De Duivel redde Parijs van de ondergang

Voor de Duitse filmregisseur Volker Schlöndorff, maker van de film Diplomatie, is het zonneklaar: 'Parijs is niet gered door een held, maar door de duivel'. Met zijn woorden doelt hij op de Duitse generaal Dietrich von Choltitz. Het was een serieus dreigement, de uitwas van een direct bevel van Hitler, dat echter op het laatste moment is afgewend. 'Hij treuzelde zo lang met het geven van het commando. Toen het Franse verzet, op 25 augustus 1944, bijna in zijn slaapkamer stond kon hij niet meer terug'. Hij gaf de stad, zijn leger van 17.000 man en zichzelf over aan de leider van het verzet Henri Rol-Tanguy en generaal Jacques-Philippe Leclerc. 

Dietrich von Choltitz (1894 - 1966) was een Duitse General der Infanterie ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Hij stond bij de Duitse aanval op Nederland in 1940 als Oberstleutnant aan het hoofd van een bataljon dat vanuit Rotterdam-Zuid de Maasbruggen wilde oversteken voorafgaand aan het Bombardement op Rotterdam. Op 7 augustus 1944 werd hij vlak voor de bevrijding van Parijs, door Hitler benoemd tot bevelhebber van Parijs. Bij de opmars van de geallieerden later die maand zou hij diverse bevelen om de stad te vernietigen, in de wind hebben geslagen. Zijn rol als "Redder van Parijs" is echter zeer omstreden. Waarom Von Cholitz, die geen moeite had om andere steden zoals Rotterdam met de grond gelijk te maken, Parijs intact liet staat nog altijd niet vast. Had hij een pact gesloten met de geallieerden om zodoende een lagere straf te krijgen? Hij werd niet ter verantwoording geroepen in Neurenberg  ondanks oorlogsmisdrijven in Rusland waar hij Hitlers bevel om de Joden uit te roeien nauwkeurig zou hebben uitgevoerd. Of wilde hij zijn militaire familieverleden niet besmeuren door de geschiedenis in te gaan als de man die een van de mooiste steden aller tijden zou hebben vernietigd. In 1947 werd Von Cholitz vrijgelaten uit geallieerde gevangenschap. Hij overleed in 1966, in zijn woonplaats Baden-Baden aan een in de oorlogsjaren opgelopen longemfyseem.

Oberstleutnant Dietrich von Choltitz (1894 - 1966) - foto: Bundesarchiv Deutschland

Als Parijs tijdens de Tweede Wereldoorlog enige rol van betekenis heeft gespeeld, dan als symbool. De Duitsers waren door de stad geobsedeerd. Hitler bezocht Parijs twee weken na de capitulatie om inspiratie op te doen voor zijn architectonische plannen met Berlijn.

Parijs is tijdens de Tweede Wereldoorlog niet belegerd, zoals Leningrad. Parijs is ook niet gebombardeerd, zoals Londen, noch vond er een grote opstand plaats, zoals in Warschau. In Parijs is tussen 1940 en 1944 relatief weinig gebeurd. Vier jaren bleef de stad in Duitse handen. Toch ging het leven van alledag gewoon verder. Vlak na de capitulatie kwamen de meeste gevluchte Parijzenaars al weer terug en hervatten hun dagelijkse bezigheden. Er waren wel verschillen natuurlijk. De standaard tijd was nu Duits, kranten publiceerden onder censuur, Duitse soldaten zag je overal en het was verboden auto te rijden voor privé doeleinden. Dus de metro moest overuren maken. Door de weeks dan, want in het weekend lag deze ook stil. Ook het intellectuele leven hervatte, de schrijvers en intellectuelen zoals Jean-Paul-Sartre, Simone de Beauvoir en Albert Camus negeerden de Duitsers en trokken naar hun plaatsen van voor de oorlog zoals de Deux Margots bijvoorbeeld. Zij schreven voor zichzelf, kunstenaars als Picasso schilderden ook voor zichzelf. Parijs werd bovendien overspoeld met Duitse soldaten op verlof. Ook kwamen collaboratie en verraad er op grote schaal voor. Zo kon het Vichy-bewind op veel steun rekenen. Bij de Grote Razzia van 16 juli 1942 was het de Franse politie, en niet de Duitse, die 13.000 Joden oppakte. In de kern was Parijs bang. Aan de andere kant stond de Lichtstad voor alles wat de nazi’s verfoeiden: decadentie, rasvermenging, progressieve ideeën. Bezoekende Duitse soldaten kregen een gids waarin de toeristische plekjes stonden, maar ook werden gewaarschuwd voor geslachtsziekten. De ‘Pocket Guide to France’, die Amerikaanse GI’s in 1944 kregen, bevatte dezelfde waarschuwing. Ook de Amerikanen wantrouwden het ‘verdorven’ Parijs.

(Bron: ‘Toen het licht uitging in Parijs’; Ronald C. Rosbottom)

6 juni 1944 de start van 'Operatie Overlord' - foto Ferry van der Vliet

In augustus 1944 gingen de geallieerden, na de omsingeling van Duitse strijdkrachten in de zak van Falaise, in volle opmars naar Parijs. Op 15 augustus gingen de Parijse metro en de Parijse politie in staking. Het geallieerde strijdplan voorzag in een omtrekkende beweging rond Parijs, om stadsgevechten, die traditioneel veel mensenlevens eisen, te vermijden. De volgende dag werden de genoemde stakingen gevolgd door de posterijen en op 18 augustus was de staking in Parijs algemeen, en werden barricaden opgericht en het stadhuis, het Hôtel de Ville, door het verzet bezet. De geallieerden waren nu door deze opstand gedwongen hun plan te herzien. Generaal Leclerc van de Tweede Franse pantserdivisie kreeg opdracht de stad binnen te trekken. Op 25 augustus trok Charles de Gaulle, leider van de vrije Franse strijdkrachten, de stad binnen en nam zijn intrek in het ministerie van Oorlog in de Rue Saint-Dominique. Hier hield hij een speech voor de Parijse bevolking. “Paris ! Paris outragée ! Paris brisée ! Paris martyrisée ! Mais Paris libérée ! “Parijs, gekrenkt, Parijs gebroken, Parijs gemarteld, maar Parijs bevrijd”!

Generaal de Gaulle: “Paris ! Paris outragée ! Paris brisée ! Paris martyrisée ! Mais Paris libérée !" - fotoverantwoording onderaan de blog

Met de bevrijding van Parijs kwam er een einde aan Operatie Overlord. Met de landingen van de geallieerde troepen op 6 juni 1944, begint een van de meest massale confrontaties van de Tweede Wereldoorlog. Twaalf weken van verbitterde strijd in het bocagelandschap, de korenvelden van de hoogvlakte rond Caen en de in puin liggende dorpjes zijn beslissend voor de afloop van de oorlog in West-Europa en versnellen de nederlaag van het Duitse rijk. Volgens de planning van operatie Overlord zou de bevrijding van Normandië binnen drie weken zijn voltooid. Uiteindelijk was daar viermaal zoveel tijd voor nodig. In die strijd zijn aan geallieerde zijde meer dan 200.000 gewonden gevallen en 37.000 doden. De Duitsers verloren, in het westen, een groot deel van hun troepenmacht. Bijna 400.000 krijgsgevangenen, gewonden of doden. Tevens verloren zij een groot deel van hun materieel. De verliezen van burgerslachtoffers waren ongekend groot. 20.000 burgers vonden de dood. Het martelaarschap van Normandie was het losgeld voor de eindoverwinning. Niemand mag deze periode ooit vergeten. Het immense offer van deze regio en haar inwoners moet in ieders geheugen verbonden zijn met het offer van al die jonge mannen die over de Atlantische oceaan en Het Kanaal zijn getrokken en die nu voor eeuwig rusten in de Normandische grond die zij wilden bevrijden.

Amerikaanse troepen op de Champs Élysées - fotoverantwoording onder aan de blog

Die Bevrijdingsdag, in Parijs, begon als een grijze regenachtige dag, zelfs zo nat dat het radioverkeer er hinder van ondervond. Buiten dromden de inwoners van de stad om de tanks en de rupsvoertuigen van het bataljon van de Franse generaal Jacques-Philippe Leclerc. Klokken van alle kerken werden geluid en even later galmde de grote klok van de Notre-Dame, ‘Le Bourdon’. Nu pas waren de bewoners van Parijs er van overtuigd dat de bevrijding was begonnen. “Ils sont là!” “Ze zijn er !” De voorste Amerikaanse onderdelen van het 38^ste verkenningseskadron en de 4^de infanteriedivisie kwamen Parijs binnen vanuit het zuiden. In minder dan een uur stonden ze voor de Notre-Dame. Mooie françaises beklommen de voertuigen en gilden “Merci merci, thank you, thank you!”

Later bleek dat de verliezen onder het verzet en de burgerbevolking werden geschat op 1500 personen. De tol van de Parijse bevrijding.

In de strijd zijn aan geallieerde zijde meer dan 200.000 gewonden gevallen en 37.000 doden - foto Ferry van der Vliet

Note: The used images is a work of a U.S. Army soldier or employee, taken or made as part of that person's official duties. As a work of the U.S. federal government, the image is in the public domain.