Goede wijn behoeft geen krans

De bestaansgeschiedenis van dit wijnhuis zou dit jaar 200 jaar zijn. De realiteit is volgens de Franse krant Le Parisien enigszins verfraaid, zoals ik jullie later zal openbaren. Maar eerst het prachtige verhaal van hun geschiedenis.

Het bedrijf van Louis Nicolas aan het begin van de 19e eeuw

Het verhaal van Nicolas begint in 1822 en ze claimt daarmee de titel oudste wijnketen van Frankrijk te zijn. Maar eerst nog even terug in de tijd. Wijn werd alleen nog maar gedronken in cabarets en guinguettes. Guinguettes waren in de 18e eeuw populaire barretjes in de buitenwijken van Parijs en andere steden van Frankrijk, waar men kon eten, drinken en flirten in de buitenlucht aan feestelijk opgemaakte tafels en men de musette kon dansen op de altijd vrolijk stemmende Franse accordeonmuziek. Tijdens de 18e eeuw leidde een consumenten-revolutie ertoe dat eens geïsoleerde dorpen en gehuchten buiten Parijs werden meegesleurd in een bloeiende materiële cultuur. Grondstoffen, en met name alcohol, die buiten de douanebarrière van de stad werden geconsumeerd, waren aanzienlijk goedkoper en waren vrijgesteld van staatsbelastingen. Dit stimuleerde de groei van een amusementsindustrie die net buiten het bereik van de belastinginspecteur lag en zo ontstond er een netwerk van drankgelegenheden. Ze waren vooral populair op zon- en feestdagen, wanneer Parijzenaars op bezoek kwamen om zich te vermaken en om goedkoop dronken te worden. De naam guinguet verwijst naar lokale zure, lichte witte wijn.

Charenton, Quai de Bercy

De wijnen kwamen toen uitsluitend uit vaten die weer werden aangevoerd vanuit Bercy. Volgens de legende is  de oorsprong van de naam ‘Bercy’ afkomstig van een eiland gelegen aan de monding van de rivier de Seine, genaamd ‘Belsinaca’, waar Keltische stammen rond het jaar 850 enkele  hutten hadden gebouwd. In het jaar 1704 wordt het eiland, bij gratie van Louis XIV, vrijgesteld van belastingen bij het verkopen van wijn.  De eerste wijnkelder van Bercy was geboren. In de 17de eeuw was het onderdeel van een domein dat zich uitstrekte van de rand van de stad tot aan Charenton. De gemeente Bercy werd opgericht in 1790 en op de eerste januari 1860 geïntegreerd in Parijs.  In dat zelfde jaar wordt het een wijnopslagplaats, waar bomen worden geplant die voor verkoeling van de entrepots moeten zorgdragen. Door haar ligging aan de Seine groeit Bercy uit tot een van de grootste wijnmarkten van de wereld. Wijn, eaux de vie en port worden in houten vaten en op houten schuiten over de Seine aangevoerd. Daarna neemt het aantal  wijnkelders snel toe en worden in 1878 de Entrepôts van Bercy, een belastingvrije enclave van 43 hectares groot. Langs het water verschijnen dan de guinguettes. Veel kunstschilders, schrijvers, en fotografen, hebben zich laten inspireren door deze ‘art de vivre’.

In 1870 begon Nicolas al met het bezorgen van wijn aan huis

Als je thuis wijn wilde drinken moest je naar een wijnhandelaar of rechtstreeks naar een producent om een vat te kopen. Het was op basis van deze observatie dat Louis Nicolas een nieuw concept bedacht dat een revolutie teweeg zou brengen in de verkoop van wijn; namelijk de verkoop van superieure kwaliteit tegen een redelijke prijs, in een fles. Nicolas had destijds al een winkel in de rue Sainte-Anne te Parijs en nog eens drie depots. In 1822 wordt Maison Louis Nicolas opgericht en begint Louis met het verkopen en leveren van flessen wijn aan particulieren. Al snel openen nog twee winkels hun deuren; Cloître Saint-Honoré en de rue Montmartre. In 1840 begint de gehaaide zakenman Nicolas ook met het bezorgen van wijn aan huis.  In 1870 waren er al dertig verkooppunten die de Parijse wijnliefhebbers voorzagen van hun geliefde nectar.  Zijn handel loopt voorspoedig en hij besluit in 1878 zijn bedrijf te verplaatsen naar Charenton le-Pont, zo’n 7 kilometer buiten Parijs, aan de Quai de Bercy gelegen aan de Seine. Hij blijft het aantal openingen vermenigvuldigen. In 1900 45 winkels en in 1919, 138.

In 1919 heeft Nicolas al 138 winkels in de Franse hoofdstad

Het verhaal van Nicolas vertoont gelijkenis met dat van Freddy Heineken. Heineken zei weleens: "Als ik niet bij Heineken was gaan werken dan was ik de reclame ingegaan". Zo bedacht hij onder andere de lachende eerste 'e' en de slogan "Heerlijk, Helder, Heineken". De bekendheid van Nicolas werd bevestigd dankzij intense reclamecampagnes, zowel in de bioscoop (de eerste reclamecartoons stammen uit 1921), als op muren en krantenkiosken. In 1922, precies 100 jaar na de opening van de eerste winkels introduceert het Huis Nicolas het karakter ‘Nectar’. Het was de onbekende Jules Isnard Dransy (1883 – 1945), een Zwitserse impressionistische en moderne kunstenaar die de eerste schets maakte van de beroemde bezorger met schotelogen. Het verhaal gaat dat hij grotendeels werd geïnspireerd door een bezorger van het huis Nicolas genaamd Le Paven. Nectar, de tengere besnorde bezorger met grote ogen in in elke hand 12 flessen wijn was onmiddellijk populair. Aanbeden door het publiek was hij ook geliefd bij de adverteerders.

Nicolas in het straatbeeld

1922 de introductie van Nectar, de tengere besnorde bezorger met grote ogen in in elke hand 12 flessen wijn een creatie van Jules Isnard Drancy

Maar het succes van Nectar is niet alleen aan het toeval te wijten. Etienne Nicolas, die net de leiding van het familiebedrijf heeft overgenomen, bewijst daarmee een genie te zijn op het gebied van communicatie. Bijna vijftig jaar lang bleef Nectar het gezicht van het bedrijf. 

Vanuit Charenton ontwikkelt Etienne een routekaart die er voor zorg moet dragen dat elk filiaal vanuit Charenton snel kan worden beleverd. Langs het strak opgestelde (straten)plan worden nieuwe vestigingen geopend. In 1936 zijn het er al 304. Naast affiches gebruikte Etienne Nicolas destijds ook nieuwe reclamemiddelen zoals luxe folders met prijzen voor zijn vermogende klantenkring. Gefascineerd door de evolutie van de kunst laat hij zijn catalogi ontwerpen door grote namen in de affichekunst en grafische avant-garde. In 1925 deed Etienne een beroep op de Franse graficus, lithograaf en grafisch ontwerper, Charles Loupot (1892-1962). Voor de druk van zijn luxe catalogus ging hij in zee met de familie Draeger, een Franse kunstdrukker en uitgever van typografisch ontwerpen dat zich toelegde op picturale werken, biografieën, tijdschriften, geschiedenis en catalogi. Het bedrijf werd op 13 augustus 1886 opgericht door Charles Draeger (1844-1899) en was oorspronkelijk uitgerust met typografische persen werkend op stoom.

De eerste wijn catalogus uit 1925 van Maison Nicolas

In 1927 verscheen een prachtig geïllustreerd boekje over de kunst van het wijn drinken: ‘Le Vin, l’art de boire’. Tekst en illustraties waren van Charles Martin en Louis Forest.

Illustraties uit het boekje ‘Le Vin, l’art de boire’

De 1930 catalogus werd uitbesteed aan Paul Iribe (1883-1935) een Franse illustrator, sieradenontwerper, kostuumontwerper en ontwerper van decoratieve kunst. Iribe was voorstander van de vloeiende vormen, meer in overeenstemming met de ontwerpelementen die het kenmerk waren van de art nouveau. In 1933 werkte Iribe samen met Coco Chanel bij het ontwerpen van extravagante sieraden en was de minnaar van Coco Chanel van 1931 tot aan zijn dood.

Nectar naar een ontwerp van Paul Iribe

De bezorger met de 24 flessen reisde inmiddels de hele wereld rond mede dankzij beroemde grafische ontwerpers en kunstenaars waaronder Cassandre, zijn echte naam: Adolphe Jean-Marie Mouron, echter, hij signeerde zijn artistieke werk altijd onder zijn pseudoniem Cassandre. Een van de wijnposters van zijn hand is ook te bewonderen in het Moma-Museum in New York. Vervolgens Jean de Brunhoff (1899-1937) die zijn schepping van het olifantje Babar even in de steek liet om te werken voor het wijnhuis Nicolas. Tot grote vreugde van het publiek verschijnen er naast Nectar ‘nakomelingen’ zoals Glou-Glou en Félicité.

De introductie van Nectar met Glou Glou en Félicité

Nectar volgens Cassandre

In de jaren ’50 van de vorige eeuw verdwijnen Nectar, Glou-Glou en Félicité even uit het reclamebeeld en Etienne Nicolas gaat in zee met kunstenaars zoals Raymond Peynet (1908-1999) bekend om de herkenbare tekeningen van een liefdespaar, ‘Les Amants’, gecreëerd door hem in 1942.  

Het reclamebeeld veranderd onder invloed van de Franse kunstenaar Raymond Peynet

Daarna was het de beurt aan de Franse kunstenaar Bernard Buffet (1928–1999). Hij maakte tijdens zijn carrière meer dan 8000 werken, variërend van stillevens, naakten en melancholische zelfportretten tot Parijse stadsgezichten en landschappen. Ook werkte hij als illustrator en ontwerper: hij ontwierp de wijncatalogus uit 1963.

De wijncatalogus uit 1963 met onmiskenbaar Bernard Buffet

Nectar keert nog even terug dankzij Nicolas Villemot een jonge Franse ontwerper die ook werkt voor onder andere Perrier en Orangina. Hij is de laatste die zich vastbijt in het reclamebeeld van Nectar. Posters, boekjes, catalogi en affiches zijn heden ten dage nog steeds ‘collectors items’.

 1964 Nectar keert nog even terug dankzij Nicolas Villemot 

In 1984 verkoopt Etienne Nicolas zijn bedrijf aan de Rémy Martin-groep om vier jaar later, 1988, in handen te komen van de CASTEL-groep, zowel een familiebedrijf als een familie van bedrijven, herenigd onder dezelfde naam maar in wezen onafhankelijk. CASTEL is een wereldwijde referentie in de wijnindustrie zowel als wijnmakers, wijnhandelaren en wijndistributeurs en beheert 1.400 hectare aan wijngaarden, in Bordeaux, de Provence, de Loire en de Languedoc en 1.500 hectare in Marokko. De nummer 3 in niet mousserende wijnen met een omzet van 1,1 miljard euro in 2019 (alleen wijn)

Het campagnebeeld in 2018

De Nicolas winkels hebben nog steeds dezelfde uitstraling als die van een kleine lokale wijnhandelaar. Met zijn 500 winkels heeft Nicolas zo’n 10% marktaandeel. 320 in Île-de-France en … 180 in Parijs intra muros. Vergeet niet; in Frankrijk vind je 10.000 wijnwinkels. En dan te denken dat 80% van deze markt in handen is van de hypermarché ’s waaronder Carrefour of Leclerc. In 1995 wordt het assortiment uitgebreid met ‘Les Petites Récoltes’, lokale wijnen die tussen de 2 en 4 euro worden verkocht. De heilige graal is de wijnzaak aan de place de la Madeleine waar Chinese toeristen regelmatig de winkel verlaten met een Château Lafite Rothschild voor 2.500 euro per fles. Nicolas werd in 2022 verkozen tot hèt favoriete merk van de Fransen in de categorie Cavistes. Wat een mooi cadeau voor hun 200-jarig bestaan.

‘Spoiler’

Nicolas is in eerste instantie een Parijse geschiedenis, die van een kleine wijnhandelaar, Louis Nicolas, zoon van een douane ambtenaar die besluit om 200 jaar geleden een wijnhandel op te zetten. Echter…… onlangs scheen de krant ‘Le Parisien’ het feestje te willen bederven omdat er twijfel bestaat over het geboortejaar van Louis Nicolas. Louis zou namelijk geboren zijn in 1829 en volgens de historicus begon hij zijn wijnhandel in 1855. Hij was toen 26 jaar en net getrouwd met Mathilde Durouchoux. In 1859 nam de jonge Parijzenaar het stokje over van een andere wijnverkoper genaamd Buhner die al wijn uit de fles verkocht. Het idee schijnt ook ontwikkeld te zijn in Engeland.

Maison Nicolas in het Moma van New York door Cassandre

167 jaar of 200, de wijn zal er niet minder om smaken; santé.