La Bête du Gévaudan - Het beest van de Gévaudan

NEDERLANDS ONDERAAN

Laissant derrière moi mon volcan auvergnat, je pris donc la direction du sud, avec pour destination Sète, près de Montpellier. Ma route me mena tout naturellement à Puy-en-Velay, haut-lieu sur le Chemin de Compostelle. À voir la file presque ininterrompue de pèlerins arpentant le bitume, harnachés comme bêtes de somme, on peut facilement constater que le Camino francés est devenu une aventure à la mode. Très peu pour moi. Me voici à un rond-point, décoré d’une arche avec, sur l’un des côtés, l’inévitable statue d’un fervent marcheur… Mais que vois-je, sur l’autre côté ? La Bête. Je la reconnais de suite, la Bête du Gévaudan, celle qui hante encore, 250 ans après ses méfaits, la mémoire nationale. Et chose insolite, la route de désolation qu’elle a tracée suit exactement le saint chemin, ce qui donne parfois des photos étonnantes, comme cette statue de la vierge entre les pattes griffues du monstre. Rappelons les faits: le 30 juin 1764, dans un village de cette région reculée du Gévaudan, une jeune bergère de 14 ans est tuée par une bête énorme, que l’on prit alors pour un loup. Cette attaque meurtrière ne fut que la première d’une grosse centaine, étalée sur trois ans. Les descriptions de l’animal, qui attaque en plein jour et décapite souvent ses victimes, diffèrent tant de celle d’un simple loup que la panique atteint des paroxysmes. Louis XV s’en émeut et envoie un régiment de dragons sur les lieux, qui font des battues avec l’aide de milliers de paysans. En vain. Le monarque envoie alors son propre porte-arquebuse, son grand chasseur, qui finit par tuer un gros loup. Pour le roi, cible de la risée de toute l’Europe, l’affaire est close. Mais les tueries continuent et ce n’est que lorsqu’un certain Jean Chastel se retrouva, le 19 juin 1767, nez à nez avec la bête, épaula et la tua d’un coup de fusil, que le massacre s’arrêta. La dépouille fut alors envoyée à Versailles, mais les grosses chaleurs la décomposèrent tant qu’elle était méconnaissable à son arrivée à la cour. Le mystère demeure donc entier, et les théories font flores. La plus probable, mais non prouvée, est que Jean Chastel lui-même, personnage robuste et taciturne, aurait croisé un chien de guerre avec un loup, dressé la bête ainsi obtenue à tuer sur son ordre, et lui-même parfois décapité ses victimes. Un tueur en série qui ne se serait arrêté – en exécutant sa propre créature – qu’après la mort d’une fillette qu’il connaissait. Lui qu’on ne voyait jamais à l’église serait alors subitement devenu très pieu, se confessant très régulièrement… Qui s’excuse s’accuse, dit-on. Quoiqu’il en soit, la bête continuera encore longtemps de hanter les forêts sombres du Gévaudan, et les replis encore plus sombres de notre histoire populaire nationale.

NL/ Ik liet dus mijn vulkaan in de Auvergne achter me en vertrok naar het zuiden, met Sète als bestemming, vlakbij Montpellier. Mijn weg leidde me natuurlijk naar Puy-en-Velay, een hoge plek op de Camino de Santiago. Wie de bijna ononderbroken lijn van pelgrims die als werkpaarden over het asfalt lopen, begrijpt dat de Camino francés een modieus avontuur zijn geworden. Niks voor mij. Ik kom bij een rotonde aan, die versierd is met een soort portaal; aan de ene kant staat het onvermijdelijke standbeeld van een fervent wandelaar.... Maar wat zie ik aan de andere kant? Het Beest. Ik herken het onmiddellijk als ‘La Bête du Gévaudan’, het monster dat 250 jaar na zijn wandaden nog steeds in het nationale geheugen ronddwaalt. Het is merkwaardig, maar het bloedspoor die ze achter zich liet, lijkt precies het heilige pad te volgen, wat soms verrassende beelden oplevert, zoals deze Heilige Maagd tussen de klauwbenen van het schikdier. Even de feiten: op 30 juni 1764 werd in een dorp in deze afgelegen regio van de Gévaudan een veertienjarige herderin gedood door een wildebeest, waarvan men aanvankelijk dacht dat het om een grote wolf ging. Deze dodelijke aanval was slechts de eerste van ruim een honderdtal, verspreid over drie jaar. De beschrijvingen van het dier, dat op klaarlichte dag aanviel en vaak zijn slachtoffers onthoofde, verschilden zo sterk van die van een eenvoudige wolf dat de paniek uitbrak. Lodewijk XV besloot in te grijpen en stuurde een regiment van zijn Dragons naar de plaats delict, waar zij met de hulp van duizenden boeren klopjachten organiseerden. Tevergeefs. De monarch stuurde dan zijn eigen porte-arquebuse, zijn beste jager, die uiteindelijk een grote wolf doodde. Voor de koning, intussen het doelwit van spotternij in heel Europa, was daarmee de zaak gesloten. Maar de moorden gingen door en het is pas toen een zekere Jean Chastel op 19 juni 1767 het Beest tegenkwam en het met zijn jachtgeweer doodschot, dat het bloedbad ophield. De stoffelijke resten werden vervolgens naar Versailles gestuurd, maar de grote hitte brak ze zodanig af, dat ze onherkenbaar waren toen ze aan het hof aankwamen. Het mysterie bleef dus intact en de theorieën zijn legio. Het meest waarschijnlijk, maar niet bewezen, is dat Jean Chastel zelf, een robuust en zwijgzame figuur, een oorlogshond met een wolf zou hebben gekruist en het zo ontstane beest zou hebben getraind om op zijn bevel te doden, en vervolgens soms zelf zijn slachtoffers te onthoofden. Een seriemoordenaar, dus, die pas na de dood van een van hem geliefd meisje zou zijn gestopt, door zijn eigen schepsel te executeren. Hij, die daarvoor nooit een voet in de kerk verzette, zou dan ineens heel vroom zijn geworden en heel regelmatig zijn gaan biechten.... ‘Qui s’excuse s’accuse!’ zegt men. Wat het geval ook is, zal het beest nog lang in de donkere bossen van de Gévaudan blijven spoken, alsmede in de nog donkerdere plooien van onze nationale volksgeschiedenis.