De Seine, een rode draad van 13 kilometer door Parijs

Er is de laatste tijd veel te doen over de bruggen in Parijs, je weet wel die met de talloze hangslotjes. Wat ooit begon als leuke geste, liep volledig uit de hand. De meest ‘beroemde’ brug op dit moment is Pont des Arts, waar deze week zo’n 700.000 slotjes met een gewicht van ca 55.000 kilo zijn weggehaald. De brug is nu bewerkt door graffiti-artiesten en in mijn ogen letterlijk en figuurlijk helemaal verkloot (sorry). Even de veiligheid vergeten, maar doe mij die slotjes maar. Op de foto een schilderij van Nicolas-Jean-Baptiste, met de Pont de Notre-Dame in 1756. Kan het niet helpen, maar ik dacht altijd, waar hebben ze het over………een paar hangslotjes. Tot in 2014 een gedeelte van de Pont des Arts met 500 kg slotjes naar beneden kwam. Tja, je zult er maar net met een rondvaartboot onder doorvaren.

Maar waar ik mij nog meer over verbaas is dat niemand het heeft over het water wat er onder door loopt, de aorta van Parijs, de Seine.

Ten tijde van de Romeinen had de rivier al een druk handelsverkeer en werden de eerste bruggen gebouwd. Juist deze bruggen werden een belangrijke schakel. Natuurlijk als oeververbinding, maar ook als onderkomen (huizenbouw), wisselplaats, toegangspoort en als ontmoetings- en handelsplaats. Er was ook veel criminaliteit, zeker bij de geldwisselaars, en om het allemaal in het gareel te laten lopen, mochten de wisselaars van Lodewijk VII nog maar op één brug hun beroep uitoefenen. De brug is er nog steeds en heeft ook nog steeds dezelfde naam, de Pont au Change.

Dé plek van de handel was de enige ‘echte’ haven die Parijs toen rijk was, Place de Grève, het nu huidige Place Hôtel de Ville. Eigenlijk kun je hier niet van een haven spreken, maar meer van een aanlegplaats, een iets hoger gelegen zandbank. Hier werd alles in- en uitgeladen en verder verhandeld, vandaar dat deze kant van de Seine (Rive Droite) toen en nu nog steeds de plek van de handel is. Dit is goed te zien aan de grote warenhuizen, de beurs en de vele banken. De andere kant van de rivier, het Rive Gauche, was de plek van de kerken, de kloosters en de universiteiten. Hier ontstond in 1150 de vermaarde Sorbonne Universiteit, die vele grootheden uit de geschiedenis in de schoolbanken heeft verwelkomd.
In de 14e eeuw bouwde men kade’s die regelmatige overstromingen moesten doen voorkomen. Ook werden er enkele havens en bruggen aangelegd. De kade’s destijds zagen er heel anders uit dan nu, het waren meer langzaam aflopende oevers. De rivier deed ook dienst als het open riool van de stad. Samen met het straatafval, pies en poep, wasplaatsen en leerlooierijen zorgde het voor ziektes en epidemieën. Als je bedenkt dat de ‘gewone’ mensen zich wasten in, en dronken uit, deze sterk verontreinigde rivier, was de aanleg van de eerste drinkwaterinstallatie in 1609, La Samaritaine, geen overdreven luxe. 

De bruggen waren volgebouwd met huizen en bij regelmaat storten deze bruggen in elkaar. Dit door de overbelasting van de huizen en de sterke stroom, met als gevolg vele slachtoffers. Het was Hendrik IV die de Pont Neuf, de eerste ‘onbewoonde’ brug, opende in 1604. Anders dan zijn naam doet vermoeden is het nu de oudste nog bestaande stenen brug. Om de lege plekken op de ‘onbewoonde’ bruggen te vullen werd er allerlei handel gedreven op de bruggen. Zo ontstond ook de bouquiniste, een boekhandelaar die geen geld had voor een boekwinkel. De groene boekenstalletjes, aan de linkerkant van de kade, zouden nooit meer uit het straatbeeld verdwijnen ondanks verwoede pogingen van het stadsbestuur. Tot op de dag van vandaag zijn er zo’n 200 bouquinistes die hun oude prenten, boeken, platen en souvenirs (én de slotjes) aan de man of vrouw proberen te brengen.

In de 19e eeuw kreeg het stadsbeeld langs de Seine steeds meer het aanzicht zoals we die nu kennen. Er werden maar liefst 15 bruggen bijgebouwd. Hoge kademuren, van wel 6 meter, werden aangelegd en in het midden van de vorige eeuw kwamen er speciale boten om je te kunnen wassen, de bateaux-lavoirs.

Dat de Seine niet alleen rijkdom, maar ook veel schade kan aanrichtten bleek wel in januari 1910. Meer dan een week stond het waterniveau op 8,6 meter en een groot gedeelte van Parijs stond blank, met alle gevolgen van dien. De rivier raakte steeds meer vervuild en er kwam in 1923 zelfs een zwemverbod, dat eigenlijk nu nog steeds geldt. Wel werden in die tijd steeds meer wandelpromenades aangelegd langs de Seine, met als resultaat dat er op dit moment meer dan 10 km (van de 30 km) autovrij is. In de zomervakantie is er tegenwoordig een heus strand, Paris Plage, met palmbomen en parasols aan de Seineoever en geloof me, er wordt veel gebruik van gemaakt.
De Seine wringt zich 12,7 km dwars door de stad, of moet je zeggen de stad omarmt de rivier? Haat en liefde liggen dichtbij elkaar. Maar liefst 37(!) bruggen overspannen de rivier, waarvan 4 loopbruggen en 2 spoorbruggen. De Seine is het smalst, ca. 30 meter bij Quai de Montebello, en op z’n breedst, ca. 200 meter bij Pont Grennele. De vroegere scheepvaart heeft het in aantal verloren van de Bateaux-Mouches. Deze rondvaartboten bepalen al vanaf 1878 het hedendaagse beeld van de rivier.

Het volledige verhaal over de Seine vind je op: www.parijsmijnstad.nl/de_seine