Crematie in Frankrijk. 2. Na de crematie

Na de crematie wordt de as in een urn gedeponeerd. Omdat de as sinds 2008 wettelijk wordt gezien als "lichaam", is het niet meer mogelijk om de as te verdelen onder de familieleden, omdat verdeling van de as in strijd wordt geacht met het vereiste respect ten opzichte van de overledene. Ook mag je de urn niet meer mee naar huis nemen om op de schoorsteen te zetten, in je tuin te begraven of er de as te verstrooien.

Wanneer de familie nog geen beslissing heeft genomen wat er met de as moet gebeuren, mag de urn gedurende maximaal één jaar worden bewaard in het crematorium of in een kerk ("lieu de culte"). Wanneer de familie na een jaar nog steeds niet heeft beslist wordt de as verstrooid op het kerkhof van de plaats van overlijden of op het dichtstbijzijnde kerkhof.

Zie voor de wettelijke eisen die aan urnen worden gesteld: Guide Obsèques. Afhankelijk van de bestemming van de as kan de urn van elk materiaal zijn. Zo levert bijvoorbeeld grafmonumenten-specialist France Tombale de volgende urnen (die je tijdens je leven al kunt bestellen):

De urnen van France Tombale

Frankrijk kent drie wettelijke bestemmingen voor de as:

1. Plaatsing van de urn in een columbarium of grafkelder op een begraafplaats. Net als voor een graf moet voor de plaatsing in een urnenmuur of grafkelder een concessie worden gekocht.

2. Begraven van de urn op een begraafplaats. Hij moet daarvoor van biologisch afbreekbaar materiaal zijn. De urn mag ook in de vrije natuur worden begraven (zie onder 3). Er bestaan zelfs urnen om te begraven, waaruit een boom groeit, die je dan kunt verplanten naar waar je wilt. Zie het artikel "Apres-la-mort-devenir-un-arbre" op Reporterre.net.

Na je overlijden voortleven als boom

3. Verstrooiing van de as. Het verstrooien van de as op een kerkhof is gratis. Dit gebeurt in de meerderheid van de gevallen. Veel begraafplaatsen hebben voor de verstrooiing van as een speciale "jardin du souvenir". Voor gemeenten met meer dan 2000 inwoners is een jardin du souvenir verplicht. Er worden ook bordjes met de namen van de verstrooide overledenen geplaatst. Je kunt er desgewenst een speciale plek krijgen, waar de overledene kan worden herdacht.

De verstrooiing van de as (of het begraven van de urn) mag ook plaatsvinden in de vrije natuur (en pleine nature), maar niet op of nabij een openbare weg of in openbaar water. Verstrooiing in de natuur moet worden gemeld, zowel bij de mairie van de geboorteplaats van de overledene als bij de mairie van de gemeente waar de verstrooiing plaatsvindt. Er wordt een aantekening van gemaakt in een speciaal voor dit doel bestemd register. Zie Guide Obsèques. Wanneer de overledene in het buitenland is geboren kan de melding in de geboorteplaats achterwege blijven.

Op overtreding van deze wettelijke bepalingen staat een boete van €15000. Het merkwaardige is echter dat de urn met de as van de overledene na de crematie wordt overhandigd aan degene die opdracht heeft gegeven tot de crematie, dus meestal aan een familielid. Daarna wordt niet meer gecontroleerd wat ermee gebeurt. In de praktijk komt het er dus op neer dat je ermee kunt doen wat je wilt. Bovendien mag je urn legaal meenemen naar het buitenland of opsturen per post. Zie AFIF (Association Française de l'Information Funéraire). In dat geval is het handig om de bestemming van de urn en de as te melden aan de uitvaartondernemer, die voor de benodigde officiële papieren kan zorgen.

Een speciale vorm van verstrooiing in de natuur is de verstrooiing op zee. Ook kan een biologisch afbreekbare urn aan de golven worden toevertrouwd. De urn kan zelfs door professionele duikers 15 meter onder water in een grot worden geplaatst. De duikers maken er een foto van, die aan de familie wordt overhandigd. Deze verschillende methodes van een zee-uitvaart zijn alle met speciale wettelijke regels omgeven. Zo moet het verstrooien van de as minimaal 300 meter uit de kust plaatsvinden en het in zee werpen van de urn op minstens 6 km uit de kust, opdat nietsvermoedende strandliefhebbers niet kunnen worden geconfronteerd met een aangespoeld "lichaam". Zie voor alle regels van een zee-uitvaart Guide Obsèques.

In de Verenigde Staten vinden ruimte-uitvaarten plaats: van tijd tot tijd wordt een raket met enkele grammen as van verschillende overledenen de ruimte in geschoten en in een baan om de aarde gebracht. Na enkele jaren rond de aarde te hebben gecirkeld keer je terug als vallende ster, waarna je in de dampkring alsnog volledig verbrandt. Eventueel kun je de as ook laten verstrooien op de maan. Dat aan al deze speciale uitvaartmogelijkheden een fors prijskaartje hangt is duidelijk. De verstrooiing op de maan kost bijvoorbeeld zo'n €10.000 per gram as.

Omdat verdeling van de as in Frankrijk is verboden, hebben twee jonge franse uitvaartondernemers in Montpellier een frans alternatief voor de ruimte-uitvaart bedacht, dat bovendien veel goedkoper is. Via hun uitvaartonderneming Atome Funéraire en onder het merk Poussière d'étoile sturen ze voor €1000 de ongeveer 3 kilo as van de overledene in een met helium gevulde luchtballon de stratosfeer in. De ballon is voorzien van een camera, zodat de familie de vlucht kan volgen. Hoe hoger de ballon stijgt hoe lager de buitenluchtdruk wordt. Daardoor zet de ballon steeds meer uit en wordt hij voortdurend groter. Op een hoogte van 33 km is de buitenluchtdruk zo laag dat de ballon met inhoud spontaan uiteen spat en als asregen/-sneeuw terugkeert op aarde. De ballon bestaat uit 100% biologisch afbreekbaar materiaal, zodat de asregen/-sneeuw niet schadelijk is voor het milieu.

Deze methode van verstrooiing wordt als legaal beschouwd, omdat de as terugkeert "in de vrije natuur". Melding bij de mairie van de geboorteplaats van de overledene is dus vereist. Bij de "lancering" van de ballon moet Poussière d'étoile rekening houden met de weersomstandigheden (onbewolkt en een niet te harde wind) en met het vliegverkeer. Daarom is de toestemming vereist van de DGAC (Direction Générale de l'Aviation Civile) en moet het oplaten van de ballon op een natuurterrein ver buiten de vliegroutes geschieden. De belangstelling is vrij groot, met name onder luchtvaartpersoneel. Het is mogelijk om dit soort uitvaarten op te nemen in de uitvaartverzekering. Zie Guide Obsèques. Sinds kort is ook een uitvaartonderneming in Breteuil (Oise) met deze ballon-uitvaarten begonnen. De prijs ligt echter beduidend hoger dan die in Montpellier: tussen €2000 en €2500. Zie het uitgebreide geïllustreerde artikel in Le Parisien.fr.

Tenslotte bestaat er de zwitserse uitvaartonderneming Algordanza (Reto-Romaans voor "souvenir") die 500 gram van de as tot een echte diamant kan omtoveren. Algordanza startte in 2004, maar breidde zich al gauw uit naar andere landen in Europa. Momenteel heeft het bedrijf vestigingen over de hele wereld. Vooral Japanners, van wie 99% van de overledenen wordt gecremeerd, maken er gebruik van.

Om dit proces ook mogelijk te maken voor mensen die worden begraven of in landen waar dit proces bij wet is verboden (zoals in Frankrijk) heeft Algordanza ook een procedé ontwikkeld om uit de haren van de overledene (5 gram) een diamant te maken. Omdat slechts een gedeelte van de as of van het haar nodig is, kunnen verschillende familieleden een sieraad dragen met een diamant van de as of het haar van de overledene. Kosten tussen €4500 en €20.000 per diamant, afhankelijk van het aantal karaat. Zie Motherboard.com voor een interessant (franstalig) interview met de zwitserse uitvinder van het proces, tevens directeur van Algordanza.

Sinds 2005 bestaat ook Algordanza Benelux, gevestigd in Apeldoorn. Wie het franstalige interview niet kan lezen kan de Veelgestelde vragen op Algordanza.nl openen. De nederlandse website maakt geen melding van het procedé met behulp van het haar van de overledene. Wie er meer over wil weten kan de engelstalige of de franstalige website bezoeken. Nabestaanden in Frankrijk kunnen zich met het haar van de overledene (indien aanwezig!) wenden tot de vestigingen van Algordanza in het buitenland, bijvoorbeeld bij de hoofdvestiging in Zwitserland (in de buurt van Chur, Graubünden) of bij het duitse filiaal in Lindau (aan het Bodenmeer). Maar aangezien de urn met de as van de overledene na de crematie aan de familie wordt overhandigd, kan deze ook besluiten om diamanten uit de as te laten maken, al moeten ze dit niet aan de grote klok hangen...

Met dank aan de directie en madame Audrey Gavarrone van France Tombale en aan monsieur Charles Dannaud van Reporterre.net, die illustraties van hun website ter beschikking stelden.
Overige illustraties: Pixabay

Zie ook Crematie in Frankrijk. 1. Van overlijden tot en met crematie (Nederlanders.fr 01-02-2019)

Bronnen voor beide artikelen: Notre Temps, alsmede de genoemde.