China, Japan, dichtbij

In het Franse belastingrecht is het mogelijk om successierechten te betalen en andere belastingverplichtingen na te komen door de overdracht van een kunstwerk of historisch object, een gebouw of een perceel, dit alles met een hoge artistieke en/of historische waarde. Een ‘dation en payement’ genoemd.

In Parijs staan verschillende museums, vroegere woonhuizen van puissant rijke mensen die hun eigendommen nalieten aan de Franse staat of aan de stad Parijs, op voorwaarde dat alles na hun dood ongewijzigd blijft en openbaar wordt gemaakt voor het publiek.

Voorbeeld hiervan is het Musée Cernuschi, aan de avenue Vélasquez nr. 7 ooit eigendom van Henri Cernuschi (1821-1896). Deze Italiaanse bankier vestigde zich in Parijs in 1849. Hij was een van de oprichters van de Bank van Parijs de voorvader van BNP Parisbas en een groot verzamelaar van Aziatische kunst.

 Parc Monceau

We begeven ons naar het Parc Monceau voor een bezoek aan het Musée Cernuschi. Het huidige park stamt in feite uit 1867 en is sinds het Tweede Keizerrijk nauwelijks veranderd. Het ontwerp danken wij aan de anglomanie van Napoleon die vlak daarvoor het Hyde Park in London had bewonderd. Helaas werd het grondgebied tijdens de stedenbouwkundige ingrepen van Haussmann flink verkleind en door Alphand heringericht in de Engelse stijl, maar de weinige resterende architecturale elementen werden behouden. De geest van het Tweede Keizerrijk waart er nog altijd rond. Met zijn meer dan honderdjarige bomen, waterpartijen, zuilengalerijen en beelden die als het ware verstoppertje lijken te spelen. Omgeven door een krans van herenhuizen. Achter deze gevels moeten doortrapte speculanten hebben gewoond die pronkten met hun recent en op niet altijd even fraaie wijze verworven fortuin, maar ook de huizen voor keizerlijke liefjes, bankieren en groot industriëlen. Tussen 1876 en 1878 schilderde de Franse impressionist Claude Monet hier drie schilderijen, waarbij het contrast tussen zijn eigen financiële situatie en die van de welgestelde wandelaars groot moet zijn geweest. Namelijk, om aan zijn schuldeisers te ontvluchten was Monet, vanuit het net buiten Parijs gelegen Argenteuil, gevlucht naar de Franse hoofdstad. Twee schilderijen bevinden zich in privébezit en een schilderij hangt in het Metropolitan Museum of Art in New York. In 2009 werd een van die schilderijen bij Christie's in Londen geveild voor ruim zes miljoen pond. Hij zou zich omdraaien in zijn graf.

 De avenue Vélasquez wordt afgeschermd door een grote metalen poort bedekt met bladgoud 

Het Musée Cernuschi is gevestigd in een mooie chique straat op de grens van het 8^e en 17 arrondissement grenzend aan het parc Monceau. De avenue Vélasquez wordt afgeschermd door een grote metalen poort bedekt met bladgoud die de toegang vormt tussen de boulevard Malsherbes en het parc Monceau. Op nummer 7 ligt het aantrekkelijke neoklassieke herenhuis, waarin sinds 1898 een van de oudste museums van Parijs is gevestigd. Het is het voormalige woonhuis van Enrico  Augusto Primo Giuseppe Antonio Luigi Mansueto Carlo Mario Cernuschi, beter bekend onder zijn Franse voornaam Henri Cernuschi, een Italiaanse patriot, bankier, econoom, journalist, kunstverzamelaar, financier, reiziger, filantroop en mecenas die in 1870 tot Fransman werd genaturaliseerd.

Musée Cernuschi; het pand draagt de kenmerken van de neoklassieke stijl die in de 19^e eeuw populair was in noord Italië

Diep geschokt door de dramatische gebeurtenissen van de Commune in maart 1871 vertrok Cernuschi tussen september 1871 en januari 1873 voor een wereldtournee, in het gezelschap van een jonge kunstcriticus Théodore Duret. De reis voert via de Verenigde Staten naar Japan, China, Mongolië, Indonesië, het eiland Ceylon (Sri Lanka) en India. Tijdens zijn verblijf in Japan en China verwierf hij ongeveer vijfduizend kunstwerken, voornamelijk bronzen beelden, die het hart van zijn collectie zouden vormen. Bij zijn terugkeer in Parijs kocht Henri Cernuschi het laatste stukje braakliggende grond aan de avenue Vélasquez en vertrouwde de bouw van zijn herenhuis toe aan een architect van Nederlandse afkomst, William Bouwens van der Boijen. Het pand draagt de kenmerken van de neoklassieke stijl die in de 19^e eeuw populair was in noord Italië. Op de gevel zien we twee mozaïekmedaillons van Aristoteles en Leonardo da Vinci, bewonderd door Cernuschi. Op de voordeur bevinden zich twee plaquettes waarop we de woorden februari en september kunnen lezen, data van de twee revoluties van 1848 en 1870 die de republiek in Frankrijk vestigden. Bebaarde Atlantiërs ondersteunen een grote kroonlijst die het hotel omringt.

Henri Cernuschi

Voor zijn dood schenkt Cernuschi zijn ongeëvenaarde kunstcollectie aan de stad Parijs evenals zijn privéwoning. Cernuschi sterft in Menton, een badplaats aan de Franse Riviera, in mei 1896 en wordt begraven op de begraafplaats Père Lachaise, divisie 66. Op 26 oktober 1898 opent het museum.

De graftombe van Henri Cernuschi op Père Lachaise, divisie 66

De entree van het museum

Een bezoek aan het Musée Cernuschi is een duik in het verhaal van een gepassioneerde verzamelaar en biedt een uitzonderlijk panorama van oude Chinese, Japanse, Vietnamese en Koreaanse kunst. Tijdens je rondleiding door het museum zul je je verbazen over de aanwezigheid van diverse  meesterwerken. Van de beroemde bronzen ‘Tijgerin’, een bronzen wijnvat uit de 11^e eeuw voor Christus, tot het majestueuze standbeeld van Henri Cernuschi bij de ingang van het museum. Elk werk getuigt van een tijdperk en een beschaving. Het pronkstuk is ongetwijfeld de 4,40 meter hoge Amida Boeddha, Japans brons uit de 13^e eeuw, die mediteert met zijn gezicht naar een groot raam met uitzicht op het Monceau-park. Zo indrukwekkend, de grootste in West-Europa, dat hij in negen delen moest worden gezaagd voor transport over zee. En mis de schatten niet die in de voet van de Boeddha verborgen liggen: kostbare jaden voorwerpen. Ontdek onder de 900 tentoongestelde voorwerpen, ceremoniële voorwerpen die dateren uit 3.000 jaar voor Christus, gedetailleerde bronzen voorwerpen uit het ‘Shang’ tijdperk en keramiek die het dagelijkse leven in het oude China uitbeelden.

 Het pronkstuk is ongetwijfeld de 4,40 meter hoge Amida Boeddha, Japans brons uit de 13^e eeuw

Een bezoek aan het Musée Cernuschi is een duik in het verhaal van een gepassioneerde verzamelaar

In de permanente collecties ontdek je een groot aantal neolithisch aardewerk, archaïsche vazen, boeddhistische beelden, allemaal chronologisch gestructureerd, van het neolithicum tot de 13e eeuw. De kunst is voornamelijk Chinees en een deel ervan is Japans, in tegenstelling tot het Guimet-museum dat bijna alle Aziatische landen tentoonstelt. Daarmee heeft Musée Cernuschi de tweede belangrijkste collectie kunst uit het Verre Oosten na het Guimet Museum. Het herbergt de vijfde grootste collectie Chinese kunst in Europa waaronder aardewerk uit de Tang- en Song-dynastieën, vergulde bronzen voorwerpen uit de Liao-dynastie en graffiguren uit de Han-dynastie. Het museum bezit 12.400 objecten waar er wisselend 900 worden tentoongesteld.

Het Musée Cernuschi bezit de tweede belangrijkste collectie kunstcollectie uit het Verre Oosten na het Guimet Museum

Op 25 juli 2023 opende het museum de Boeddhakamer na een sluiting van zes maanden voor renovatiewerkzaamheden. Ter gelegenheid van deze heropening onthult de Boeddhakamer ook een monumentaal houten beeldhouwwerk van bijna twaalf meter dat draken voorstelt. Dit meesterwerk van de Japanse kunst is  voor het eerst in zijn geheel te zien sinds de jaren 30. Het werd speciaal gerestaureerd ter gelegenheid van de viering van de 150ste verjaardag van de terugkeer van Henri Cernuschi uit Azië. De permanente museumcollectie is van dinsdag tot en met zondag gratis te bezoeken met uitzondering van speciale tentoonstellingen.

Ter gelegenheid van deze heropening onthult de Boeddhakamer ook een monumentaal houten beeldhouwwerk van bijna twaalf meter dat draken voorstelt

De huidige tentoonstelling loopt tot en met 9 juni 2024

Musée Cernuschi, avenue Vélasquez 7, 8 arrondissement, metrostation Monceau, lijn 2, Villiers, lijn 2 & 3.