De Nationale Ombudsman van Frankrijk is een vrouw

In Nederland hebben we het nog nooit klaargespeeld om een vrouw te benoemen als Nationale Ombudsman. Wanneer je enkel kijkt naar de herkomst van het woord ombudsman is dat enigszins te begrijpen. Het woord komt oorspronkelijk van het oud-noorse umbodsmadr, waarin madr man betekent. De overheidsinstelling als zodanig heet dan ook in Nederland officieel de Nationale Ombudsman.

In Frankrijk werd vorig jaar de eerste vrouw als Nationale Ombudsman benoemd, maar de Fransen hebben dan ook een geheel eigen franse naam aan de Nationale Ombudsman gegeven: le Défenseur des Droits (DDD). De naam van de eerste vrouwelijke Défenseur des Droits is Claire Hédon. Zij is ex-journalist en was tot haar benoeming tot DDD, voorzitter van het franse ATD Quart Monde. Op 22 juli 2020 werd zij door President Macron benoemd als Défenseur des Droits voor de vastgestelde periode van zes jaar. Een DDD is (anders dan in Nederland) niet herbenoembaar. Hij/zij kan (evenals in Nederland) ook niet tussentijds worden ontslagen. Dat staat garant voor de onafhankelijkheid van de functie.

Claire Hédon

Hoe heet een vrouwelijke Défenseur des Droits? In artikelen in verschillende media werd Claire Hédon ten tijde van haar benoeming Défenseure des Droits genoemd, terwijl de franse Wikipédia het houdt op Défenseuse des Droits. Hoewel in de Larousse.fr duidelijk staat dat een vrouwelijke verdedigster in het Frans officieel la défenderesse heet, wordt terzijde opgemerkt dat een vrouw ook wel défenseure of défenseuse wordt genoemd.

De Nationale ombudsman bestaat in Nederland sinds 1982, in Frankrijk bestaat de DDD sinds 2008, maar hij werd sinds 1973 voorafgegaan door le Médiateur de la République, die ongeveer dezelfde functie vervulde. In tegenstelling tot de DDD werd deze Médiateur niet in de franse Grondwet genoemd. Dat gebeurde wel met de DDD. Sinds 2008 is de DDD dan ook een officiëel staatsorgaan, net als bijvoorbeeld de Assemblée, de Sénat en de Cour Constitutionnelle. De DDD geldt als een autorité administrative indépendante, dat wil zeggen dat de DDD zelfstandig beslissingen kan nemen om de rechten en persoonlijke vrijheden van burgers te beschermen, zonder inmenging van de regering. Zie ook:

https://fr.wikipedia.org/wiki/Autorit%C3%A9_administrative_ind%C3%A9pendante_en_France

De DDD wordt per decreet benoemd door de franse president. In Nederland wordt de Nationale Ombudsman benoemd door de Tweede Kamer. Daar bestaat ook een speciale Nationale Ombudsman voor kinderen en een voor veteranen. De nederlandse kinderombudsman is momenteel wél een vrouw.

De franse DDD behartigt ook klachten van minderjarigen en van veteranen tegen overheidsinstanties.

Dat de DDD de honderdduizenden gevallen en de ruim 100.000 telefoontjes per jaar (nog eens sterk toegenomen tijdens de crise sanitaire) niet allemaal alleen kan afhandelen, is begrijpelijk, maar waar in Nederland de Nationale Ombudsman simpelweg 180 medewerkers heeft, is de organisatie van de DDD typisch frans ongelooflijk ingewikkeld:

De DDD beschikt over drie adjoints die alledrie weer een bepaald collège met een bepaald onderwerp onder hun hoede hebben en waarvan ze vice-président zijn. Enzovoort, enzovoort. Voor wie het bijzonder interesseert, zie:

https://fr.wikipedia.org/wiki/D%C3%A9fenseur_des_droits#Organisation

Wie kan de DDD benaderen en waarvoor?

Iedere fysieke of morele persoon die zich door een overheidsinstantie benadeeld voelt in zijn burgerlijke rechten of persoonlijke vrijheden kan een klacht indienen bij de DDD. Anders dan in Nederland hoef je niet eerst een klacht te hebben ingediend bij de overheidsinstantie zelf. De DDD kun je direct benaderen. De DDD kan ook op eigen initiatief bepaalde zaken onderzoeken, die hem/haar ter ore komen.

Zo kun je je bijvoorbeeld beklagen over schending van kinderrechten, over discriminatie en ongelijke behandeling, over plichtsverzuim door veiligheidsdiensten of over onvoldoende bescherming van klokkenluiders.

De DDD is echter geen rechter. Hij kan rechterlijke uitspraken niet ongedaan maken.

België kent twee Federale Ombudsmannen, die in het Frans le Médiateur Fédéral heet en in het Nederlands de Federale Ombudsdienst. Zie:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Ombudsman#Belgi%C3%AB

Bij de belgische Federale Ombudsdienst kun je behalve met klachten over overheidsinstanties ook terecht met klachten over dienstverlenende semi-overheidsbedrijven, zoals bijvoorbeeld over de post of de spoorwegen, behalve wanneer (semi-)overheidsinstanties een eigen ombudsregeling bezitten. Veel gemeenten in België hebben een eigen ombudsregeling. Ziekenhuizen bezitten in België allemaal een eigen ombudsfunctie.

Er bestaat ook een europese ombudsman, die klachten onderzoekt over onbehoorlijk bestuur door EU-instellingen en andere EU-instanties. Die klachten kunnen afkomstig zijn van onderdanen van de EU-landen of van in de EU gevestigde verenigingen of bedrijven. De huidige europese ombudsman is eveneens een vrouw, Emily O'Reilly. Zij is een ierse schrijver, ex-journalist en ex-tv-presentatrice. Zij werd in in 2013 door het Europese Parlement voor de eerste keer gekozen tot Europese Ombudsman, op 16 december 2014 werd zij in dezelfde functie herkozen voor de duur van de zittingsperiode van het Europese Parlement (2014-2019) en op 18 december 2019 opnieuw voor de periode 2019-2024. Haar standplaats is Straatsburg.

Emily O'Reilly

Er zijn dus mogelijkheden te over voor klagers te over om hun klachten te uiten, in Frankrijk, in Nederland en België en zelfs binnen de EU. Wanneer je je door de welke overheid dan ook benadeeld voelt, kun je altijd ergens een klacht indienen. Je moet echter wel binnen de wettelijke kaders blijven.

Of een klacht indienen helpt, hangt af van de omstandigheden van het geval en van de argumenten en de bewijzen die je kunt aandragen.

Bronnen: fr.Wikipedia.org, nl.Wikipedia.org, DéfenseurdesDroits.fr en Europa.eu (nl)