d'Orsay. Sinds 2004 zit hier een museum gewijd aan fotografie van vroeger tot nu. Aan de oostkant de hoofdingang naar de Tuilerieën. 'De nobelste tuin van Parijs' Dit prachtige park strekt zich uit over een kilometer, tussen de place de la Concorde en de place du Carrousel en het Louvre. Iets meer naar rechts het Musée de l'Orangerie dat sinds 1927 de beroemde reeks waterlelies van Claude Monet herbergt. 

Aan de zuidkant de Pont de la Concorde waarin stenen zijn hergebruikt, afkomstig van de Bastille. Samen met andere monumenten maakt dit deel van de Seine deel uit van het Werelderfgoed van de Unesco. Aan de zuidkant het uit 1722 daterende Palais Bourbon, vroeger eigendom van de dochter van Lodewijk XIV; de hertogin van Bourbon. Tegenwoordig herbergt het de Assemblée Nationale, het Franse equivalent van onze Tweede Kamer.

Oversteken blijft een riskante zaak gezien de duizenden auto's die per uur over het plein razen

Aan de westkant wordt de twee kilometer lange Champs Élysées links en rechts geflankeerd door de Jardins des Champs Élysées. Engelse tuinen met mooie lanen vol met kastanjebomen. en enkele paviljoenen waaronder de vroegere herberg van Lodewijk XVI en nu het drie-sterren restaurant Ledoyen en Espace Pierre Cardin, het voormalige Théatre des Ambassadeurs. De toegang van de Champs Élysées wordt bewaakt door schitterende steigerende paarden; Les Cheveax de Marly. Het zijn kopieën van de achtiende-eeuwse beelden die Guillaume Coustou liet vervaardigen voor het Château de Marly, een van de paleizen van Lodewijk XIV. De originele marmeren paarden zijn nu te zien in het Louvre.

We zijn weer terug bij de noordkant en bijna rond. Links in de hoek het gebouw van de Amerikaanse Ambassade en daarnaast opgetrokken in dezelfde stijl als het Hôtel de la Marine het vijfsterren hotel Crillon, vroeger echt het hôtel van de hertog van Crillon. In 1778 werd hier het vriendschapsverdrag getekend waarmee Frankrijk de onafhankelijkheid van de toen dertien Verenigde Staten van Amerika erkende. Voor de Fransen tekende Lodewijk XVI en voor de Amerikanen Benjamin Franklin. Dit is waarschijnlijk ook de reden dat de Amerikaanse Ambassade is gevestigd naast het Hôtel Crillon. In het zelfde gebouw als Crillon is ook de Automobile Club de France gevestigd. 

Het heeft jaren van bloed, zweet, strijd en tranen gekost om van dit monumentale plein te maken tot wat het nu is; place de la Concorde of het plein van de eendracht. Of om deze blog te beëindigen met de woorden van André Maurois: "Er is op deze planeet geen mooier architecturaal geheel dan dat welk van de Arc de Triomphe naar het Louvre leidt en van de Madeleine naar het Palais Bourbon". 

L’Hôtel de la Marine is na 250 jaar open voor het publiek, Place de la Concorde 2. Metrostation: Concorde, lijnen 1, 8, 12.