De vorige bewoner: een "cheminot"

Wie een huis in Frankrijk heeft of wel eens in een gite logeert, vraagt zich bijna onvermijdelijk af wie de vorige bewoners waren en hoe zij leefden. Dat wilde ik in elk geval weten toen we in 1991 een baanwachtershuis in Le Grand Pressigny in de Touraine kochten. Door de jaren heen heb ik dat uitgezocht. Er bleken allerlei soorten mensen tussen te zitten met elk hun eigen geluk en ongeluk, en elk verwikkeld in de grote geschiedenis van hun tijd: spoorwegen, industrialisatie, wereldoorlogen, toerisme.  Ik heb  ze beschreven in mijn recente boek Ons Huis aan het Spoor. Voor Nederlanders in Frankrijk licht ik er een aantal uit. In deze aflevering: de spoorwerker Louis Galais die in 1896 ons huis met zijn uitgebreide familie betrok en er bijna twintig jaar woonde.

Ik vond Louis Galais in de bevolkingsregisters van ons dorp en in de archieven van het departement Indre-et-Loire. Maar hij kwam pas echt tot leven toen ik op het online platform My Heritage zijn achter-achter-kleinzoon Olivier ontmoette die de hele familiestamboom had geplaatst. Olivier woont nog in het baanwachtershuis van zijn overgrootmoeder, een dochter van Louis. Hij nodigde me uit om naar de familiefoto’s te komen kijken. Het eerste dat me opvalt is dat Louis een enorme snor had. “Ja, die hadden ze allemaal in die tijd”, zegt Olivier desgevraagd. Maar ik ken een verhaal van Guy de Maupassant over de verschillende vormen van de snor en wat ze betekenen. Achter een krulsnor zou een flirtende casanova zitten, een scherp gesneden beharing verhult waarschijnlijk een agressief karakter en zo’n grote hangsnor als Louis heeft, maskeert, volgens De Maupassant, zachtmoedige verlegenheid. Dat is een fijn idee, dat er ooit een aardige man in ons huis woonde. 

Het levensverhaal van Louis is typisch voor de sociale betekenis van de trein in de negentiende eeuw als een industrie die veel jonge mannen de kans bood om aan de armoede van het platteland te ontkomen. Louis komt uit de prehistorische grotwoningen van het dorp Saint-Remy-sur-Creuse dat aan de andere kant van de heuvels achter ons huis ligt. Er wonen zo’n tachtig mensen:

gezinnen, alleenstaanden, baby’s, bejaarden en alles wat er tussen zit. Een tijdgenoot schrijft meedogenloos dat alleen het uitschot van het dorp er woont, maar het merendeel verdient netjes zijn weinige geld met de hennepweverij zijn er een keer geweest omdat het

Als hij twintig wordt, moet Louis in dienst. Volgens zijn registratie is hij 1 meter 58 lang, heeft bruine ogen en wenkbrauwen, een gemiddelde neus en mond, een hoog voorhoofd en een ronde kin. Hij kan lezen en schrijven, en is naar school geweest. Binnen een jaar maakt hij promotie en na nog een jaar wordt hij korporaal. Na zijn diensttijd meldt hij zich bij de spoorwegmaatschappij Paris-Orleans. Die neemt hem aan als poseur wat betekent dat hij met een ploeg aan het onderhoud van de rails werkt. Als spoorwerker, of cheminot zoals men in Frankrijk zegt, mag je in een baanwachtershuis wonen, en met zijn vrouw Céleste betrekt hij Passage-à-Niveau (PN) 228 die drie overgangen bij ons vandaan ligt, totaal verlaten. midden in de velden met niets eromheen en nauwelijks verkeer. We rijden er vaak langs en het is geen gezellige omgeving. Toch denk ik dat het voor Louis een grote vooruitgang was in vergelijking met de grotten: hij heeft een vaste betrekking, is verzekerd van inkomen en een eigen huis voor hem, zijn vrouw en zijn gezin met inmiddels drie dochters.

Het lijkt Louis voor de wind te gaan en hij verhuist van baanwachtershuis naar baanwachtershuis, steeds dichter naar het station en de bewoonde wereld toe. Als hij ons huis bereiky,  PN224, komt er echter een einde aan zijn voorspoed. Twee weken na de geboorte van zijn eerste zoon René, sterft Céleste. Op haar overlijdensakte staat geen doodsoorzaak vermeld. Gezien de tijd tussen de bevalling en haar overlijden, is ze hoogstwaarschijnlijk aan kraamvrouwenkoorts overleden. Dat is de belangrijkste doodsoorzaak van vrouwen in de negentiende eeuw en ontstaat als de vroedvrouw vuile handen heeft. Men weet nog nauwelijks dat je het met simpele hygiënische maatregelen kan voorkomen.

Ik hoop niet dat Céleste in ons huis is bezweken en kijk een beetje zorgelijk onze keuken rond, die op de plek van de vroegere slaapkamer staat. Dat zou ik toch een onprettig idee vinden, ook al is het meer dan honderd jaar geleden. Gelukkig lees ik in één van mijn bronnen dat vrouwen in die tijd vaak naar hun moeder gingen om te bevallen. Daar ga ik dan maar vanuit.

Voor Louis is het zaak een min voor René te vinden en iemand die voor zijn drie dochters zorgt. Hij hertrouwt met een vrouw uit de buurt, Marie, die haar man op haar 23^e verliest, als ze zes maanden zwanger is. Voor allebei komt het goed uit om hun gezinnen te koppelen. Louis heeft een vrouw om voor zijn kinderen te zorgen, Marie een man om geld binnen te brengen. Het is in die tijd de gebruikelijke oplossing voor weduwen en weduwnaars om uit de fatale armoede van de alleenstaanden te ontsnappen.

Louis en Marie wonen met hun samengestelde gezin ruim twintig jaar in ons spoorhuis en zullen er nog eens zes kinderen bij krijgen. Hoe groot hun schare nazaten is, blijkt als Olivier me de trouwfoto van zijn overgrootmoeder laat zien, een van de dochters van Louis. Niet iedereen staat erop. Zijn enige zoon ontbreekt, die sneuvelt in de Eerste Wereldoorlog. Dat is een dramatisch verhaal, maar daarover een andere keer.  Ik beloof Olivier dat ik al mijn informatie over Louis naar hem door al sturen en we nemen hartelijk afscheid, allebei opgetogen door ons uitstapje naar de geschiedenis, van zijn familie en van ons huis. 

Benieuwd naar het dagelijks leven van Louis en Marie en van de andere vroegere bewoners? Lees meer in  Ons Huis aan het Spoor (Alfabet, 2024). Verkrijgbaar bij de boekhandel, en online,  in Frankrijk bij Amazon, in Nederland bij Bol.

Ik hou in mijn blog bij wat er allemaal rond het boek gebeurt en hoe je zelf in de archieven naar de geschiedenis van je huis zou kunnen zoeken. https://huisaanhetspoor.wordpress.com/