De historie van ‘les grands magasins de Paris’

De afgelopen maanden stonden de media bol van de opening van een van de mooiste aanwinsten van Parijs; het warenhuis Samaritaine. Op maandag 21 juni 2021 opende de Franse President Emmanuel Macron La Samaritaine, in aanwezigheid van Bernard Arnault, CEO van LVMH, eigenaar van dit luxe warenhuis. Na 16 jaar gesloten te zijn geweest en een verbouwing van 750 miljoen euro is Parijs weer een uniek stukje Frans erfgoed rijker, aldus Macron.

 Na 16 jaar gesloten te zijn is het warenhuis La Samaritaine weer in ere hersteld

Je vindt ze over de hele wereld; luxe warenhuizen. Weinigen weten dat het warenhuis een Franse vinding is. Eigenlijk moet ik zeggen een Parijse vinding. Het begon allemaal in 1852 toen Aristide Boucicaut zijn warenhuis Bon Marché opende. Een zogenaamd Grand Magasin. In 1855 volgt le Bazar Napoléon, dat later wordt getransformeerd in le Bazar de l’Hôtel de Ville, kortweg BHV. Kort daarop in 1865 volgen Jules Laluzot en Jean-Alfred Duclos met Au Printemps en vier jaar later, in 1869 opende Samaritaine, het warenhuis van Ernest Cognacq en Marie-Louise Jaÿ. Parijs kreeg de smaak te pakken. In 1893 openden de Galeries Lafayette hun deuren. Het is la Belle Époque, wat duidelijk te zien is aan de buitenkant van de 'paleizen van de handel'. Prachtige gevels die bol staan van beelden, verguld stucwerk en andere pompeuze decoraties.

Le Bon Marché

Voor het chicste warenhuis van Parijs moet je zijn in het zevende arrondissement, aan de rue de Sèvres op de hoek van de rue du Bac. Daar vind je Le Bon Marché. Dit warenhuis op de Rive Gauche is een echt instituut. Deze winkel vol met nouveautés, het eerste echte warenhuis van Parijs, werd opgericht door het echtpaar Aristide en Marguerite Boucicaut en de gebroeders Videau. Een snelle rekenaar weet dat dit prestigieuze warenhuis dit jaar 169 jaar bestaat. 

Wat weinigen weten is dat Le Bon Marche’ (sinds 1984) net als Samaritaine (sinds 2001) eigendom is van LVMH

Aristide verkocht shawls in de winkel van de gebroeders Videau, genaamd Au bon Marché. Zijn vooruitziende blik, handelsgeest en stoute uitbreidingsplannen benauwden de beide broers zo, dat die vervolgens besloten om in 1863 hun aandelen aan Boucicaut te verkopen. Boucicaut leende 2,2 miljoen Franse Francs van Henry-Francois Maillard, die fortuin had gemaakt in New York met onroerend goed, en begon aan de uitbouw van zijn imperium. Als geen ander begreep hij het gedrag van de consument en misschien is hij wel de grondlegger van wat vandaag consumentenmarketing wordt genoemd. Boucicaut introduceerde voorgeprijsde artikelen, in plaats van dat de prijzen alleen bekend waren bij het verkopend personeel. Nam genoegen met lagere winstmarges om zo grotere hoeveelheden te kunnen afzetten. Creëerde op vaste periodes uitverkoop tegen sterk gereduceerde prijzen en een thuisbezorgservice (1860). Speciaal daarvoor liet hij stallen bouwen voor 150 paarden en 100 bezorgkoetsen. In 1867 introduceerde hij de postordercatalogus met een oplage van 500.000 stuks. Bij de postorderdivisie werkte al snel 120 man personeel, goed voor 4000 tot 5000 zendingen per dag. Tevens verzorgde hij kinderopvang voor winkelende moeders. 

Zijn ongelofelijke succes was gebaseerd op een vernieuwende aanpak, die revolutionair was voor die tijd. Voor zijn personeel initieerde hij als eerste een bonussysteem, gebaseerd op verkopen, een 12-urige werkdag, betaalde vakantiedagen, gratis maaltijden, opleidingen, medische verzorging en zelfs een pensioenfonds. Vergis u niet, we spreken van de negentiende eeuw!

De zaken gingen zo goed dat Aristide Boucicaut besloot om in 1872 alle naastliggende gebouwen op te kopen. Het Hospice des Petits Ménages en de Assistance Publique. Dat zelfde jaar bezit hij het gehele blok tussen de rue du Bac, rue de Sèvres, de boulevard l'Enfer - de huidige boulevard Raspail - de rue Babylone en de rue Velpeau. De architecten Boileau en Gustave Eiffel krijgen de opdracht om van de aanpalende gebouwen een eenheid te maken. Gustave Eiffel was een geniale constructeur die, in zijn tijd, de vooruitgang in de architectuur flink vooruit heeft geholpen door de toepassing van staal, in plaats van zware, ouderwetse baksteenconstructies. De Industriële Revolutie; West Europa industrialiseerde en nieuwe technologieën en materialen kwamen niet alleen beschikbaar, maar waren ook nodig om de nieuwe ontwikkelingen te kunnen uitvoeren. Eiffel deed zijn eerste ervaringen op met metaalconstructies toen hij voor spoorwegmaatschappijen in Frankrijk begon te werken. Nog voor dat hij aan de bouw begon van zijn bekendste werk, de toren die naar hem is genoemd, werd in 1876 het warenhuis Le Bon Marché voorzien van een door hem ontworpen, moderne ijzer-glas-cocon.

De visie van Eiffel is nog steeds zichtbaar in het luxe warenhuis

Een jaar later overlijdt Boucicaut. Maar zijn geesteskind werd voortgezet door zijn vrouw Marguerite en zijn zakenvrienden van het eerste uur: Narcisse Fillot, Émile Morin en Jules Plassard. De kooptempel inspireerde zelfs schrijver Émile Zola  voor zijn werk 'Au Bonheur des Dames' gepubliceerd in 1883. Au Bon Marché is en blijft een van de meest exclusieve plaatsen om te winkelen in Parijs. Op de dames- en herenafdeling vindt u de laatste ontwerpen van alle Franse modehuizen. De parfum- en lingerieafdeling zijn ruim voorzien met juist dat, waar de Fransen al zo lang beroemd om zijn. Zelfs in de paskamers hangt een handige telefoon waarmee u kunt vragen om een andere maat. De delicatessenafdeling in de naastliggende Grande Épicerie is nog steeds een van de mooiste van Parijs. In het park recht tegenover de Bon Marché staat een enorm standbeeld van Marguerite Boucicaut als symbool van goedheid en barmhartigheid, terwijl zij de hongerige spijst. Na haar dood in 1887 laat zij al haar geld na aan diverse goede doelen en ruim 5 miljoen Franse Francs aan het pensioenfonds van haar personeel. 

Wat weinigen weten is dat Le Bon Marche’ (sinds 1984) net als Samaritaine (sinds 2001) eigendom is van LVMH (Louis Vuitton Moët Hennessy). LVMH is het grootste conglomeraat ter wereld van luxeproducten. Het Franse bedrijf is gevestigd in Parijs en is voor een overgrote meerderheid in handen van de Groupe Christian Dior. Deze groep heeft wereldwijd meer dan 77.000 mensen in dienst en 2400 winkels over de hele wereld.

Printemps

Op 3 november 1865 opende dit warenhuis zijn deuren als koophuis met vaste prijzen. De winkel, naar een ontwerp van de bekende architecten Jules en Paul Sedille, opende op de hoek van Le Havre en de Boulevard Haussmann. De winkel werkte met vooraf vastgestelde prijzen, terwijl het in die tijd heel gewoon was dat een prijs uitsluitend werd vastgesteld door loven en bieden. Het gebouw werd sterk uitgebreid in 1874, met liften (toen een grote nieuwigheid) afkomstig van de Wereldtentoonstelling van 1867. In 1888 installeerde het als eerste warenhuis elektriciteit en het was ook een van de eerste warenhuizen met een directe verbinding met de metro (1904).

Pintemps Haussmann

In het begin van de 20e eeuw werd het gebouw vervolgens uitgebreid langs de Boulevard Haussmann door architect Rene Binet in een Art Nouveau-stijl en in 1923 werd de 42 meter hoge Art Nouveau-koepel het middelpunt van het warenhuis, om in 1939 weer te worden gedemonteerd. Dit om te voorkomen dat hij onherstelbaar zou worden beschadigd bij eventuele bombardementen. De koepel werd opgeslagen bij Clichy en pas in 1973 weer in ere hersteld en geheel gerestaureerd door de kleinzoon van de oorspronkelijke ontwerper. Helaas is de prachtige Art Nouveau-trap in 1955 verwijderd. Ondanks twee grote branden bleef het warenhuis zich vernieuwen. In 1975 werd de gehele voorgevel  geclassificeerd als historisch monument.

Gelukkig zijn de klassieke elementen na de restauratie bewaard gebleven

In 2008 onderging het warenhuis een totale restyling onder leiding van het architecten duo George Yabu en Glenn Pushelberg. Yabu en Pushelberg, bekend van de restyling van het New Yorkse Bergdorf Goodman, gingen voortvarend aan de slag gegaan om het gehele warenhuis te voorzien van een totaal nieuw interieurontwerp van internationale allure dat tegelijk onmiskenbaar Frans oogt. Een groot deel van de plafonds tussen het souterrain, parterre en de eerste etage zijn verdwenen waardoor een geweldig atrium is ontstaan, geïnspireerd op de magische glazen koepel op de zesde etage. Een groot kunstwerk van de Japanner Hirotoshi Sawada siert de vide. Grote zilverkleurige bladen hangen in het luchtledige en reflecteren het licht. De oorspronkelijke zwart marmeren vloeren zijn vervangen door vloeren van wit marmer. 18 luxe boetieks, met een totale oppervlakte van 6000 m², hebben één centrale architectuurstijl met sterke grafische lijnen. Elegante stellages van glas, zwart hout en roestvrij staal. De Canadese kunstenaar Pascale Girardin bedacht voor de ingangen twee enorme zwevende clusters van witte handgemaakte polycarbonaat bloemen. Last but not least zijn alle voorgevels opnieuw gerestaureerd en alle ornamenten en koepels opnieuw voorzien van bladgoud. De totale kosten van de vijf jaar durende verbouwing; ruim 70 miljoen euro.

De cosmetica-afdeling van Printemps is een van de mooiste van Parijs en voert meer dan 200 cosmetica merknamen. Ook vind je maar liefst 7 restaurants in dit warenhuis: Ladurée, Brasserie Printemps, Café Pouchkine en Pouchkine terras, Cojean, Perruche en Café Jules, vernoemd naar de oprichter van Printemps; Jules Jaluzot. Le brasserie Printemps mag je niet missen; deze is gevestigd onder de 42 meter hoge dôme, bestaande uit 3185 glazen panelen geheel in Art Nouveau-stijl. Vergeet ook niet de negende etage met een prachtig panoramisch terras met een onbelemmerd uitzicht. Hier vind je Perruche, een groene oase waar het goed lunchen is of gewoon om iets te drinken. Het terras loopt gelijk met de prachtige zinken daken om je heen, af en toe onderbroken door indrukwekkende architectuur zoals het Palais Garnier, de Madeleine, het Grand Palais, de Eiffeltoren en la butte Montmarte met de Sacre Cœur.

 Le brasserie Printemps mag je niet missen; deze is gevestigd onder de 42 meter hoge dôme, bestaande uit 3185 glazen panelen geheel in Art Nouveau-stijl

Samaritaine

De geschiedenis van Samaritaine heb ik uitgebreid beschreven in mijn blog van 7 juli 2021.

Het opende zijn deuren in 1869 als een klein zaakje. De eigenaars waren Ernest Cognacq en zijn vrouw Marie Louise Jay, eens verkoopster bij het warenhuis Le Bon Marché. Hun leven lijkt wel de verwezelijking van de American Dream. Een weeskind dat het brengt van straatventer tot oprichter van La Samaritaine. De naam, La Samaritaine, is ontleend aan de waterpomp bij de Pont Neuf in de tijd van Hendrik IV. Het begon allemaal met het succesvol verkopen van stropdassen in een klein zaakje op de hoek van de rue Pont Neuf en de rue de la Monnaie. Toen Cognacq in 1883 hoorde dat de aangrenzende middenstandswoningen te koop kwamen was dit de aanzet tot de eerste winkel van de ‘Grand Magasins de la Samaritaine’.

 Het rijke interieur van La Samaritaine. Na een verbouwing van 750 miljoen euro is Parijs weer een uniek stukje Frans erfgoed rijker

Galeries Lafayette

In december 1893 openden de neven Théophile Bader en Alphonse Kahn een winkel met naaigerief, dat 'Aux Galeries Lafayette' werd genoemd. De naam van de winkel verwees naar het oorspronkelijke adres aan de rue La Fayette, op wandelafstand van de Opera Garnier. In 1905 gaf Bader de Franse architect Georges Chedanne de opdracht om nieuw aangekochte gebouwen (rue la Fayette 38, 40 en 42) volledig te herbouwen, wat duurde tot in 1907.  Weer een aantal jaren later werd Galeries Lafayette uitgebreid met de aankoop van het pand aan de boulevard Haussmann nummer 15 en groeide uit tot het indrukwekkende warenhuis dat we nu kennen.

Vanaf de derde etage heb je een prachtig overzicht op de koepel

Pas in 1912 kreeg Lafayette de monumentale koepel in Byzantijnse stijl van gekleurd glas en smeedijzer, een ontwerp van de Franse architect Ferdinand Chanut. Maar liefst 33 meter hoog. Het metalen frame steunt op 10 punten en is voorzien van  gebrandschilderd glas, rijkelijk versierd met bloemmotieven dat weer zorgt voor een prachtig goudkleurig licht.  De rijk geornamenteerde balustrades zijn van de hand van Louis Majorelle. De koepel gaf het gebouw de bijnaam "Magasin Coupole".

Zicht op de constructie van de koepel heb je op de vijfde etage van het warenhuis

Wat je zeker moet doen is een bezoek brengen aan de vijfde etage waar je door de binnenramen kunt kijken naar de speciale ijzeren constructie van de achterkant van de koepel. Met de roltrappen ga je naar de zevende etage en vervolgens met trappen naar de achtste etage. Vanaf het terras wordt je  gratis getrakteerd op een adembenemend uitzicht over Parijs. Met name het uitzicht op de Opera Garnier is spectaculair. Volgens een gedenksteen is op dit zelfde dak op 19 januari 1919 een vliegtuig geland. Ook kun je de stalen buitenconstructie bekijken die de grote binnenkoepel van daglicht voorziet.