21 februari 2025, de werkweek van onze ambassadeur

Door de ambassade werd ik verzocht om de wekelijkse updates van onze ambassadeur in Frankrijk; Jan Versteeg, onder uw aandacht te brengen. Aan dat verzoek kom ik graag tegemoet, de verslagen van onze ambassadeur zijn informatief voor Nederlanders in Frankrijk en prettig leesbaar.

Veel leesplezier!

Warm winterweer

De week begon met lichte vorst, waardoor de Parijzenaren dikke mutsen en handschoenen aantrokken voordat ze zich buiten waagden. Een paar dagen later werden met 16 graden middagtemperatuur de terrasstoelen weer buiten gezet, en floten de vogeltjes toen ik ’s avonds naar huis fietste. Normaal gesproken brengt me dat in een lichte, vrolijke stemming, nu minder.

Deze week was zo’n week waarin op het wereldtoneel meer gebeurde dan normaal in een heel jaar. En terwijl we de laatste tijd in Europa toch al niet rustig sliepen, zitten we sinds vorige week rechtop in ons bed. Of liever gezegd, we staan er al half naast. Maar nog wel in onze pyjama.

Zoals u weet, vond vorige week een aantal grote conferenties in Europa plaats. Eerst in Parijs met de AI Summit, en daarna in München voor de traditionele veiligheidsconferentie (Wehrkunde Tagung). De woorden die de nieuwe vice-president van de VS, J.D. Vance bij die twee gelegenheden uitsprak, bleven nog lang nagalmen. Al jaren is duidelijk dat Amerika de aandacht verlegt naar de ‘Pacific’ en het Midden-Oosten, en Europa minder belangrijk vindt. Toch hadden we nog steeds het idee aan dezelfde kant van het touw te trekken. Dat spreekt nu niet meer voor zich, zacht uitgedrukt. Dit werpt allerlei vragen op over de verhoudingen tussen de VS en Europa, met name op het urgentste onderwerp: de oorlog in Oekraïne.

Waarschijnlijk heeft u gezien dat de ministers van Buitenlandse Zaken van Rusland en van de Verenigde Staten deze week een bijeenkomst hebben gehad in de Saoedische hoofdstad Riyad, om het grondwerk te doen voor het einde van de oorlog in Oekraïne. De EU en Oekraïne zaten niet aan tafel bij die bespreking, en daar zijn we natuurlijk niet blij mee.

Al met al genoeg reden voor de Franse president Macron om Europese leiders bijeen te roepen in Parijs. Vrijdagavond kregen we te horen dat dit overleg al op maandag zou worden georganiseerd, met de regeringsleiders van een aantal grote Europese landen, oud-premier Rutte als Secretaris-Generaal van de NAVO, en EU-kopstukken Ursula von der Leyen (voorzitter van de Europese Commissie) en Antonio Costa (van de Europese Raad), de Deense premier en onze minister president Dick Schoof.

(Een terzijde: waarom zowel Von der Leyen als Costa? Omdat, zeker als het gaat over buitenlandbeleid en defensie, in de EU de nationale regeringen het voor het zeggen hebben. Zij overleggen op het hoogste niveau in de Europese Raad en de vroegere Portugese premier Antonio Costa is daar de voorzitter van. Hij was dus nu de brug naar de regeringsleiders die er niet bij waren. Mevrouw von der Leyen heeft als hoofd van de Europese Commissie een andere rol. De Europese Commissie maakt voorstellen voor beleid en wetgeving ter goedkeuring van de Raad (de landen) en het Europees Parlement (direct gekozen). Ook voert de Commissie het eenmaal vastgestelde beleid uit. Als het bijvoorbeeld over de Europese budgetten of over sancties gaat, is de Commissie een kernspeler. Vandaar haar plek aan de tafel).

Zodra het licht op groen staat voor een dergelijk overleg, begint de machinerie van de diplomatie te draaien om dit goed voor te bereiden, zowel inhoudelijk als logistiek. Zo moet er bijvoorbeeld een dossier komen met de voorbereiding voor de minister president, de verplaatsingen moeten worden geregeld en een persconferentie moet worden georganiseerd. Dankzij mijn collega Claire Defossez (die hiervoor haar weekend opofferde), onze planners, onze chauffeurs, onze persman en het ‘hospitality team’ op de residentie kwam dit allemaal in orde, in nauwe samenwerking met Den Haag. Misschien kwam het decor achter MP Schoof bij de nieuwsuitzendingen van maandag u bekend voor.

De Parijse top van maandag bracht natuurlijk niet meteen panklare oplossingen. Toch is het in mijn ogen essentieel dat de leiders van de Europese landen de koppen bij elkaar steken. We staan voor een duivels moeilijke taak. Europa moet zijn verantwoordelijkheid nemen en bijdragen aan een rechtvaardige en duurzame vrede in Oekraïne. Tegelijkertijd is het van groot belang om de VS bij de Europese veiligheid betrokken te houden. En dit terwijl de politieke situatie in flink wat Europese landen ingewikkeld is.

Een dag nadat ik premier Schoof maandagavond laat op het vliegtuig zette, was hij uitgenodigd voor een Kamerdebat over hetzelfde onderwerp. Dat debat was spannend. Niet alleen de toekomst van Oekraïne staat op het spel, ook de veiligheid van Nederland en van onze Europese partners. De regering kreeg van de Tweede Kamer een ruim mandaat voor de onderhandelingen over de internationale politieke en militaire steun aan Oekraïne. Dat helpt: zo kunnen we onze stem laten horen, en voorkomen dat er over onze veiligheid besloten wordt zonder dat we daar invloed op hebben.

Terwijl de situatie in Oekraïne, de Europese veiligheid en relatie met de VS ook centraal stond bij een reeks andere bezoeken en afspraken deze week, ging het andere werk ook door. Een paar highlights:

Zo had ik een afspraak met de prominente econoom Jean-Hervé Lorenzi, die de voorzitter is van de Rencontres Économiques d’ Aix-en-Provence, een belangrijk forum over de toekomst van de Franse en Europese economie. Vorig jaar waren bijvoorbeeld Christine Lagarde en Michel Barnier te gast, maar ook minister Karien van Gennip en toparchitect Winy Maas van MVRDV waren uitgenodigd. Die lunch gaf me de kans om mee te denken over mogelijke Nederlandse sprekers voor de komende editie, wat voor Nederland ook weer kansen biedt om nieuwe netwerken aan te boren, ook in de context van het Nederlands-Frans economische jaar.

Dan had ik ook nog een lunch met de directeur van het kabinet van de Minister van Buitenlandse Zaken, Aurélien Lechevallier. Een buitenkans, want de directeur van het kabinet van een minister is in het Franse systeem een sleutelfiguur, die doorgaan 14 uur per dag door politieke klussen in beslag genomen wordt. De vorige ‘directeur de cabinet’ op de Quai d’Orsay was Luis Vassy, die dol was op Nederland, het land waar hij juist daarvoor ambassadeur geweest was. Dat hielp enorm in de contacten. Hoewel de heer Lechevallier (nog) niet die persoonlijke band met ons land heeft, is het ook met hem heel prettig werken.

Het is altijd leuk als mensen een warm gevoel bij ons land hebben. In dat opzicht had ik een goede vrijdagmiddag. Eerst kreeg ik mijn nieuwe Armeense collega, Arman Khachtryan, op bezoek. We spraken eerst uitgebreid over de moeilijke situatie in zijn land, dat klem zit tussen de Russische en de Turkse invloedssfeer en in 2023 Nagorno-Karabakh kwijtraakte. Aan het eind van het gesprek ging hij even over in het Nederlands en vertelde hij dat hij als jong diplomaat was opgeleid op het Haagse instituut Clingendael, waar ik zelf ook mijn diplomatenopleiding heb gehad. Daarna kwam de Andorrese ambassadeur Esther Rabasa Grau langs, zodat ik ook weer wijzer werd over de Pyreneeënstaat waar ik ook Nederland vertegenwoordig, maar helaas maar één of twee keer per jaar kom. Zij is ook ambassadeur in Nederland geweest, en haar zoon studeert er nog steeds.

Ik kom nog even terug op Oekraïne. Dezer dagen is het drie jaar geleden dat Rusland daar binnenviel. Ik herinner me nog goed dat de Russen tot aan Kiyv oprukten en iedereen vreesde dat de stad zou vallen. En hoe president Zelensky de moed had om te blijven en de verdediging van het land te leiden. Vanmorgen had ik bij de Poolse ambassadeur een ontbijt met Vadym Omelchenko, onze onvermoeibare Oekraïense collega die stad en land afreist om, heel beminnelijk maar ook heel duidelijk, te vertellen wat er in zijn land gebeurt. Bij een eerdere afspraak met hem begon opeens een luchtalarm op zijn telefoon te loeien. Zijn dochter woont met haar gezin in Kiyv en heeft haar vader toegevoegd aan de app waarop het alarm afgaat als er in haar buurt een raketaanval plaatsvindt. Vanmorgen vertelde dat hij zich weer net zo voelt als eind februari 2022: opnieuw is het voor zijn land erop of eronder. Ik ben er trots op een land te vertegenwoordigen dat Oekraïne op veel manieren steunt. Soms hoort daar ook symboliek bij. Dus zondag en maandag ga ik naar een aantal evenementen om de slachtoffers van de oorlog te herdenken en de Oekraïners een hart onder de riem te steken. In de tussentijd wens ik u een prettig weekend.

Jan Versteeg