Het opmerkelijke verschil tussen een "belle femme" en een "femme belle"

De franse taal blijft verrassen. Zo is een “grand homme” volstrekt niet hetzelfde als een “homme grand”. In het eerste geval is sprake van belangrijk (een groot staatsman) en het tweede geval duidt op de lengte (een lange man).

Ook het verschil tussen “semaine dernière” en “dernière semaine” (vorige week versus laatste week) is niet verwaarloosbaar.

Het verschil tussen een "belle femme" en een "femme belle" is lastiger. Als ik aan mijn franse vrienden naar het verschil vraag, krijg ik nooit hetzelfde antwoord, iedereen heeft zijn eigen interpretatie.

Ik heb daarom aan de Académie Française de vraag gesteld en een zeer frustrerende reactie gekregen. Het antwoord op de gestelde vraag zou namelijk te subtiel zijn voor een “barbare venu du plat pays”. De brief was ondertekend door de “secrétaire perpétuel” een een van de “académiciens”. De laatste bleek lang geleden ambassadeur in Nederland geweest te zijn en wel tot en met de dag dat het NRC een paginagroot interview publiceerde met deze heer. In dat interview verhaalde hij onder andere over de ontvangst door Den Uyl in het torentje waar hij als lunch een glas melk en een broodje haring kreeg aangeboden (choquant). Ook ging hij uitgebreid in op het gebrek aan cultuur en culinaire traditie in Nederland. Tenslotte vertelde hij hoe elke vrijdagmiddag zijn chauffeur hem in sneltreinvaart naar Parijs bracht, waarna hij met lood in zijn schoenen maandagochtend weer terugkeerde. Een paar dagen na de publicatie van het interview kon hij voorgoed terugkeren naar Frankrijk. De brief maakte duidelijk dat deze man nog steeds niet verliefd is op Nederland.

Na deze teleurstelling heb ik zelf een onderzoek uitgevoerd. Ik heb vele grote werken van de franse literatuur aandachtig gelezen. Elke zin waarin "belle femme" of "femme belle" naar voren kwam, is genoteerd, semantisch geanalyseerd, vervolgens geclassificeerd en uiteindelijk zijn al die data kwantitatief geanalyseerd. De resultaten van die analyse geven duidelijk aan wat het verschil is en zijn zeer interessant. Zo interessant dat een artikel in een passend tijdschrift op zijn plaats leek. Ik heb toen contact opgenomen met de uitgever van het tijdschrift “La revue Langue français”, de opzet uitgelegd en mijn artikel opgestuurd.

Nu was de reactie zeer bevredigend :

“J’ai l’immense plaisir de vous annoncer, que notre Commission de Sélection a accepté à l’unanimité, de publier votre génial article « Belle femme ou Femme belle ». Celui-ci sera publié dans le N° 192 (décembre 2017) de Langue Française. ……..”

Deze kolommen zijn niet geschikt voor het artikel, het is te technisch en te uitgebreid. Ik volsta daarom met een een kleine selectie van de gevonden zinnen, vijf voorbeelden met “belle femme” en vijf voorbeelden met “femme belle”.

Belle femme

1 Marcel Proust : Un amour de Swann (Livre de poche), page 112 :
« Célestine posa délicatement sa tasse de thé sur le petit guéridon anglais, d’un petit geste précis et nerveux. Quelle belle femme ! pensa Alfred de Ribaucourt, en découvrant pour la première fois, sa poitrine généreuse. »

2 Jules Renard : Le Coureur de filles (Flammarion), page 68 :
« Quand je regarde la poitrine d’une belle femme, je vois double. »

3 Guy de Maupassant : Mademoiselle Fifi (Livre de poche) : page 201 :
« Plus le chemisier d'une belle femme est transparent, moins l'homme se souvient de sa couleur. »

4 Honoré de Balzac : La Comédie humaine > les Études de mœurs > Scènes de la vie privée > Étude de femme (éditions Gosselin), page 42 :
« Si l'homme est tellement attiré par le sein gauche d’une belle femme, c'est parce que c'est le chemin le plus court pour accéder à son cœur. »

5 Michel Houellebecq : Les Particules élémentaires (Flammarion), page 144 :
« Le pastis c’est comme les seins des belles femmes. Un ce n’est pas assez et trois c’est trop. »

Femme belle

1 Pierre Dac : Les Plombiers zingueurs (Éd. du Cherche midi), page 92 :
« La poitrine des belles femmes et le derrière des femmes belles sont les pare-chocs de l’amour. »

2 Raymond Queneau : On est toujours trop bon avec les femmes (éditions Gallimard), page 238 : « C’était une femme belle, plus encore de fesses que de face. »

3 Raoul Ponchon : La Muse vagabonde (éditions Rieder), page 98 :
« Si les femmes belles étaient sans fesses, que ferions-nous de nos mains, pauvres humains ? »

4 Philippe Djian : Zone érogène (éditions Gallimard), page 99 :  
« Ce qui m'intéresse chez une femme belle par derrière, c'est ce que je n'ose pas lui demander par devant. »

5 Paul Verlaine :  Poèmes saturniens > Une grande dame (Livre de Poche), page 31 :
« Il faut – pas de milieu ! – l’adorer à genoux,
Plat, n’ayant d’astre aux cieux que ses lourds cheveux roux
Ou bien lui cravacher les fesses, à cette femme belle!
” à damner les saints ” , à troubler sous l’aumusse
Un vieux juge.»

En, begrijpt u het verschil?