EHvJ: Verbod op onverdoofd slachten niet strijdig met de vrijheid van godsdienst

Het Europese Hof van Justitie (EHvJ) heeft enkele maanden geleden (op 17 december 2020) een arrest gewezen, dat bepaalt dat een totaalverbod op het onverdoofd slachten van dieren binnen de EU is toegestaan en dat een verbod op het onverdoofd slachten niet strijdig is met de vrijheid van godsdienst. Het arrest kwam als een verrassing na het advies van de Advocaat-Generaal (AG), die een totaalverbod beschouwde als strijdig met de vrijheid van godsdienst. Het gebeurt vrijwel nooit dat het Hof afwijkt van het advies van de AG.

In België werd in 2017 vrijwel tegelijkertijd door het waalse en het vlaamse parlement een totaalverbod aangenomen met betrekking tot het onverdoofd slachten van dieren. Door het waalse parlement werd de ingangsdatum bepaald op 1 juli 2018 (voor religieus slachten werd het verbod uitgesteld tot september 2019, om kosher- en halal-slachterijen de tijd te gunnen om zich aan te passen aan het verbod). Het parlement van Vlaanderen bouwde dit uitstel meteen in door te bepalen dat het verbod zou ingaan per 1 januari 2019. Joodse en islamitische orthodoxe gelovigen pikten het niet en stapten naar het nederlandstalige Grondwettelijke Hof in Brussel. Dit Hof legde de kwestie voor aan het EHvJ in Luxemburg.

Het EHvJ overweegt dat geen enkele europese regel het verdoofde slachten verbiedt, zolang het dier nog leeft op het moment dat het wordt geslacht en dat zowel de vrijheid van godsdienst als het dierenwelzijn tot de grondregels van de Europese Unie behoren. Artikel 3 van de EU-verordening 1099/2009 luidt: "Bij het doden van dieren en daarmee verband houdende activiteiten wordt ervoor gezorgd dat de dieren elke vermijdbare vorm van pijn, spanning of lijden wordt bespaard". Een uitzondering wordt echter gemaakt voor het rituele slachten op grond van godsdienstige voorschriften. 

De nederlandse Partij voor de Dieren diende al in september 2008 een initiatiefwet met een totaalverbod op ritueel slachten ter advies in bij de Raad van State. De Raad van State keurde de initiatiefwet af wegens strijd met de vrijheid van godsdienst. In 2019 legde Marianne Thieme opnieuw een initiatiefwetsvoorstel voor aan de Raad van State. Het oordeel was hetzelfde: strijdigheid met de vrijheid van godsdienst. Desondanks diende Marianne Thieme het wetsvoorstel deze keer in bij het parlement. De initiatiefwet kwam door de Tweede Kamer, maar strandde in de Eerste Kamer, wegens gebrek aan steun van onder meer CDA en Christenunie, die het in strijd met de vrijheid van godsdienst achtten.

"Onverdoofde rituele slacht past niet in deze samenleving"

Na het recente arrest van het EHvJ van 17 december 2020 ziet Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren nieuwe mogelijkheden en zij zal zeker nog dit jaar een nieuwe initiatiefwet indienen om het rituele slachten van dieren ook in Nederland geheel te verbieden.

Om kosher of halal te zijn volgens de joodse en islamitische godsdienstwetten moet het vlees afkomstig zijn van een dier dat nog leefde tijdens de slacht. Dat kan bijvoorbeeld worden bewerkstelligd met electrocutie. Daarmee wordt bereikt dat het dier ogenblikkelijk buiten bewustzijn is, maar wel nog leeft. Bovendien moet het dier leeggebloed zijn en mag het pas worden verwerkt, wanneer de lijkstijfheid is ingetreden. Dit zijn allemaal volksgezondheidsregels, die in het warme klimaat, waaruit beide godsdiensten afkomstig zijn, van groot belang zijn, opdat mensen niet een dood gevonden dier zullen eten. Hetzelfde geldt voor het niet eten van varkensvlees, omdat dit vrij snel bederft. Uit het oogpunt van volksgezondheid zijn deze regels waarschijnlijk in de godsdienstwetten opgenomen. Maar bovendien zijn beide godsdiensten, veel meer dan het Christendom, doorweven met voorschriften voor het dagelijkse leven. Helaas is de gezondheidsoorsprong van deze regels verloren gegaan en zijn ze verworden tot godsdienstige dogma's. 

Dierenwelzijn staat hoog aangeschreven in beide godsdiensten. Het Jodendom verschilt alleen van de Islam, doordat het de mens boven het dier stelt, terwijl de Islam de mens ziet als een diersoort, die in gemeenschappen leeft, net als alle andere dieren. Wel heeft Allah de mens "het beheer over de dieren" opgedragen. Maar verder geldt in beide godsdiensten dat je een dier goed moet behandelen en verzorgen.

Het Jodendom: "De Talmoed zegt dat je een dier alleen mag aanschaffen wanneer je in staat bent het dier te voeden en het dier behoort eerst zijn eten te krijgen en dan pas het baasje."
De Islam: "Zo is er een algemene regel die stelt dat wanneer dieren gedurende hun leven of tijdens het slachten lichamelijk of psychisch slecht behandeld werden, het vlees van die dieren onwettig wordt en dus verboden voor consumptie."

Schapen en geiten ten behoeve van de rituele slacht veelal liggend op hun rug in een speciale ‘restrainer’ of op een zogenaamde burrie (een taps toelopende houder) gefixeerd. Dit leidt tot extra stress bij de toch al angstige dieren. Hierdoor zijn de dieren onrustiger, waardoor de kans op complicaties en fouten (bij het aanbrengen van de halssnede, vooral bij schapen met hun dikke vacht) groter wordt. 

Het verzet van het dier bij fixatie kan tot problemen leiden die de periode tot het intreden van het bewustzijnsverlies sterk verlengen. Nadat bij het onverdoofde dier de hals is doorgesneden, treedt namelijk niet onmiddellijk bewustzijnsverlies op. De periode tot het optreden van bewustzijnsverlies is sterk afhankelijk van de grootte van de diersoort, de wijze van het aanbrengen van de halssnede en de manier van verbloeden. Bij schapen kan dit tot twee minuten duren. Bij runderen duurt het veel langer, omdat de hoeveelheid bloed groter is. Tijdens deze periode is het dier bij kennis en is er sprake van pijn en lijden. Zo worden door een halssnede verschillende zenuwweefsels doorgesneden, wat zorgt voor acute pijn. Daarbij is het mogelijk dat er bloed en inhoud van de pens in de longen terecht komt, wat voor verstikking zorgt. Ook wordt de pijnlijke wond van het dier gemanipuleerd om het uitbloeden te versnellen en kan er ademnood optreden door de beschadiging van bepaalde zenuwen.

Er bestaat geen EU-vereiste om het vlees van onverdoofd geslachte dieren als zodanig te etiketteren, en voorstellen om dit in de hele Unie te verplichten stuitten op sterk verzet. Daardoor weten consumenten niet of het vlees dat zij kopen al dan niet afkomstig is van een dier dat onverdoofd (dus met extra lijden) is geslacht. Vlees kan ook ongeëtiketteerd van het ene EU-land naar het andere worden geëxporteerd. Het Europese Hof van Justitie heeft echter wel geoordeeld dat het bio-logo van de Europese Unie niet aangebracht kan worden op producten van dieren die ritueel zijn geslacht zonder voorafgaande bedwelming. Zie Wikipedia (Ritueel slachten in de EU). Wanneer je vlees koopt, dat het EU-bio-keurmerk draagt, weet je dus zeker dat het vlees niet afkomstig is van een onverdoofd geslacht dier. Gelukkig zijn er tegenwoordig steeds meer Islamieten en Joden die de godsdienstige dogma's aan hun laars lappen en in deze moderne tijd voor het vlees kiezen van verdoofd geslachte dieren (met EU-bio-keurmerk).

Wettelijke vereisten voor ritueel slachten in de Europa in 2018

■Verdoving niet vereist
■Verdoving na kelen vereist
■Verdoving tijdens kelen vereist
■Verdoving vóór kelen vereist
■Ritueel slachten verboden

In de Islam hebben dieren net als mensen bepaalde grondrechten:

- zoals de mensen een gemeenschap vormen, vormen ook dieren gemeenschappen op zich, en hebben zij dus alle daarmee geassocieerde rechten (recht op gezonde voeding, op beschutting tegen slecht weer, op sociaal leven, op recreatiemogelijkheden, op het zelf grootbrengen van hun kinderen, enz.).
- dieren hebben een bewustzijn (geest en verstand), handelen intelligent en doelgericht en hebben gevoelens; hun gevoelens mogen niet gekwetst worden;
- dieren hebben een waardigheid en een schoonheidsgevoel. Zij moeten daarin worden gerespecteerd; 
- dieren hebben een geboorterecht op hun deel van de natuurlijke rijkdommen, zelfs als er onder de mensen schaarste heerst aan voedsel en water;
- dieren hebben recht op een waardig fysisch, psychisch en sociaal leven;
- dieren hebben recht op aandacht en op een zorgzame behandeling;
- goede daden tegenover een dier worden beloond, voor slechte daden tegenover een dier zal men op Oordeelsdag verantwoording moeten afleggen en mogelijk worden gestraft.

In de islam zijn onder meer verboden:
- het doden van een dier in het bijzijn van een ander dier (om de gevoelens van het andere dier niet te kwetsen);
- het doden van een dier op een wrede manier of voor het plezier;
- het doodmartelen of nodeloos doen lijden van dieren (zelfs al gaat het om de meest schadelijk geachte soorten, zoals schorpioenen enz);
- het klaarmaken van slachtgerief (scherpen van mes) in bijzijn van het te slachten dier;
- een dier laten wachten om gedood te worden;
- een dier vastbinden en dan doden;
- het versnijden van een voor voedsel gedood dier alvorens lijkstijfheid is ingetreden (door de verplichting zolang te wachten, verzekert de Islam dat een dier dat dood lijkt maar waar nog een sprankje leven in zit, zeker geen pijn zou toegebracht worden);
- het tegen elkaar opzetten van dieren en dierengevechten (hanengevechten, stierengevechten, enz.);
- jacht puur voor de sport (vossenjacht enz.);
- het vangen van vogels en hen in kooien stoppen zonder enig speciaal doel (dit wordt gezien als een verfoeilijke daad);
- het toebrengen van lichamelijke of emotionele schade aan een dier tijdens leven of gedurende de slacht;
- het begaan van lichamelijke of geestelijke wreedheden tegenover dieren;
- bio-industrie;
- experimenten op dieren;
- het doden van een dier zonder rechtvaardige reden (dit is zelfs één van de hoofdzonden);
- verspilling in het algemeen, en in het bijzonder van producten waarvoor dieren gedood werden;
- het consumeren van producten van dieren die niet correct geslacht werden of die tijdens het leven mishandeld werden, omdat die producten daardoor onwettig werden voor consumptie.

Het is duidelijk dat vlees uit de bio-industrie nooit of te nimmer "halal" kan zijn, ook niet als het ritueel (en dus zonder verdoving) wordt geslacht.

Bronnen (onder meer): Europa.nu, Dierenrechten en Islam, Partij voor de Dieren (nieuws), Wikipedia en WakkerDier.nl