De Onvermoorde Onschuld van een Moord

In het pittoreske dorpje aan de andere kant van de heuvel, waar ik voetbal speel, is een dubbele moord gepleegd. De pastoor en zijn werkster zijn met brute messteken, ‘als een varken’, zoals de daders afspraken, omgebracht. De levenloze lichamen zijn naar een stapel hout gesleept en in brand gestoken.

Het jaar na de slachtpartij werd vanuit Toulouse de guillotine naar het kleine dorpsplein getransporteerd en de drie veroordeelden, arme boertjes uit het dorp, werden op het plein onthoofd.

In ons Franse achterland worden dagelijks meedogenloze oordelen geveld, daar komt geen rechter aan te pas. De één heeft een minnaar, de ander mishandelt zijn koeien en de derde klust zwart bij. Het gros der praatjes is kletskoek en wie niet gelooft wat hij hoort is het best geïnformeerd. Toen ik echter vroeg naar de brute moorden uit 1849 kreeg ik slechts korte half-ingeslikte zinnetjes als antwoord, wat ik weet over de kwestie komt uit de krant. Als Desmond Morris niet op ons stamgedrag had gewezen dan zou het zwijgen van de dorpsbewoners me in verwarring hebben gebracht.

Ik ben een fan van de naakte zoöloog die de mens als dier beschouwt. Met kleine hapjes en goed kauwen zijn de ideeën van Desmond makkelijk te verteren: ik een aap, rondom de stammen, ik heb er vrede mee.

De afgelopen week zag ik de bedroevende wreedheid én de ontroerende schoonheid van de stam die vecht voor zelfbehoud. Voor de wreedheid hebben we een geoefend oog, want hoe wreder de andere stam hoe fijner het is rond onze eigen totempaal. De wreedheid manifesteerde zich door een kogel in de nek van een ongewapende jongen van 17 jaar. De politie verklaarde dat de betreffende diender, lees stamgenoot, niet geschorst was, men zocht naar passende werkzaamheden. Zo´n verklaring is nog medogenlozer dan het enkele pistoolschot.

Maar er was ook de schoonheid van de stam. Ze kwam voort uit de moord op Marianne Vaatstra, hoe wrang zoiets ook klinkt. Ik ben niet alleen gefascineerd door de gebeurtenissen in het Oudwoude van Marianne’s moordenaar omdat ik ook in een agrarisch dorpje woon, maar vooral omdat ik betrokken ben geraakt bij een moord in onze Zuid-Franse habitat.

E. B. betrok ruim een jaar geleden het appartement boven het kleine gemeentehuis te F. , een paar kilometer verderop. E. behoorde tot een stam die ook de mijne is: een man van middelbare leeftijd die in de kont van Frankrijk, zoals het hier wel heet, iets landelijks kwam ondernemen. Afkomstig uit de stad met een passie voor de natuur was hij een buitenstaander voor de andere stammen die hier leven. Net als ik.
Veel vaker dan me lief was dook mijn stamgenoot op voor een praatje. De eenzaamheid vrat aan hem als bijtend zuur en maakte dat hij harder bergafwaarts ging dan de wegen naar onze molen, beneden in het dal. Alles wat ik hem gegeven heb is een half uur per dag en een enkele maaltijd met een goedbedoeld advies en daar komt voorlopig niets meer bij. Met een zwaar voorwerp sloeg E. B. de hersens van zijn nieuwe huisbazin in. Snikkend werd hij aangetroffen naast het lijk.
‘Hij dronk te veel’, zei de burgermeester die opgelucht was geweest toen zijn vreemde huurder was vertrokken. ‘Hij voerde niets uit’, zeiden ze op mijn voetbalclub, het bloed was amper opgedroogd. Binnen een paar dagen waren meer woorden gewijd aan de moord door een buitenstaander dan in anderhalve eeuw was gesproken over de dubbele moord met voorbedachte rade door een stel autochtonen iets verderop.
En ik? Slechts korte half-ingeslikte zinnen kwamen over mijn lippen. Ook vrienden en bekenden spraken mondjesmaat over het drama. Ik zou nog een eeuw gezwegen hebben als daar niet ter rechtvaardiging voor mijn in bloed gedoopte pen de schoonheid van Oudwoude was geweest.
De moordenaar van Marianne Vaatstra woonde in het Oudwoude dat veel gemeen heeft met het dorpje aan de andere kant van de heuvel waar de guillotine uit het prentenboek tot leven kwam. De Hollandse stam heeft zich echter op andere wijze beschermd tegen de gevolgen van een moord in haar midden dan de stam van ons Franse achterland.

Nadat de man die Marianne vermoord lijkt te hebben van zijn gezin was weggevoerd boden dorpsgenoten aan om te helpen bij het melken van de koeien.

Zoiets op zich is al mooier dan een veld vol bloemen. Maar er kwam nog meer.

In de dorpszaal kwamen de dorpelingen samen om over de droevige gebeurtenissen te spreken. Nadien werd het gezin van de vermeende moordenaar uitgenodigd om weer terug te keren naar hun huis in Oudwoude. Het was de collectieve erkenning van de onschuld van de moordenaars’ naasten.

Als ik lang stil sta bij deze geste, bij zo’n ongelofelijke gebaar, dan springen de tranen me in de ogen.