Een vorstelijke ontdekking

Precies tegenover het Bois de Boulogne ligt aan de oostgrens van Parijs het Bois de Vincennes. Oorspronkelijk genoemd Vilcena, overblijfselen van het oude bosrijke gebied rondom Lutece. Als voormalig onderdeel van het bisdom van Parijs werd het eigendom van de kroon in de 11de eeuw en kwam in gebruik als koninklijk jachtgebied. Halverwege de 19^e eeuw werd het heringericht als een grote Engelse tuin. Het bos, 994,7 hectare groot, ligt aan de overkant van de ringweg maar hoort toch bij de stad Parijs. Sinds 1926 is het namelijk onderdeel van het 12^e arrondissement. De grenzen van het gebied zijn tot op de dag van vandaag hetzelfde gebleven. Er staan 146.000 bomen. Tijdens de zware Kerststorm in 1999 sneuvelden ruim 50.000 exemplaren. Gelukkig is in de jaren daarna ruim 130 hectare weer herbeplant.

 De bijzondere bouwstijl van Château de Vincennes

Aan de noordkant van het bos bevindt zich het Château de Vincennes, tegenover het gelijknamige metrostation van lijn 1.

Aan het eind van de 11^e  eeuw kocht het Franse hof het Bois de Vincennes van de Abbaye de Saint Maur. In de 12e eeuw bouwt de Capetingische Koning Lodewijk VII (1120-1180) een klein jachtslot. De weerbare burcht is het werk van het huis Valois: Filips VI (1328-1350) begon met de bouw, Jan de goede (1350-1364) zette de werkzaamheden voort en Karel de V (1364-1380) voltooide ze in 1369.

Met zijn 52 meter is het nog steeds de hoogste donjon van Europa. Toren en kasteel worden vervolgens beschermd door een muur met negen torens. De 1100 meter lange muur is onderdeel van het grote project om van Vincennes een echte vestingstad te maken. De torens elk 40 tot 42 meter hoog dienden als woning en als verdediging. Zeven torens werden later weer afgebroken voor de plaatsing van kanonnen toen Napoléon I van Vincennes een militaire vestiging maakte.

Met zijn 52 meter is het nog steeds de hoogste donjon van Europa

Karel V was ook de initiatiefnemer van de Heilige Kapel, die gebouwd werd naar het evenbeeld van de Sainte-Chapelle in het 1^e arrondissement. Deze flamboyante gotische kapel, die prachtige glas-in-lood ramen bevat, heeft echter maar één verdieping met een bidbankje voor de Koningin rechts en de Koning links. Verder een kleine sacristie en schatkamer. De mooie ramen van het koor tonen renaissance-taferelen van de Apocalyps. Na zijn overlijden gaat de bouw door onder zijn opvolger Karel VI (1380-1422) en wordt pas tijdens de regering van Hendrik II (1547-1559) in 1552 voltooid. Voor een lange tijd werd hier de doornenkroon die destijds werd beschouwd als relikwie, in deze kapel bewaard. Later werd deze overgebracht naar de Sainte-Chapelle.  Één fragment van de relikwie (lees, waarschijnlijk een splinter) bleef achter in Vincennes. Na een grondige restauratie is de kapel in 2009 weer opengesteld voor het publiek. Een lust voor het oog.

De Heilige Kapel, die gebouwd werd naar het evenbeeld van de Sainte-Chapelle

In 1652 werd Kardinaal Mazarin gouverneur van Vincennes en liet het kasteel in barok-classicistische stijl verbouwen. Hij gaf opdracht aan de architect Le Vau voor de bouw van het symmetrische ‘Pavillon du Roi’ en ‘Pavillon du Reine aan de zuidkant. Sindsdien heeft het Château de Vincennes twee gezichten, een middeleeuws en een modern. In 1661 blies hij hier ziijn laatste adem uit. Op hetzelfde moment kwam het Hof zich er tijdelijk vestigen, aangezien het Louvre gedeeltelijk was afgebrand. Hoewel de 22 jarige Lodewijk XIV hier zijn wittebroodsweken doorbracht in het Pavillon du Roi, moest Vincennes toch wijken voor Versailles, voltooid in 1680.

De Heilige kapel met aan de rechterzijde het Pavillon du Roi uit 1662

En daarmee begonnen de gedaante verwisselingen. Vincennes werd achtereenvolgens gevangenis, porseleinfabriek, militaire academie, wapenfabriek en onder Napoleon een arsenaal. Onder Lodewijk Filips I (1830-1848) werd het weer een fort en onderdeel van de verdedigingswerken van Parijs en tijdens de Duitse bezetting een wapendepot.

Sinds 1948 zijn in de beide Pavillons de historische afdelingen gevestigd van de Franse landmacht, luchtmacht, marine en gendarmerie. Nu is dit het derde grootste archief van Frankrijk, na de Archives Nationales en de Bibliothèque Nationale de France.

Deze flamboyante gotische kapel, die prachtige glas-in-lood ramen bevat, heeft echter maar één verdieping

In 1958 overwoog De Gaulle, toen hij nog maar net verkozen was tot President van de République, om zich niet in het Élysée te vestigen maar in het château de Vincennes. Hij vond dat Parijse paleis in de binnenstad niet comfortabel en onwaardig om buitenlandse gasten te ontvangen. Waarom hij er uiteindelijk van af zag is niet bekend. (Bron Metronome)

Het monumentale roostervenster aan de voorzijde

De staatsgevangenis kende illustere gevangenen. Hier zaten leiders, vrijdenkers, leenheren en filosofen in wat overigens een minder grote schande was dan opsluiting in de Bastille. Meestal was er maar één gevangene per cel. Het ging hier namelijk om de vips van die tijd. Tot de vele ‘grote gasten’ behoorden Lodewijk II van Bourbon-Condé (Condé was een tegenstander van Kardinaal Mazarin), de Prins van Conti (het interessantste bezit van de familie was het exquise wijngoed in de Bourgogne dat ook nu nog de naam Romanée-Conti draagt), Jean-François Paul de Gondi, kardinaal de Retz (een Frans staatsman en dagboekschrijver), de hertog van Lauzun, de markies de Sade en Mirabeau (Frans revolutionair) en Nicolas Fouquet (Lodewijks schatbewaarder).

De bouw van de Heilige Kapel wordt pas in 1552 voltooid

Er sterven twee koningen in de Donjon. In 1422 Hendrik V van Engeland en in 1574 Karel IX.

Een macabere legende wil dat na zijn dood, het lichaam van Hendrik V, dat was aangetast door dysenterie, in de keuken van het kasteel werd gekookt.

In 1804 werd de Hertog van Enghien beschuldigd van samenzwering en overgebracht naar Vincennes. Op de avond van de 20 maart dineerde hij nog rustig in het Pavillon du Roi terwijl in de slotgracht zijn graf werd gegraven. Een halfuur na middernacht werd hij gewekt en een uur later veroordeelde de krijgsraad hem tot de dood. Hij werd voor het gapende gat in de gracht gezet en vervolgens neergeschoten.

Een andere anekdote is die van generaal Daumesnil, onlosmakelijk verbonden met het Château de Vincennes. Sinds de Slag bij Wagram met een houten been. Toen de coalitietroepen van hem eisten dat hij het kasteel zou opgeven antwoorde de moedige strijdheer: “Ik geef jullie Vincennes pas als ik mijn been terugkrijg”! Later wilden opstandelingen de gevangenen in de Donjon overmeesteren. ‘Houten been’, nog altijd gouverneur, joeg hen op de vlucht met de woorden: “Ik laat mij samen met het kasteel opblazen en we zien elkaar in de lucht”!

Het doodvonnis van de Nederlandse Margaretha Geertruida (Griet) Zelle alias Mata Hari - Bron: Wikimedia

Er zit ook nog een Nederlands tintje aan de historie van het  Chateau de Vincennes. Op 15 oktober 1917 werd Mata Hari op beschuldiging van spionage gefusilleerd in de slotgracht van het kasteel Op de morgen van haar executie werd zij om tien minuten over vijf gewekt en vervolgens verschenen de commissaris rapporteur van de krijgsraad, die het veroordelende vonnis had uitgesproken, de kapitein-griffier, de directeur van de gevangenis, de advocaat van de veroordeelde, Mr. Clunet, en dominee Arboux. Mata Hari zelf vertoonde geen of weinig emotie, maar zorgde dat zij zeer goed gekleed was. Zij droeg een grijze, zijden japon, kostbaar bont om de schouders, opengewerkte kousen en een parelketting om haar hals. Op het met zorg gekapte hoofd droeg zij een grote vilten hoed met kersrood lint. Met een rustige stem had ze gezegd: “Zo, Ik ben gereed”. Zonder te wankelen liep zij door de flauw verlichte gangen naar de auto, die haar uit de gevangenis van Saint-Lazare kwam ophalen.

De slotgracht van het kasteel waar de terechtstelling van Mata Hari plaatsvond

Samen met twee nonnen en een pastoor en twee inspecteurs van politie werd Mata Hari in het voertuig geplaatst, dat haar naar de plaats van terechtstelling, de slotgracht van Vincennes, bracht. Mata Hari weigerde een blinddoek. Een zuster en haar advocaat begeleidden haar naar de paal. Zij gaf beiden nog een hand en stak vervolgens haar polsen uit naar de adjudant, om ze te laten samenbinden. Het executiepeloton, twaalf zoeaven onder een officier, plaatste zich tegenover haar, en de geweren werden op haar borst gericht. De officier liet vervolgens de punt van zijn degen zakken en er volgde een salvo; Mata Hari was voorover gevallen, terwijl haar lichaam zich nog draaide en haar gezicht zich naar boven richtte. Een adjudant naderde en vuurde het reglementaire revolverschot, de coup de grâce, in de slaap af. De begrafenis vond plaats op het kerkhof van Vincennes. (Bron: Wikipedia)

Tot op de dag van vandaag is het château het arbeidsterrein van monumentenzorg gebleven

De eerste renovatiewerkzaamheden vonden halverwege de 19^e eeuw plaats onder toezicht van Viollet-le-Duc. Tot op de dag van vandaag is het château het arbeidsterrein van monumentenzorg gebleven. Een restauratie die net na de Tweede Wereldoorlog was begonnen (het kasteel werd zwaar beschadigd bij de uittocht van de duitsers in 1944) heeft er toe geleid dat de vestigingstoren vanaf 1995 twaalf jaar lang gesloten is geweest voor het publiek. Twintigduizend blokken steen werden vervangen. Op dit moment staan de beide paviljoenen in de steigers.

Het kasteel is nog steeds in gebruik als belangrijke militaire uitvalbasis. Mocht namelijk het Élysée om wat voor reden dan ook onbruikbaar raken, dan is het de uitwijkplek voor de Franse President.

De eerste binnenplaats is het deel waar in de 13^e en 14^e eeuw het Capetingische kasteel werd opgericht

Het binnenplein van het kasteel is vrij toegankelijk. Je passeert de oorspronkelijke hoofdingang, ‘La Tour du Village’.  De eerste binnenplaats is het deel waar in de 13^e en 14^e eeuw het Capetingische kasteel werd opgericht. Vanaf de 17^e eeuw langzaam afgebroken. Aan de rechterzijde is de boekenwinkel en de kassa voor bezoek aan het châtelet en de heilige kapel.

De entree van het châtelet loopt via een ophaalbrug naar de hoofdingang van de vestingtoren. Deze toren is werkelijk een architecturaal hoogstandje. De dikke vierkante toren, met vier hoektorentjes, heeft zes verdiepingen waarvan de gewelfde plafonds op een enkele, dunne centrale pilaar rusten. De toren wordt beschermd door een muur en een diepe slotgracht, oorspronkelijk gevuld met water. De Donjon kom je binnen op de tweede verdieping. Het bruggetje was in de Middeleeuwen de enige toegang tot de vestingtoren.

Je kunt ook eerst de weergang doen. Deze was in de middeleeuwen niet overdekt. De Koning gebruikte de gang om van zijn werkruimte naar zijn appartement te gaan op de verdieping van een gebouw op de binnenplaats. In de weergang heb je een vierzijdig overzicht over het kasteel en het dorp Vincennes.

De dikke vierkante toren, met vier hoektorentjes, heeft zes verdiepingen waarvan de gewelfde plafonds op een enkele, dunne centrale pilaar rusten

In de toren bezoek je het kantoor van Karel V, de raadzaal, de slaapkamer van de Koning, de huiskapel en de schatkamer. Vanaf de campanile, de klokkentoren heb je een prachtig uitzicht over het kasteel. De klok werd in 1369 geïnstalleerd. Boek je een rondleiding dan kom je ook op de bovenverdieping van de Donjon, een plek die normaal niet geopend is voor het publiek. Vanaf de bovenste verdiepingen heb je natuurlijk een fantastisch uitzicht over de gehele omgeving. Eenmaal op de begane grond is nog een oorspronkelijke put te vinden. In de vestingtoren is nog het gevangenisverleden van de 15^e eeuw te zien. Aan de overzijde de Heilige Kapel en de klassieke paviljoenen, Pavillon du Roi en het Pavillion du Reine. Zij maken deel uit van de uitgebreide werkzaamheden uitgevoerd op verzoek van Kardinaal Mazarin. De vestingmuur is onderdeel van het grote project van Karel V om van Vincennes een echte vestingstad te maken. In de 19^e eeuw zijn tegen de wallen bunkers gebouwd.

Detail van de prachtige restauratie

Dit kasteel is bij uitstek geschikt voor een bezoek met kinderen. Elke dag geopend van 10.00 uur tot 17.00 uur (22 september t/m 20 mei) en van 10.00 uur tot 18.00 uur (21 mei t/m 21 september). Entree volwassenen € 9, kinderen tot 26 jaar € 7

Rondleidingen duur 1.30 uur. Elke dag om 10.30 uur, 14.15 uur en 15.00 uur. Geen noodzaak voor reservering. €12

Vooraf tickets bestellen klik hier

Château de Vincennes, Avenue de Paris, 94300 Vincennes. Metrostation Château de Vincennes, lijn 1.

Met dank aan Centre des Monuments Nationaux.