De vorige bewoner: een scharrelaar

Wie een huis in Frankrijk bezit of wel eens in een gite logeert, vraagt zich bijna onvermijdelijk af wie de vorige bewoners waren en hoe zij leefden. Dat wilde ik in elk geval weten toen we in 1991 een baanwachtershuis in Le Grand Pressigny in de Touraine kochten. Door de jaren heen heb ik dat uitgezocht. Er bleken allerlei soorten mensen tussen te zitten met elk hun eigen geluk en ongeluk, en elk verwikkeld in de grote geschiedenis van hun tijd: spoorwegen, industrialisatie, wereldoorlogen, toerisme.  Ik heb  ze beschreven in mijn recente boek Ons Huis aan het Spoor.

Voor Nederlanders in Frankrijk licht ik er een aantal uit. Om te beginnen monsieur Dubois, de scharrelaar die van 1945 tot 1989 met zijn vrouw en drie dochters in het huis woonde. Overigens ben ik op 4 maart tussen 17.30 en 19.00 te gast in de Brasserie van Nederlanders.fr, om over het boek te praten!

**************************************************************

Al snel nadat we ons baanwachtershuis  in 1991 gekocht hebben, beginnen de dorpsgenoten ons, gevraagd en ongevraagd,  over de vorige bewoner te vertellen, die er ruim veertig jaar in  gewoond heeft. Ze noemen hem altijd Dubois, of monsieur Dubois, nooit bij zijn voornaam Didier.

In talloze varianten herinneren ze zich dat je met Dubois altijd een beetje moest oppassen. Waarop een veelbetekenende blik volgt, en wij – zoals men verwacht – vragen waarom dat dan was?  Onze buurman op de heuvel achter ons, kasteelheer Hervé, meldt dat als Dubois in de buurt is, je moet zorgen dat er geen gereedschap buiten ligt. Dat verdwijnt onvermijdelijk. Hervé en zijn vrouw Christine komen hem een keer tegen als hij met zijn fiets aan de hand door hun bos om het kasteel loopt. Dubois doet schichtig en probeert zijn volle tas te verbergen. Hervé vraagt nadrukkelijk wat er aan de hand is en waarom hij zo ongemakkelijk doet. Dan gooit Dubois zijn tas naar Hervé en gaat er op zijn fiets vandoor. In de tas herkent Hervé allerlei spullen uit zijn eigen schuur. Ook de buurman die beneden aan de weg woont, heeft geen goed woord voor Dubois over. Volgens hem is hij een drankzuchtig cochon die altijd stinkt. Dat laatste kan wel kloppen, want Dubois werkt lange tijd in de lokale mestfabriek. Daar schijnt hij zeer gewaardeerd te worden, omdat hij alles wil aanpakken en zich nergens te goed voor voelt. Maar zo komt hij wel altijd stinkend thuis.

We krijgen ook al snel van alles te horen over Berdine, de vrouw met wie Dubois sinds 1945 samenwoont, de vierge noir, zoals sommige mensen in het dorp haar noemen. De kinderen in de buurt zijn bang voor haar en denken dat ze een heks is. Soms, in een dappere bui, sluipen ze tussen de bomen om het huis door om naar ‘de heks’ te kijken. Als die dan naar buiten komt, rennen ze gillend weg. In hun herinnering is ze steeds enger geworden, compleet met wrat op haar neus, kromme vingers, lange nagels en een akelige lach. Maar andere buren hebben warme herinneringen aan haar, en de mevrouw uit het dorp die haar met de belastingen en de rekeningen hielp, zegt dat het een lieve vrouw was. Ook Dubois zelf roept niet alleen maar nare verhalen op. Yvette, de echtgenote van de dakbedekker, doet boodschappen voor hem nadat zijn Berdine in een tehuis wordt opgenomen. Ze noemt hem gekscherend haar vriendje met wie ze gewaagde grapjes maakt.

Maar in het begin van ons Franse avontuur, hebben we nauwelijks tijd om ons in het verleden te verdiepen. Daar komt nog bij dat er ook een akelig verhaal rondgaat over Babette, een van de dochters, die in de jaren vijftig door een mislukte abortus in het bos aan haar einde zou zijn gekomen. Daar weet niemand het fijne van, en ik wil het liever niet weten. Ik wil al die narigheid niet in ons huis hebben en stop mijn oren er zo’n twintig jaar voor dicht.

Pas als het huis helemaal verbouwd is, we een wc en warme douche hebben, en de muren fris gestuukt zijn, durf ik me een beetje in onze voorgangers te verdiepen. 

In het gemeentehuis mag ik de gemeentelijke registers inzien om Dubois te zoeken. Ik vind zijn overlijdensakte in de mappen van 1989 en lees erin dat hij in 1908 is geboren is in Port-de-Piles, een dorp zo’n dertig kilometer bij ons vandaan. Zijn moeder heet Louise Dubois maar een vader wordt niet genoemd. Met zijn geboortedatum en de naam van zijn moeder, probeer ik de stamboom van Didier te reconstrueren. Op het internet zijn talloze platforms waarop mensen hun stambomen kunnen delen, en waar je naar je eigen voorouders kan zoeken, als ze tenminste uit Noordwest Europa of de Verenigde Staten komen. Daar zijn de bevolkingen uitgebreid geregistreerd en wonen de meeste stamboomliefhebbers. Ik tik de gegevens van Dubois in de zoekmachine van My Heritage, waar zo’n 52 miljoen stambomen op staan. Per ommegaande krijg ik een melding op het scherm dat in de stamboom van ene Marie-Claire ook een Didier en Louise Dubois voorkomen. Ik stuur haar een berichtje via het platform en vertel dat wij in het huis wonen waar haar oom Didier ooit heeft gewoond. Ik krijg meteen antwoord terug. Marie-Claire blijkt een nicht van Didier te zijn en nodigt ons uit om bij haar thuis langs te komen. Met haar puzzel ik zijn verhaal bij elkaar, en dat is niet om vrolijk van te worden. Opgegroeid als onecht kind, niet naar school geweest, al vroeg aan de drank, krijgsgevangene in de Tweede Wereldoorlog. Pas als hij in ons huis terecht komt, hij is dan al ruim veertig, krijgt zijn leven een beetje stabiliteit.

Didier, Berendine en familie bij de gelegenheid van de heilige communie van Babette

Lees meer over Didier Dubois, zijn familie, en wat er precies met Babette gebeurde in Ons Huis aan het Spoor (Alfabet, 2024). Verkrijgbaar bij de Nederlandse boekhandel, en online:  

in Frankrijk bij Amazon,

in Nederland bij Bol.