Grand Paris, de visie van Sarkozy

Het lijkt uitgegroeid te zijn tot een traditie onder presidenten van de Vijfde Republiek van Frankrijk om architectonisch een stempel te drukken op de skyline van Parijs. Ook wel genoemd ‘Les Grands Traveaux’, grote presidentiële projecten.

Georges Pompidou had zijn Centre Pompidou, dat pas na zijn dood in 1977 werd voltooid.

Zijn opvolger Valéry Giscard dʼEstaing lanceerde op zijn beurt de bouw van drie projecten; die van het Orsay-museum, het Institut du Monde Arabe en de Cité des Sciences de la Villette, zonder echter de voltooiing ervan te zien vóór het einde van zijn mandaat.

Maar de meest productieve ‘president-bouwer’ blijft François Mitterrand met zijn ‘Grand Projets’, waaronder een glazen piramide op de binnenplaats van het Louvre (1996). Zijn toverwoord voor Parijs was transparantie. Prachtige voorbeelden hiervan zijn: La Grande Arche in La Defense (1989),  de Opéra de la Bastille (1990), het Fondation Cartier (1995) en de  Bibliothèque Nationale François Mitterand (1995). Zijn vastberadenheid om culturele plaatsen te bouwen leverde hem zelfs de bijnamen "Tontonkhamon" en "Mitteramsès" op.

Jacques Chirac was weer verantwoordelijk voor het Musée du quai Branly (2006) een groot etnografisch museum gevestigd in het 7e arrondissement, dichtbij de Eiffeltoren. 

De opvolger van Chirac, Nicolas Sarkozy, probeerde het ook met zijn zeer controversiële project van een museum over de geschiedenis van Frankrijk. Echter de vermindering, in 2002, van de duur van een presidentieel mandaat van zeven naar vijf jaar gooide roet in het eten voor de realisatie van dergelijke megalomane projecten. Alleen omdat hij werd herkozen, kon Jacques Chirac het Quai Branly-museum openen.

Je zou je kunnen afvragen waarom heeft Sarkozy’s opvolger, François Hollande, de vraag niet eens onderzocht? Te duur, te gecentraliseerd in Parijs, waren de twee belangrijkste punten van kritiek op deze grote projecten ten tijde van de financiële crisis tijdens het bewind van Nicolas Sarkozy. François Hollande had andere zorgen. Hollande had eind 2013, volgens de opiniepeilingen, nog maar steun van 20% van de Franse bevolking. Daarmee was hij de de minst populaire president sinds de oprichting van de Vijfde Republiek en zijn populariteit zakte in 2014 nog verder, tot 12%. Terughoudendheid voor grote projecten was daarom geboden. 

Emmanuel Macron was van plan om dezelfde terughoudendheid in acht te nemen, maar de ramp met de Notre-Dame de Paris bood hem een ​​onverwachte kans. Hij kon de verleiding niet weerstaan om zes maanden na de brand van de Notre-Dame een controversiële architectuurwedstrijd uit te schrijven en daar boven op nog eens de belofte om de kathedraal in vijf jaar tijds ‘nog mooier’ te doen herbouwen. Deskundigen ontraden juist haast met het herstel en noemen dat zelfs een tweede ramp.

Grand Paris

Wat weinigen weten is dat Nicolas Sarkozy op 26 juni 2007 de basis legde voor het grootste infrastructuur project van Europa, de lancering van ‘Grand Paris’.  Het project ‘Grand Paris’ heeft tot doel het stadsgebied van Parijs om te vormen tot een stad van de 21e eeuw en zijn positie onder concurrerende internationale megasteden te bevestigen. Het project heeft ook tot doel het leven van de bewoners te verbeteren en de ongelijkheid tussen de voorsteden weg te werken bij het bouwen van één grote duurzame metropool. Als hoofdstad binnen een wereldeconomie, in concurrentie met grote steden als New-York, Londen en Tokio, moet Parijs zich profileren als een wereldstad. Om dit te bereiken, moet het voldoen aan de verplichtingen die zijn vastgelegd in het Kyoto-protocol, terwijl het tegelijkertijd woningen bouwt en het aanbod van vervoer verbetert, zowel tussen de voorsteden en het centrum als tussen de voorsteden onderling. Wereldwijd worden alle grote steden meer en meer geconfronteerd met verkeersellende, luchtvervuiling, wegtrekkende bedrijven en een dalende leefbaarheid voor de bewoners.

 Nicolas Sarkozy, 23e president van Frankrijk van 16 mei 2007 - 15 mei 2012 - Foto European People's Party

De regio Groot-Parijs is met een totale voorraad van 52 miljoen vierkante meter aan kantoren, de derde grootste kantorenmarkt ter wereld, na Tokio en New-York. Het is daarbij ook een van de zeer transparante en goed georganiseerde vastgoedmarkten ter wereld. Verder heeft de regio Groot-Parijs het grootste  bruto binnenlands product (bbp) en is ook de op een na grootste investeringsmarkt in Europa. Parijs concentreert het hoogste percentage grote bedrijven met een breed scala van economische sectoren. Deze liquiditeit en maturiteit is ook terug te vinden op de investeringsmarkt, waardoor Parijs al jaren een zeer gewilde bestemming is voor grensoverschrijdende investeringen. 

Sarkozy  gaf tien teams van architecten en stedenbouwkundigen de opdracht om een voorbeeldig ‘Grand Paris’ voor te stellen: een duurzame en gedurfde hoofdstad. Het project werd geprezen als het meest ambitieuze sinds Haussmann Parijs in de 19e eeuw veranderde. De teams kregen de opdracht om zich de Europese metropool in 2030 voor te stellen: een groen ‘post-Kyoto’ stedelijk centrum dat ruimte zou bieden aan groei buiten de 2,4 miljoen inwoners van het intra-muros Parijs en hen een aantrekkelijke stedelijke omgeving te bieden.

De doelstellingen van het ‘Grand Paris’ van morgen omvatten 9 kernideeën:

• Parijs beter uitgerust maken om zijn status als wereldstad te verdedigen via de uitvoering van grote, iconische projecten.
• Een grote kennisstad waarvoor de economische ontwikkeling zich zal richten op de oprichting of versterking van grote centra voor concurrentievermogen
• Een totale heroverweging van het wegvervoer en een sterk verbeterd openbaar vervoersaanbod; de ‘Grand Paris Express’
• Het creëren of versterken van stedelijke centra
• Betere integratie tussen alle voorsteden
• Behoud van de groene gordel
• Versterking van de Seine en zijn zijrivieren als verbindingsdraden van de stad,
• Aangepast bestuur om een meer harmonieuze en samenhangende ontwikkeling mogelijk te maken
• Tegen 2050 moet Parijs CO2-neutraal zijn, volledig aangedreven door hernieuwbare energie

Nog tijdens de regeerperiode van Nicolas Sarkozy wordt op 20 mei 2010 de wet goedgekeurd die het project ‘Grand Paris’ mogelijk moet maken. In 2013 bevestigt de nieuwe regering van François Hollande dat het project zal worden voortgezet en keurt de vrijgave van 5,3 miljard aan fondsen goed voor de aanleg van 200 kilometer aan vol automatische metrolijnen. De start van de ‘Grand Paris Express’ is hiermede een feit.

De 'Grand Paris Express' is misschien wel het grootste transportproject in Europa - Artist impression Gare Pont de Sèvres - Photo crédits Société du Grand Paris, Agence Duthilleul Arep

De ‘Grand Paris Express’

De Grand Paris Express bestaat uit een fundamentele heroverweging, herontwerp en focus op het openbaarvervoernetwerk op de schaal van het grootstedelijk gebied de metropool Grand Paris die bestaat uit 131 gemeenten, waaronder Parijs zelf. Het doel van deze oefening is om Grand Paris te voorzien van één multimodale vervoersoplossing, meer geïntegreerde vervoersdiensten, en zo een model van polycentrische ontwikkeling te ondersteunen, een stad die is opgebouwd uit meerdere centra. Op de lange termijn zal het nieuwe transportnetwerk naar verwachting het bruto binnenlands product van de regio île de France met meer dan 100 miljard euro doen toenemen en 115.000 nieuwe banen moeten creëren.

Artist impression Gare Issy RER - Photo crédits: Société du Grand Paris, Brunet Saunier

Grand Paris Express in cijfers:

• 4 nieuwe metrolijnen (lijn 15, 16, 17 & 18) plus 2 verlengingen van bestaande lijnen (lijn 11 & 14)
• 200 km nieuwe spoorlijnen, hierdoor zou de huidige metro (214 km), die voornamelijk de 20 arrondissementen binnen de Parijse ringweg bedient, in omvang bijna verdubbelen
• 68 gloednieuwe onderling verbonden stations
• 15 jaren van constructie, 2016 tot 2030
• 2 miljoen passagiers per dag, tegen 2035 ongeveer 3 miljoen
• Elke 2 à 3 minuten een trein
• Volledig automatisch metrosysteem
• 90% van de lijnen wordt ondergronds aangelegd
• Totale kosten worden geraamd op 35,6 miljard euro

De 4 nieuwe lijnen omcirkelen de hoofdstad en bieden verbindingen met de 3 lucht-havens, zakenwijken en onderzoeksclusters van Parijs. Het zal 165.000 bedrijven bedienen en dagelijks 2 miljoen pendelaars vervoeren. De nieuwe Grand Paris Express zal reistijden aanzienlijk verkorten. Voorbeeld: het duurt slechts 34 minuten - in plaats van 53 minuten voor een bedrijfsdirecteur om van de luchthaven Roissy Charles-de-Gaulle naar La Défense te komen. Het duurt slechts 15 minuten in plaats van 1 uur en 6 minuten voor een onderzoeker om van de luchthaven Orly naar de Université Paris-Saclay - Campus Vallée te komen. Pendelaars kunnen zich eenvoudig in île de France van het ene punt naar het andere begeven, zonder via het centrum van Parijs te hoeven reizen. De ‘Régie Autonome des Transports Parisiens’ (RATP), het staatsbedrijf voor openbaar vervoer in Parijs, zal de lijnen exploiteren. Tot slot vertegenwoordigt dit project een goed alternatief voor de auto en is dus een manier om luchtvervuiling en files te verminderen. Naar verwachting zullen 150.000 auto’s van de wegen rondom Parijs verdwijnen.

Artis Impression Gare Villejuif Louis Aragon - Photo crédits: Société du Grand Paris Philippe Gazeau Architecte

68 Nieuwe treinstations

Als pijler van dit project is de functie van stations van de grond af aan herzien, waardoor plaatsen en ruimtes ontstaan waar mensen meer doen dan alleen doorlopen om in de trein te stappen. Het is de bedoeling dat dit nieuwe model lokale stations nieuwe functies geeft die dienen als woon-werkverkeer, winkelen, wonen en werken. Samengevat: de nieuwe generatie stations wordt gastvrij, architectonisch herkenbaar, toegankelijk, veilig, intermodaal, digitaal, levendig ... en natuurlijk praktisch! Met een gemiddelde stations afstand van ongeveer 3 km - vergeleken met minder dan 500 mtr voor de stedelijke Parijse metro - en treinen die tot 110 km / u rijden, zullen rijsnelheden tussen 55 en 65 km / u worden bereikt, meer dan twee keer de snelheid van de metrolijnen in de binnenstad van Parijs. De volautomatische treinen met een lengte van 120 meter bestaande uit acht wagons van 15 meter lang, worden geleverd door Alstom. De eerste ontwerpen werden gepresenteerd op 2 oktober 2020.

De mega boorkop van de speciaal ontwikkelde tunnelboormachine - Photo crédits: Société du Grand Paris, David Delaporte

90% van de lijnen zijn ondergronds, mede mogelijk gemaakt door speciaal ontwikkelde 106 meter lange tunnelboormachines met boor diameters variërend van 7,7 meter tot 9,8 meter. De tunnels worden aangelegd in vrij gevoelige grond, met een risico op instorting en kuilen. De stations bevinden zich vaak zeer diep – soms wel 30 meter onder de grond. Tunnelboormachines zullen ongeveer 20 meter diep gaan. In de komende jaren werken er 20 tunnelboormachines aan dit project. Terwijl de tunnelboormachines zich als mollen een weg banen onder de grond, begint de ‘Grand Paris Express’ langzaam vorm te krijgen.

 Artist impression van een van de grootste metrostations Gare Saint-Denis Pleyel, knooppunt van de lijnen 14, 15, 16 & 17 - Photo crédits: Société du Grand Paris,  Kengo Kuma & Associates

Er zijn ook Nederlandse bedrijven bij betrokken zoals Arcadis voor de uitvoering van de oostelijke lijn 15 en BAM als onderdeel van het consortium Avenir. Zij zijn betrokken bij het noordelijke deel van lijn 17. Reizigers zullen weldra sneller en beter toegang tot de stad hebben. Tijdens wat inderdaad misschien wel hét project van de eeuw is, wordt Parijs een nog groter feest dan Hemingway zich ooit had kunnen voorstellen.

2 miljoen passagiers per dag, tegen 2035 ongeveer 3 miljoen maken gebruik van de Paris Grand Express - Artist impression Gare Vitry Centre - Photo crédits: Société du Grand Paris, King Kong