De taal der Lage Landen

De taal der Lage Landen

Indertijd leerde ik een Franse beeldhouwster kennen die in Nederland woonde. Ik sprak Frans met haar omdat ik veronderstelde dat zij geen Nederlands sprak. Een tijdje later ontmoette ik haar weer en toen bleek ze het Nederlands wel degelijk machtig te zijn. Ze was met een Nederlander getrouwd geweest, vertelde ze. Ik vroeg haar waarom ze niet eerder Nederlands met mij had gesproken, waarop ze vol vuur uitriep dat niemand van haar kon verwachten dat ze de taal sprak waarin men ‘GGGAAG’ zegt als er volontiers wordt bedoeld.

Of hiermee een algemeen gevoelen wordt vertolkt durf ik niet te zeggen, maar bij mijn Franse wederhelft meen ik af en toe iets vergelijkbaars waar te nemen.

Toen we elkaar nog maar kort kenden was al wel duidelijk dat Yves zou moeten proberen iets van mijn taal te leren; anders zou hij in mijn Nederlandse familie- en vriendenkring voor altijd als muurbloempje moeten fungeren. Hoewel vrijwel iedereen in mijn omgeving Frans heeft geleerd op school bleek men de pogingen om met Yves in die taal te communiceren telkens na hooguit een paar minuten op te geven. Of dat nu luiheid of verlegenheid is, of misschien een combinatie? Wie het weet mag het zeggen.

Hoe dan ook, bij de Amsterdamse boekwinkel ‘Intertaal’ gingen wij op zoek naar Nederlandse cursussen voor Fransen. Tot mijn verbazing bleken er alleen Vlaamse leergangen te bestaan, zonder uitzondering uitgegeven in Antwerpen. Ook de gesproken voorbeelden op de bijbehorende CD’s waren een weergave van de Vlaamse spraakgewoonten, niet van de Nederlandse. Dat vond ik, geboren en getogen Amsterdamse, maar niks. Van mij moest Yves Nederlands leren en geen Vlaams! Een volgende hindernis bleek het vinden van een goed Nederlands-Frans woordenboek voor mijn Franse beginneling. Zoals jullie natuurlijk ook wel weten, is een woordenboek alleen echt zinvol voor wie de vreemde taal al kent, maar hier hadden we meer succes. Wij vonden zowaar een woordenboek met bijna alle werkwoordsvervoegingen en meervoudsvormen. Bij mijn weten het enige woordenboek waarin je woorden als ‘kocht’, ‘schoor’, ‘liepen’, en ‘gelaten’ kunt vinden; of ‘kinderen’ en ‘eieren’. Stel je eens voor hoe heerlijk het voor Nederlanders zou zijn om ergens fasse of irons te vinden.

Yves ging aan de slag en oefende dag in dag uit, jaar in jaar uit. Intussen spreekt hij voor iemand die niet in de Lage Landen woont en de taal ervan maar af en toe hoeft te spreken, verbazend goed. Het dagelijks oefenen heeft hij nu wel opgegeven maar de fijne kneepjes leert hij hopelijk verder in de gesprekjes waarin ik Frans en hij Nederlands spreekt; dat gebeurt zo af en toe en helemaal vanzelf.

Een blijvende bron van moeilijkheden vormen de hierboven al aangestipte ‘sterke’ werkwoorden waarvan de vormen aan geen enkele logica beantwoorden, én de uitspraak.

Net als andere Fransen hoort Yves het verschil tussen de Nederlandse g en r niet. Een woord als ‘scheren’ klinkt uit zijn mond ongeveer als ‘schegen’, een roos wordt een ‘goos’, en schrijven ‘sgijven’; Guus heet ‘Ruus’, en geweldig is ‘reweldig’. Ik ben zijn ‘lieve srat’. Hij spreekt de s aan het eind van een woord niet uit, maar kan - in tegenstelling tot de meeste andere Fransen - wel een h horen en uitspreken; dat komt waarschijnlijk doordat hij grootouders had die een Duits dialect spraken. Franse grootouders, wel te verstaan, die in het door de Duitsers in 1871 geannexeerde departement Moselle woonden, waarin het op een bepaald moment door de Duitsers verboden werd om nog langer Frans te spreken. Dat is er misschien ook de oorzaak van dat Yves de i van ‘in’ kan herkennen en uitspreken. De meeste Fransen kunnen dat niet doordat die klank in het Frans eenvoudigweg niet bestaat. Ze vervangen hem dan ook steevast door ‘ie’, een verschijnsel dat verantwoordelijk is voor het ‘typisch’ Franse accent bij het spreken van bij voorbeeld Nederlands en Engels. Yves kan het dus wel, maar doet het lang niet altijd. Zo is zijn vis bijna altijd ‘vies’.

Wat hij goed heeft begrepen, is dat je in het Nederlands in principe ieder woord aan ieder ander kunt plakken, wat dan weer heel verrassende neologismen oplevert.

Af en toe komt hij met een geheel onverwacht Nederlands woord op de proppen, laatstelijk, excusez le mot, ‘vreetzak’. Als ik hem dan vraag hoe hij daar nu toch aan komt, zegt hij steevast: «Ik heb je dat pas nog zelf horen zeggen; ik moet hem toch ook een keer weten te plaatsen?»

Kortom, het verwerven van de taal die in onze rivierdelta wordt gesproken is voor mijn favorite Fransman een taaie klus geweest die nog langdurig bijschaven behoeft, zowel van de grammatica als van de uitspraak.

Tot dinsdag!