Fiscale woonplaats: de Franse regels

Met enige regelmaat melden lezers van deze site dat ze feitelijk in FR wonen maar op papier nog in NL. Dat is een situatie die vele jaren kan duren. Een van de redenen daarvoor is het feit dat de FR fiscus zich naar het schijnt niet al te veel uitslooft om deze belastingplichtigen op te sporen. Men lijkt zich tevreden te stellen met de heffingen over het onroerend goed en over de plus value bij de verkoop van het FR huis. Toch kan het nuttig zijn om eens te duiken in de FR regels voor binnenlandse belastingplicht. Binnenlandse belastingplicht in een land houdt in dat in beginsel je hele wereldinkomen in dat land belast is behoudens in het geval waarin een verdrag de heffing over een inkomensbestanddeel aan een ander land toewijst. Als je fiscaal in FR woont, moet je daar dus (uit jezelf!) aangifte doen van je wereldinkomen. Eenieder die hier in FR ‘onder de radar’ verblijft of werkt, kan na kennisneming van de Franse regels uitmaken of hij/zij gevaar loopt of niet.

De beste beschrijving van de FR fiscale regels is te vinden in het hierna volgende BOFIP (Bulletin Officiel des Finances Publiques). Een BOFIP is vergelijkbaar met een NL beleidsbesluit van de Staatssecretaris van Financiën. Een BOFIP bevat een voor de FR fiscus bindende uitleg van de fiscale wetten, meestal met jurisprudentie. Het in 2016 herziene BOFIP voor de fiscale woonplaats is:
http://bofip.impots.gouv.fr/bofip/1911-PGP

Ik vat wat highlights uit het BOFIP samen. Naast het hebben van een foyer in FR en de duur van het verblijf in FR speelt de aanwezigheid van zakelijke belangen en/of economische activiteiten in FR een rol. Meer concreet zijn - vrij vertaald - de volgende criteria van belang:
1. Het hebben van ‘son foyer’ in FR. Onder ‘foyer’ verstaat het BOFIP de plek waar men normaliter woont (‘résidence habituelle’ met een permanent karakter).
2. De vraag of FR de voornaamste verblijfplaats is (séjour prinicipal). Meestal is hierbij een verblijf van meer dan 6 maanden in een jaar doorslaggevend, maar het hoeft niet! Uitzonderingen zijn mogelijk.
3. Het uitoefenen van een beroepsactiviteit, behalve wanneer die ‘accessoire’ (van bijkomstige aard) is. Bij activiteiten in loondienst gaat het om de plaats waar die worden uitgeoefend, bij activiteiten als zelfstandige gaat het om de vraag of er in FR een vast middelpunt, een vaste inrichting of vaste exploitatie is dan wel of het grootste deel van de winst daarvan afkomstig is.

De criteria zijn nevengeschikt. Iemand kan dus in FR binnenlands belastingplichtig zijn als hij in dit land een economische activiteit uitoefent die niet van bijkomstige aard is en dat dan zonder dat hij hier een woning ter beschikking heeft of hier meer dan 6 maanden verblijft.

De fiscale regels van FR en NL op het gebied van de fiscale woonplaats zijn niet op elkaar afgestemd. De NL-fiscus en de SVB bepalen de vraag naar de fiscale resp. sociale woonplaats aan de hand van een wetsartikel dat zegt dat ‘waar iemand woont, wordt beoordeeld aan de hand van de omstandigheden’ (artikel 4,1 van de Algemene wet inzake Rijksbelastingen (AWR)). In de praktijk is volgens de belastingrechter in NL vaak de persoonlijke band met NL doorslaggevend voor het antwoord op de vraag of iemand in NL binnenlands belastingplichtig is. Dat is dus een minder afgebakend criterium dan het genoemde BOFIP hanteert. In theorie kan een persoon daarom fiscaal zowel in NL als in FR wonen en in beide landen als binnenlands belastingplichtige aangifte moeten doen. Dat wordt (anders dan op deze site wel eens wordt gesteld) niet opgelost door het artikel over de woonplaatsbepaling in het NL-FR-belastingverdrag. Dat verdragsartikel geldt alleen bij de vraag welk van beide landen een tegemoetkoming of aftrek moet geven om dubbele belasting te voorkómen als daarvoor de woonplaats in de zin van die woonplaatsbepaling in het verdrag van belang is. Het artikel laat de nationale regels over binnenlandse belastingplicht (en dus ook de aangifteplicht) onverlet. Als het verdragsartikel geen oplossing biedt bij dubbele belasting of als geen van beide landen zijn heffingsbevoegdheid over een inkomensbestanddeel wil prijsgeven kan de belastingplichtige de fiscale autoriteiten van FR en NL dwingen tot overleg en tot een beslissing op de vraag welk land de tegemoetkoming moet geven. Maar ook dan geldt die beslissing alleen voor de verdragstoepassing, niet voor de nationale fiscale regels die over de woonplaats gaan.

Tot slot: sinds enige tijd vindt opsporing van verborgen (binnenlandse) belastingplichtigen ook plaats via de Common Reporting Standard (CRS), het informatie-uitwisselingssysteem dat 95 landen een paar jaar geleden hebben afgesproken in de strijd tegen belastingontduiking. Daar spelen ook de banken een actieve rol in zoals iedereen met een grensoverschrijdende tenaamstelling van zijn rekening zo langzamerhand wel zal hebben gemerkt. Ik doel hier op de vragenbrieven die de banken rondsturen aan hun rekeninghouders met een buitenlands adres.

Dit draadje is informatief bedoeld. Ik beschouw het niet als een discussiestuk over de innerlijke waarde van de regels of de toepassing daarvan.