Het franse pensioenstelsel. Deel 2. De hervorming volgens Macron

Het franse pensioenstelsel is vanaf de negentiger jaren vele malen op onderdelen gewijzigd, maar het systeem zelf bleef steeds gehandhaafd. Voor het laatst vonden wijzigingen plaats tijdens het presidentschap van François Hollande, waarbij maatregelen werden genomen om het pensioensysteem betaalbaar te houden door onder meer de pensioenleeftijd te verhogen. Ook werden regels gesteld met betrekking tot degenen die minder pensioen kunnen opbouwen, zoals huisvrouwen en werklozen. Verder werd erkend dat mensen met bepaalde zware beroepen een kortere levensverwachting hebben. Werknemers met nachtdiensten, mensen die zwaar sjouwwerk verrichten of in een lawaaiige omgeving werken kunnen daardoor tegenwoordig eerder met pensioen.

Huisvrouwen werken niet, zij leveren "slechts" toekomstige werknemers

Al tijdens zijn verkiezingscampagne had Macron echter een grondige hervorming van het pensioenstelsel aangekondigd. Momenteel kent dit stelsel maar liefst 42 verschillende regiems. Veel regiems kennen eigen privileges en voordelen. Zo bestaat er bijvoorbeeld een regiem voor spoorwegpersoneel (SNCF) en personeel van het openbaar vervoer Parijs (RATP), voor zelfstandigen, voor kaderpersoneel, voor ambtenaren enzovoort.

President Macron wil het pensioenstelsel sterk vereenvoudigen en voor iedereen gelijk maken, zonder dat de pensioengerechtigde leeftijd wordt verhoogd en zonder dat de huidige pensioengerechtigden (en zij die tot vijf jaar na de invoering van de hervorming met pensioen gaan) er in pensioen op achteruit gaan.

Vorige week is de voorgenomen hervorming met de sociale partners besproken en zijn de plannen in grote lijnen bekendgemaakt. In juni 2019 zal een wetsvoorstel worden gepresenteerd met een uitwerking van de voorgenomen hervorming. Deze zal ongeveer neerkomen op het volgende:

1. De 42 verschillende regiems worden teruggebracht tot één nationaal pensioenstelsel, dat iedereen per ingelegde euro gelijke rechten geeft.
2. Het trimestersysteem wordt vervangen door een puntensysteem, zoals ook Zweden, Duitsland en Italië kennen. Iedereen die economisch actief is krijgt een persoonlijke rekening, waarop hij per gewerkt jaar punten verzamelt.
3. Bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd krijgt iedere werknemer een pensioen naar het aantal opgebouwde punten. Dat aantal wordt vermenigvuldigd met de waarde die een punt op dat moment heeft. Welke factoren een rol zullen spelen bij de waardebepaling van een punt, is momenteel nog niet bekend. Waarschijnlijk zal ook rekening worden gehouden met de gemiddelde levensverwachting op het moment dat men met pensioen gaat.
4. Iedere betaalde euro levert dezelfde pensioenrechten op. Mensen met een hoger salaris betalen meer premie en bouwen meer punten op dan mensen met een lager salaris, maar iedereen met eenzelfde salaris (ambtenaar, werknemer of zelfstandige) ontvangt hetzelfde pensioen.
5. De minimum pensioenleeftijd blijft gehandhaafd op 62 jaar*, maar wie een jaar langer doorwerkt kan extra punten verdienen. Door tegenstanders van de hervorming wordt dit uitgelegd als een strafkorting wanneer je met je 62e met pensioen gaat. Om deze reden zijn ook sommige economen tegen het puntenstelsel, omdat het mensen zou aanzetten tot langer doorwerken.

Het iFRAP (instituut voor onderzoek op administratief en politiek gebied) wil nog verder gaan: het wil onder meer de verschillende pensioenfondsen voor aanvullende pensioenen (die het puntensysteem al hanteren) samenvoegen tot één fonds. Overigens hebben de twee grootste daarvan, Arrco en Agirc, al besloten om in 2019 te fuseren.

Wat de invoering van het nieuwe systeem zal betekenen voor het meetellen van in een andere lidstaat opgebouwd pensioen is nog niet te voorspellen. Eén ding is zeker: ook de nieuwe wetgeving zal moeten voldoen aan de coördinatie die de Europese Unie op pensioengebied stelt.

De regering heeft nog niet besloten of de nieuwe wetgeving zal worden ingevoerd per ordonnance** of dat de normale wetgevingsprocedure (via Assemblée en Senaat) zal worden gevolgd.

Negen vakbonden hebben zich tegen de hervorming uitgesproken en hebben acties aangekondigd. Zij vrezen door het puntensysteem een verlaging van het pensioen voor toekomstige werknemers. Dat zit er voor sommigen, die nu onder een regiem met veel privileges vallen, zeker in. Ook het verdwijnen van de 42 verschillende regiems (en hun verschillende privileges) baart hun zorgen.

Werkgeversorganisatie Medef steunt de regeringsplannen. Ook de overkoepelende organisaties van vakbonden CFDT (Confédération Française Démocratique du Travail) en de CFTC (Confédération Française des Travailleurs Chrétiens) zijn vóór de invoering van het puntensysteem. Zij wijzen op de aanvullende pensioenfondsen Arrco en Agirc die al een puntensysteem hanteren en die voor het eerst sinds de laatste crisis per 1 november aanstaande de waarde per punt verhogen.

* Sinds de wetswijziging van 2010 gelden voor sommige regiems en leeftijdsgroepen andere minimum-pensioenleeftijden, zie de tabellen op La-Retraite-en-Clair.fr.

** Bij wetgeving per ordonnance (op grond van artikel 38 van de franse grondwet) draagt het parlement zijn deel van de wetgevende bevoegdheid over aan de regering. Of negatiever: wordt door de regering de normale wetgevingsprocedure via Assemblée en Senaat omzeild. Zij stelt zelf de wet op en voert deze in zonder parlementaire behandeling (en dus zonder amendementen van de diverse partijen).
Deze procedure wordt gevolgd wanneer het om zuiver technische kwesties gaat (zoals in 2000 de regeling van de overgang van de franse franc naar de euro), wanneer wetgeving haast heeft of wanneer er veel weerstand wordt verwacht in het parlement. Wel moet de wet dan nog worden goedgekeurd door het parlement.
De regering kan sinds 1958 echter ook een beroep doen op artikel 49 van de Grondwet (zie Wikimini.org) en alsnog haar zin doordrijven zonder deze parlementaire goedkeuring. Daarna kunnen alleen de Conseil d'Etat (franse Raad van State) en de Ministerraad eventueel nog wijzigingen in de wet aanbrengen.

Bronnen: Vie-Publique.fr, Europa.eu, Ec.Europa.eu, LeMonde, Le Journal du Net en Wikipédia