De doodsklok heeft geluid voor de telefoongids

Ze bestaan allang niet meer voor alle departementen. Tot augustus 2015 was de uitgever van de telefoongidsen, uitgeverij SoLocal, wettelijk verplicht om voor ieder departement twee telefoongidsen uit te geven en te verspreiden: de Pages Blanches voor particulieren en de Pages Jaunes voor bedrijven en instellingen. De "Loi Macron" (Loi pour la croissance, l'activité et l'égalité des chances) hief in 2015 deze verplichting op. Slechts voor de departementen waar het nog rendabel was drukte en verspreidde SoLocal telefoonboeken (alleen de Pages Blanches). Maar het aantal departementen waarvoor dat loont wordt kleiner en kleiner. Dit jaar worden nog 9 miljoen telefoonboeken in Frankrijk verspreid. In 2007 waren dat er 57 miljoen. De laatste telefoonboeken die ik ontving van het departement Gard dateren van 2012. Lijvige boekwerken, die zonder dat je ze hoefde te bestellen gratis werden bezorgd bij degenen die erin vermeld stonden. Heel af en toe raadpleeg ik ze nog.

In het Frans heten de telefoongidsen "annuaires" of "bottins", zo genoemd naar Sébastien Bottin (1764-1854). Bottin was oorspronkelijk een katholieke priester, maar na de Franse Revolutie zei hij de kerk vaarwel. Hij werd statisticus. Jaarlijks gaf hij een Almanach du Commerce et de l'Industrie uit van Parijs, van Frankrijk en van de belangrijkste wereldsteden. Zijn inspiratiebron was de Almanach Royal van Lodewijk XIV, die daarin hoge functionarissen en professoren liet vermelden.

Bottin stierf op 88-jarige leeftijd straatarm in Parijs. Hij liet een failliet bedrijf achter. De familie Didot nam na zijn dood het bedrijf over en zette het voort onder de naam Didot-Bottin. Ook bleven zij de jaarlijkse almanak uitgeven. Ze vestigden zich in het 7e arrondissement van Parijs. De straat waarin het bedrijf Didot-Bottin was gevestigd draagt sinds 1929 de naam Rue Sébastien Bottin.

            Sébastien Bottin

Het eerste telefoonboek van Frankrijk, gebaseerd op de almanak van Bottin, verscheen in 1880. Er stonden 200 namen in. Als je een abonneenummer wilde weten moest je 11 bellen. De telefonist zocht het dan voor je op in de "bottin" en verbond je door. In die jaren had je namelijk de tussenkomst nodig van een telefonist in de telefooncentrale om je door te verbinden met degene die je wilde bellen. Pas in de jaren 1960 werden de eerste telefoonlijnen automatisch. In Frankrijk bestonden er nog tot 1980 regio's waar de tussenkomst van een telefonist noodzakelijk was om naar een andere abonnee te kunnen telefoneren.

Uitgeverij SoLocal heeft nu definitief de doodsklok geluid voor zowel de Pages Blanches als voor de Pages Jaunes. Nadat de franse telefoongidsen de strijd met het franse Minitel in de jaren 1980/1990 hadden overleefd, hebben zij evenals Minitel de strijd met het internet definitief verloren. Hun functie is overgenomen door talloze internet-telefoondiensten, betalend of gratis. Van de laatste is www.118001.fr het bekendst.

De allerlaatste uitgave van de Pages Blanches zal in december 2019 verschijnen en die van de Pages Jaunes in december 2020. Op de duur zullen deze papieren telefoonboeken alleen nog waarde hebben als collector's items. Als zodanig zijn ze ook bedoeld. Tot december 2019 kun je deze laatste speciale edities bestellen op de website Recevoir mes annuaires papier. Maar wie nog oude telefoonboeken in huis heeft: zuinig bewaren voor het nageslacht!

Eenzelfde proces voltrekt zich in veel andere landen. In Nederland bijvoorbeeld verschijnen eveneens dit jaar de laatste speciale edities van de 138 jaar oude nederlandse telefoongids, als collector's items. Het eerste telefoonboek van Nederland verscheen in 1881 (5 jaar nadat Alexander Bell het patent had verkregen op de telefoon). Er stonden 49 namen in. Om een nummer op te zoeken moest je naar het postkantoor om het boek(je) van de Nederlandsche Bell-Telephoon Maatschappij te raadplegen. In 1913 was de gids uitgegroeid tot een boekwerk van bijna 300 pagina's met 75.000 namen, maar nog steeds moest je voor een onbekend telefoonnummer naar het postkantoor. Pas in 1983 werd het telefoonboek huis aan huis verspreid, ongeacht of er abonnees woonden of niet.

Met het verdwijnen van de oude vertrouwde telefoongidsen, annuaires en bottins komt er definitief een einde aan 140 jaar telefoongeschiedenis.

Bronnen: Notre Temps, Le Parisien, Le Figaro, AD.nl en Wikipedia (FR en NL)