Aznavour chansonnier de l’amour et tristesse

Dit jaar met Kerst was ik in Parijs op zoek naar de sporen van Charles Aznavour die, op 22 mei 2024 honderd jaar geleden, het levenslicht zag in de Franse hoofdstad. Dit alles na het zien van de net in première gegane speelfilm ‘Monsieur Aznavour’. In de film op voortreffelijke wijze gestalte gegeven door de acteur Tahar Rahim. Onder regie van Mehdi Idir en Fabien Marsaud (Grand Corps Malade) krijgen we een kijkje in het turbulente bestaan van een man die zich als Armeense immigrantenzoon wist op te werken tot een wereldster. De speelfilm brengt niet alleen het succes van de zanger in beeld maar juist die vreselijke weg daar naar toe. En zijn strijd om uiteindelijk aan die top te blijven. Zijn grote liefde was nu eenmaal muziek en daarvoor moest alles wijken, wat ten koste ging van drie huwelijken en kinderen die hij nauwelijks heeft zien opgroeien. De film is een visueel spektakel, waarin de sfeer van Parijs in de jaren ’40 en ’50 je het levensverhaal van Aznavour intrekken, natuurlijk met de verslavende klanken van zijn muziek.

36 Rue Monsieur le Prince

Natuurlijk ga ik eerst op zoek naar Aznavours geboortehuis in het 6^e arrondissement. Het Metrostation Odeon, (lijn 4 & 10) aan de boulevard Saint-Germain is mijn eindstation. Via de naastgelegen rue Dupuytren kom ik in de rue Monsieur le Prince waar het nog een stukje lopen is naar nummer 36. Een lelijk pand zonder enige Parijse charme en herkenbaar als Aznavours geboorte huis door een plaquette met de tekst: “Ici a vécu Charles Aznavour (1924 – 2018) Auteur, compositeur, interprète”. - “Hier woonde Charles Aznavour (1924 – 2018) Auteur, componist, artiest”.

36 Rue Monsieur le Prince

Hier ziet hij onder de naam Shahnour Varenagh Aznaourian op 22 mei 1924 het daglicht. Beide ouders waren vluchtelingen uit Armenië, aan de zuidoostkant van de Zwarte Zee, waar de Armeniërs die op Turks grondgebied woonden sinds 1915 bloedig door de Turken waren vervolgd en uitgeroeid. Hier waren ze in afwachting van een visum voor de Verenigde Staten. Maar het visum wordt niet afgegeven omdat Amerika al het maximaal aantal Armeense vluchtelingen heeft opgenomen. Dus zoeken Micha Aznavourian, zoon van een voormalige kok van de Russische tsaar Nicholaas II, en zijn vrouw hun toevlucht in de Franse hoofdstad,. Charles vader zingt prachtig en verdient de kost als restauranthouder. Charles moeder is actrice, maar moet de eindjes aan elkaar knopen met naai- en verstelwerk. Helaas moet het restaurant sluiten in de jaren ’30 als gevolg van de economische crisis, een periode van sappelen breekt aan. Zelfs de kleine Shahnour draagt bij aan de huishoudportemonnee. Zijn moeder had hem op negenjarige leeftijd auditie laten doen bij een toneelgezelschap. Shahnour, zijn naam, inmiddels verfranst tot Charles, werd aangenomen en hij speelde sindsdien allerlei kinderrollen. Toen hij in de puberteit kwam, bereidde z'n zus Aida, die al bij een theatergezelschap werkte, hem samen met moeder voor op het serieuzere acteerwerk. 

Hoewel Charles een opleiding volgde aan een technische school, was hij vastbesloten zijn toekomst te wijden aan acteren en zingen. Met dat laatste was hij begonnen nadat hij bevriend was geraakt met de jonge pianist Pierre Roche. In het door de Duitsers bezette Parijs trad hij met hem op in nachtclubs en na de bevrijding in de zomer van 1944 gingen ze samen op tournee door Frankrijk en België en kiest hij voor de podiumnaam Charles Aznavour. De dichterlijk aangelegde Charles had inmiddels een aantal eigen liedteksten geschreven, die door Roche of door hemzelf op muziek waren gezet. De eerste successen van hun Partnerschap waren in Canada gedurende de periode 1948-1950.

De plaquette op het geboortehuis van Charles Aznavour

Terug in Parijs ontmoet hij Edith Piaf die hem uitnodigt om in haar voorprogramma te staan. Piaf moedigt hem aan om zich toe te leggen op een solo zangcarrière. Zij helpt hem met het ontwikkelen van zijn kenmerkende stem wat leidde tot zijn unieke geluid die zo goed bij zijn repertoire paste. Ze betaalde zelfs een cosmetische operatie aan zijn neus. Piaf neemt hem zelfs mee op tournee door Frankrijk en de Verenigde Staten. Daarna ging de reis naar Quebec, waar het grote succes hem wachtte: veertig weken lang mocht hij in enkele clubs spelen, met elf shows per week. In 1953 brak Charles, beïnvloed door Piaf, met zijn partner Pierre Roche. 

Het beroemde Olympia theater aan de boulevard de Capucines 28. De neonteksten worden nog steeds bij elke voorstelling met de hand gewisseld. Hier beleefde Aznavour zijn doorbraak

Maar in Frankrijk is hij nog steeds niet geliefd en wordt neergesabeld door de Franse muziekpers. De zangcarrière van Charles Aznavour zou nooit wat kunnen worden, vonden verschillende Franse recensenten. Zijn liedjes waren goed, daar niet van, maar de zanger straalde op het podium niets uit en erger nog: zijn stem was ronduit onaangenaam (Als kind raakte een van zijn twee stembanden verlamd). Maar halverwege de jaren vijftig geeft Aznavour zijn eerste shows in het beroemde theater l’Olympia aan de boulevard du Capucines 28 in Parijs. Het bezorgt hem dè doorbraak naar het grote publiek. Heel Frankrijk sluit hem in de armen. Zoals wel vaker gebeurt op het vlak van kunst en amusement gaapte er echter een kloof tussen de opvattingen van de critici en die van het publiek. Aznavour trok volle zalen, zijn platen werden gretig gekocht en hij groeide uit tot een van de grootste Franse zangers van de twintigste eeuw, die - mede dankzij z'n meertaligheid - wereldwijd roem oogstte. Daarnaast was hij ook nog eens een verdienstelijk acteur die in tientallen films speelde.

Zijn best verkochte album uit 1963 'La Mamma'

In 1998 wordt Aznavour door Time Magazine uitgeroepen tot ‘Entertainer of the Century’, vóór Frank Sinatra, Bob Dylan en Elvis Presley. De Franse president Chirac benoemde hem in 1997 tot officier van het Légion d’Honneur. Vlak voor zijn tachtigste verjaardag start Aznavour zijn ‘La Dernière Tournée’, een concerttour die ruim vijf jaar duurt en waarmee hij overal ter wereld afscheid neemt van zijn trouwe fans. Ondertussen blijft Aznavour platen maken, waaronder het Duets dat in 2008 wordt uitgebracht. In 2009 werd hij (al bijna 85 jaar oud) ambassadeur van Armenië in Zwitserland. Op zijn 93^ste kreeg hij een ster op de Walk of Fame in Hollywood.

Aznavour gaf op 3 maart 2017 op 93-jarige leeftijd nog een concert in een uitverkocht AFAS Live in Amsterdam. Hij kreeg een staande ovatie, maar tijdens het concert  werd wel duidelijk hoe broos de seniore maestro was. Hij trad op met een autocue van het formaat schoolbord en durfde zich op het podium niet meer buiten gezichtsafstand van zijn digitale souffleur te begeven. Vrijwel alle teksten zong hij direct van het scherm. Hij schaamde zich er niet voor nog op extreem hoge leeftijd op te treden. In Amsterdam vertelde hij dat journalisten hem al zo vaak hadden afgeschreven. ,”ik zou het optreden niet meer aankunnen, zeiden ze. Welnu: ze zijn allemaal dood. En ik leef nog. Ik ben niet oud, ik ben op leeftijd en dat is niet hetzelfde”.

Op 1 oktober 2018 werd Aznavour dood aangetroffen in een badkuip in zijn huis in Mouriès,  een gemeente in het Franse departement Bouches-du-Rhône. Het autopsierapport concludeerde dat Aznavour stierf aan een hartstilstand gecompliceerd door een acuut longoedeem. Op 5 oktober werd Aznavour geëerd met een staatsbegrafenis in Les Invalides in Parijs, waarbij president Emmanuel Macron hem prees als een van de meest belangrijke "gezichten van Frankrijk. “Door de jaren heen hebben zijn aanwezigheid, zijn stem, zijn onmiskenbare intonatie, zich in onze levens genesteld en heeft dat ons ongemerkt laten verenigen. Wat onze afkomst ook mogen zijn, want in Frankrijk sterven dichters nooit”. Onder de genodigden waren een aantal hoogwaardigheidsbekleders waaronder de voormalige Franse presidenten Nicolas Sarkozy en François Hollande, evenals de Armeense president Armen Sarkissian waar Aznavour zijn roots had en Franse vedetten onder wie acteur Jean-Paul Belmondo en zanger Enrico Macias. Zijn kist werd aan het einde van de begrafenis opgetild onder het geluid van zijn hit "Emmenez-Moi".

Les Invalides

Emmenez-moi au bout de la terre

Emmenez-moi au pays des merveilles

Il me semble que la misère

Serait moins pénible au soleil...

Neem me mee naar het einde van de wereld

Neem me mee naar het wonderland

Het lijkt me toe, dat de ellende

Minder pijnlijk is als de zon schijnt

Op zaterdag 6 oktober werd Aznavour bijgezet in het familiegraf op de begraafplaats van Montfort – l’Amaury, circa 40 kilometer ten zuidwesten van Parijs. In het graf liggen ook zijn ouders, net als zijn zoon Patrick die in 1981 op 25-jarige leeftijd overleed aan een overdosis. Patrick was het resultaat van de buitenechtelijke relatie tussen Charles Aznavour en Arlette, een danseres uit het cabaret ‘Chez Lulu’. De begraafplaats aan de rue Saint-Nicolas 25, stamt uit de zestiende eeuw en staat te boek als historisch monument.

Het familiegraf van de familie Aznavour in Montfort l'Amaury - Foto Isabelle Mols

De begraafplaats aan de rue Saint-Nicolas 25, stamt uit de zestiende eeuw en staat te boek als historisch monument

In 2021 werd op het carrefour l’Odéon in het 16^e arrondissement een buste van de zanger onthuld  door de burgemeester van Parijs, Anne Hidalgo, in het bijzijn van Nicolas Aznavour, medeoprichter van de Fondation Aznavour. als eerbetoon door de stad Parijs. In 2024, ter ere van zijn honderdste geboortedag werd aan de Champs Elysées het carré Ledoyen omgedoopt tot Jardin Charles

In 2021 werd op het carrefour l’Odéon in het 16^e arrondissement een buste van de zanger onthuld

Sinds 2024 brengt deze tuin een ode aan Charles Aznavour (1924-2018), zanger, acteur en geëngageerd burger. Auteur, componist en vertolker van grote hits zoals La Bohême of Emmenez-moi, hij schreef ook voor grote artiesten waaronder Édith Piaf. Als een echte ambassadeur van het Franse lied heeft hij zijn bekendheid verbonden aan humanitaire missies, met name voor de Armeense zaak, een land waaruit zijn familie is gevlucht vanwege de genocide.Charles Aznavour

Aznavour. Volgens Matthijs van Nieuwkerk, de presentator van De wereld draait door is Aznavour ‘de beste zanger die ooit geleefd heeft’. Zo luidde ook de titel van zijn in 2015 verschenen bundel met columns die hij schreef over de zanger in de VARAgids.